BEDEN VE ESTETİK ÜZERİNE; MUHAFAZAKÂR KADININ DÖNÜŞÜMÜ

Yıl 2022, Cilt: 9 Sayı: 18, 155 - 175, 30.04.2022

Reyhan Yüksel

Öz

Modern toplumda kişiliğin, benliğin ve kimliğin oluşturulmasında temel bir unsur haline gelen beden; cinsiyet, sosyal sınıf, yaş, eğitim düzeyi ve mesleki özelliklerle ilişkili simgesel bir değer oluşturmaktadır. Bedene yapılan estetik işlemlerin küresel güzellik hegemonyasının etkisiyle yaygınlaşması ve normalleşmesi bedenin simgesel temsiliyetine tesir etmektedir. Bu süreçte bedene estetik amaçlı müdahale eden kişi sayısında çok fazla artış yaşanmakta olup bu artışın içinde muhafazakâr kadınlar ciddi bir oran oluşturmaktadır. Türkiye’nin tarihsel bağlamına kültürel ve dini referanslar açısından bakıldığında sadece güzelleşmek amaçlı beden üzerinde değişiklik yaptırmanın yasaklandığı bir yapı karşımıza çıkmaktadır. Günümüzde ise muhafazakâr kadınlar için doğuştan getirilmiş küçük defektlerin ya da yaşlanmaya bağlı değişikliklerin düzeltilmesinin normalleştiği görülmektedir. Özellikle sosyoekonomik açıdan toplumsal yapılanmanın üst ve orta seviyelerinde yer alan muhafazakâr kadınlar için bu normalleşme görülmektedir. Yapılan literatür taramasından elde edilen bulgular göstermektedir ki muhafazakâr kadının toplumda varolduğu bedenini güzelleştirme davranışında dini veriler önceliğini yitirmiştir. Yüksek modernliğin içinde hiç olmadığı kadar bireyselleşen bedene estetik işlem yaptırma da dini kültürel yapının belirleyiciliği zayıflamıştır. 

Anahtar Kelimeler

Estetik Müdahale, Beden Sosyolojisi, Muhafazakâr Kadın

ON BODY AND AESTHETICS; THE TRANSFORMATION OF THE CONSERVATIVE WOMAN

Öz

Having been one of the main factors of developing a personality, self and identity in modern society, the body proves a symbolic value in relation with gender, social class, age, level of education, and professional qualities. The proliferation and normalization of aesthetic treatments applied on body under the influence of global hegemony of beauty, affects the symbolic representation of it. In this respect, the number of individuals getting aesthetic treatment on their bodies are drastically increasing, and the conservative women have a significant place among them. When the historical context of Turkey is taken into consideration from cultural and religious perspectives, it would be seen that altering one’s body just for the purposes of beauty is strictly forbidden. Today, however, it is quite normal for conservative women to fix the defects of their bodies either coming from birth or associated with aging. This normalization is particularly seen among the members of the middle and upper class society. The findings of a comprehensive literature review on the issue reveals that the religious concerns are no longer a priority for conservative women for representing themselves with the beauty of their body in the society. Within the high modernity, having aesthetic treatments on body, which is more individualized than ever before, has weakened the determination of the religious and cultural mold.

