BİR REJİM REFLEKSİ BAĞLAMINDA MİLLİ GÜVENLİK KURULU’NUN ASKER-SİVİL İLİŞKİLERİNİN DÖNÜŞÜMÜNDEKİ ETKİSİ

Year 2023, Volume: 10 Issue: Cumhuriyet Özel Sayısı, 197 - 218, 29.10.2023

İlhan Bilici

https://doi.org/10.58884/akademik-hassasiyetler.1350260

Abstract

Modern cumhuriyetin kurulmasıyla birlikte ortaya çıkan fikir sisteminin yani Kemalizm’in ve temel prensiplerinin muhafaza edilmesi adına çeşitli refleksler geliştirilmiştir. Bu reflekslerin bir sonucu olarak Türk siyasal yaşamında asker-sivil ilişkileri sorunlu bir niteliğe bürünmüştür. Söz konusu niteliğin yol açtığı en temel olgu askeri elitlerin sivil siyasal otorite üzerindeki etkinlik kurma arzusudur. Resmî ideolojinin korunması ve rejimin bekçiliği adına ortaya çıkan bu arzu 1960’lı yıllardan yakın döneme kadar çeşitli periyotlarla demokratikleşme çabalarının sekteye uğramasına, seçilmiş sivil iktidarların yıkılmasına ve askeri ya da güdümlü idarelerin kurulmasına yol açmıştır. Söz konusu teşebbüslerden birisi de 28 Şubat 1997 tarihinde gerçekleşen post-modern askeri darbesidir. Bu darbe özünde Cumhuriyet’in içselleştirdiği çizgiye direnç gösteren iktidarla bir hesaplaşma olmasına karşın sürecin yaşanmasındaki fiili aktörler ve benimsenen müdahale biçimleri özgün nitelikler barındırmaktadır. Çok aktörlü bir askeri müdahale olarak siyasal yaşamda yer edinen 28 Şubat’ta başat ve egemen rolü Milli Güvenlik Kurulu’nun (MGK) kisvesinde askeri elitler oynamıştır. Bu itibarla mevcut çalışmanın temel amacı 28 Şubat sürecinin katalizör kuvveti ve sonucu tayin edici unsuru olarak Milli Güvenlik Kurulu’nun asker-sivil ilişkileri üzerindeki rolünü analiz etmektir.

Keywords

Milli Güvenlik Kurulu, 28 Şubat, Asker-Sivil İlişkileri, Türkiye’de Askeri Darbeler, Türk Siyasal Hayatı

THE IMPACT OF THE NATIONAL SECURITY COUNCIL ON THE TRANSFORMATION OF MILITARY-CIVIL RELATIONS IN THE CONTEXT OF A REGIME REFLEX

Abstract

Various reflexes have been developed in order to preserve the idea system, namely Kemalizm and its basic principles, which emerged with the establishment of the modern republic. As a result of these reflexes, military-civilian relations in Turkish political life have become problematic. The most basic phenomenon that the essence in question caused is the desire of the military elites to establish an influence over the civilian political authority. This desire, which emerged in the name of protecting the official ideology and guarding the regime, led to the interruption of democratization efforts, the collapse of elected civilian governments, and the establishment of military or controlled administrations from the 1960s to the recent period. One of the attempts in question is the post-modern military coup that took place February 28, 1997. Although this coup is essentially a showdown with the government that resists the line internalized by the Republic, the actual actors in the process and the adopted forms of intervention have unique characteristics. In the guise of the National Security Council (NSC), the military elites played the leading and dominant role on February 28, which took its place in political life as a multi-actor military intervention. In this respect, the main purpose of the present study is to analyse the role of the National Security Council on military-civilian relations, as the catalyst force and the determining factor of the 28 February process.

Keywords

National Security Council, February 28, Military-Civilian Relations, Military Coups in Türkiye, Turkish Political Life

References

• Akpınar, H. (2001). 28 Şubat: “Postmodern” darbenin öyküsü. Ümit Yayıncılık.
• Bayramoğlu, A. (2014). Asker ve siyaset. A. İnsel & T. Bayramoğlu (Ed), Bir parti, bir zümre, Türkiye’de ordu içinde (s. 59-119). Birikim Yayınları.
• Birand, M. A., Çaplı, B. & Dündar, C. (2007). 12 Mart / İhtilalin pençesinde demokrasi. İmge Yayınevi.
• Çalmuk, F. (