Anahtar Kelimeler

Aesthetic Intervention, Body Sociology, Conservative Women

Kaynakça

• Alptekin, D. (2015). Patolojikliğin Cinsiyeti: Tıbbileştirme ve Kadın Bedeni Sosyolojisi. Fatma Zehra Fidan ve Duygu Alptekin (Ed.). Kadın Bedeni ve İstismarı içinde, 242-265. İstanbul, Opsiyon.
• Apaydın, Y., Aydın, M. A., Bardakoğlu, A., Çağrıcı, M. (2020). İlmihal 2 İslam ve Toplum. Türkiye Diyanet Vakfı, Ankara.
• Aslan, H. (2014). Bireyin Popüler Multimedya Bağlantılarında, Estetik Tüketim ve Estetik Kültürlenme. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 34(7), 594-607.
• Bilgin, O. (2019). Kemalizm ve İslamcılık Sarkacında Türk Muhafazakarlığının Kuramsal ve Toplumsal Dönüşümü: Başörtülü Kadınlar ve Gösterişçi Tüketim Tartışmaları. Akademik Hassasiyetler, 6(12), 1-23.
• Bourdieu, P. (1999). Toplumsal Uzam ve Sembolik İktidar. (Çev. E. Işık). Cogito, (18), 16-31.
• Bourdieu, P. (2017). Ayrım. (Çev. D. F. Şannan, A. G. Berkkurt). Ankara. Heretik
• Connell, R. W. (1998). Toplumsal Cinsiyet ve İktidar. [Gender And Power Society The Person And Sexual Politics]. (Çev. C. Soydemir). İstanbul, Ayrıntı.
• Çapcıoğlu, İ. (2016). Tanzimattan Günümüze Muhafazakar Kadın Algısındaki Değişimler. Dini Araştırmalar Kadın Özel Sayısı, 271-291.
• Demez, G. (2009). Sınıfsal ve Bireysel Kimlik Oluşumunda Beden Sorunu: Habitus. Toplumbilim Beden Sosyolojisi Özel Sayısı, (24) 17-25.
• Edgar, A. & Sedgwick, P. (2007). Kültürel Kuramda Anahtar Kavramlar. (Çev. M. Karaşahan). Istanbul, Açılım Kitap.
• Erdoğan, G. & Akın, A. (2021). Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Bağlamında Kadın Bedenine Yapılan Tıbbi Müdahaleler. Sağlık ve Toplum, 31(2), 14-20.
• Fidan, F. Z. (2015a). Testtürlü Kadınlarda Öz Bakım ve Estetik Yönelimler. Bilig, (75), 103-126.
• Fidan, F. Z. (2015b). Tesettürlü Kadının Eril Zihniyet Aynasındaki Görüntüsü: Yeniden Oluşan Zihinsel Estetik Kalıplar. Kadın Bedeni ve İstismarı. (Ed. F. Z. Fidan, D. Alptekin). 93-118. İstanbul, Opsiyon.
• Foucault, M. (1992). Hapishanenin Doğuşu. (Çev. M. A. Kılıçbay). İstanbul, İmge Kitabevi.
• Giddens, A. (2010). Modernite ve Bireysel-Kimlik Geç Modern Çağda Benlik ve Toplum (Modernity and Self-Identity: Self and Society in the Late Modern Age). (Çev. Ü. Tatlıcan). Ankara, Say.
• Gimlin, D. (2002). Body Work: Beauty and Self-Image in American Culture. England: Universty Of California Press.
• Gimlin, D. (2006). The Absent Body Project: Cosmetic Surgery as a Response to Bodily Dys-appearance. British sociological Association, 40(4), 699-716. Erişim Tarihi 26.04.2019 https://journals.library.ualberta.ca/cjs/index.php/CJS/article/download/882/5214
• Gimlin, D. (2012). Cosmetic Surgery Narratives. U.K: Palgrave Macmillan.
• Goffman, E. (2014). Damga, Örselenmiş Kişiliğin İdare Edilişi Üzerine Notlar. (Çev. Ş. Geniş, L. Ünsaldı, S. N. Ağırnaslı). Ankara. Heratik Yayınları
• Göle, N. (2010). İç İçe Girişler İslam ve Avrupa. İstanbul. Metis Yayınları.
• Gürler, G. (2018). Estetik Cerrahi Müdahale Görmüş Bireyler Üzerine Bir Alan Araştırması. Sosyoloji Dergisi, (38), 141-172.
• Güz, H. Şahin, G. (2018). Sosyal Medya İletişimin Yeni Aracı Olarak Bedenler ve Benliklerin Dramaturjik Bir Analizi. Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 1(2), 235-254.
• Hazır, I. K. (2014). Bourdieu Sonrası Yeni Eşitsizlik Gündemleri: Kültürel Sınıf Analizi, Beğeni ve Kimlik. Cogito, (76), 230-261.
• Işık, E. (1998). Beden ve Toplum Kuramı. [Body and Society Theory]. İstanbul, Bağlam.
• Jourdain, A. Naulin, S. (2016). Pierre Bourdieu’nün Kuramı ve Sosyolojik Kullanımları. İstanbul. Iletişim Yayınları.
• Karakaya, H. (2019). Türkiyede Modernleşme Sürecinde Muhafazakar/Dindar Kadın. Fırat Üniversitesi İİBF Uluslararası İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 3(2), 337-356.
• Liakounakou, A. (2019). The Many Faces of Botox: Beauty, Crisis and Cosmeceuticals in Greece. University College London Department of Anthropology, Thesis submitted for the degree of Doctor of Philosophy.
• Morton, K. J. P. (2014). Anti-Ageing and Women’s Bodies: Spaces, Practices, And Knowledges of Cosmetic Intervention. (Doktora Tezi). University of Exeter.
• Özben, M. (2008). “Damgalanmış” Olmaktan “Normalleşmeye”: Türbanlı Kadınlar. Birikim aylık Sosyalist Kültür Dergisi, (227), 38-45.
• Ricciardelli, R. & Clow, K. (2009). Men, Appearance, and Cosmetic Surgery: The Role of Self-esteem and Comfort with the Body. Erişim Tarihi: 12.05.2021 https://journals.library.ualberta.ca/cjs/index.php/CJS/article/download/882/5214
• Rosa, A. S., Holman, A. (2011). Social representations of female-male beauty and aesthetic surgery: a cross-cultural analysis. Temas am Psicologia, 19(1), 75 – 98.
• Sezgin, D. (2015). Toplumsal Cinsiyet Perspektifinde Sağlık ve Tıbbileştirme. Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, 18(1), 153-186.
• Shilling, C. (2005). The Body in Culture, Technology and Society. London: Sage Publications.
• Timurturkan, M. G. (2009). Güzellik İdeali Etrafında Biçimlenen ve Biçimlendirilen Bedenler. Toplumbilim, Beden Sosyolojisi Özel Sayısı, (24), 105-109.
• Tranter, B. Hanson, D. (2013). The social bases of cosmetic surgery in Australia. Journal of Sociology, 0(0), 1 –18.
• Tosun, L. P. & Çoban, A. (2020). Sosyal Ağ Sitelerinde Fiziksel Görünüm Karşılaştırmaları, Bedeni Beğenme ve Depresyon. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, (12), 52-69.
• Türk, G. T. & Bayrakcı, S. (2020). Sosyal Medya ve Toplumda Değişen Estetik İşlem Yaptırma Algısı. Bilişim Teknolojileri Online Dergisii (Journal of Information Technology), 10(39), 118-135. Erişim Tarihi: 28.09.2021 https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1097199
• Uçar, İ. (2019). Hz. Muhammed (S.A.V.) Döneminde Medine’de Bedene Yöenelik Müdahaleler. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (46), 173-187.
• Uluocak, Ş. (2016). Tözcülük-İlişkisellik Dikotomisi Açısından İlişkisel Sosyolojik Modellerin Türkiye’de Sosyoloji Pratiği ve Düşünümselliği Açısından Olası Açılımları. [Relational Sociology Models’ Possible Expansions in Sociology Practice And Reflexivity in Turkey From The Viewpoint Of Substantialism And Relationality Dichotomy]. Sosyoloji Konferansları, 53 (1) (s. 101-153). DOI: 10.18368/IU/sk.65493
• Wallace, R. A. ve Wolf, A. (2004). Çağdaş Sosyoloji Kuramları: Klasik Geleneğin Geliştirilmesi. [Contemporary Sociological Theory: Expanding The Classical Tradition]. (Çev. L. Elburuz, M. R. Ayas). İzmir, Punto.
• Yılmaz, Z. (2019). Bedenin “Normalleştirilmesi” Söylemi Üzerine Bir Analiz: Cinsiyet Gçiş Ameliyatları”. Alternatif Politika, 11(1), 290-318.
• Yücebaş, S. (2012). Türkiye de Muhafazakarlığın Gündelik Yaşam Estetiği. İnsanbilim Dergisi, 1(2), 62-80.
• Erkara, D. (2017). Toplum Baskısının Estetik Ameliyatlara Etkisi. Erişim Tarihi: 04.02.2018 https://www.defneerkara.com/toplum-baskisinin-estetik-ameliyatlara-etkisi-html.html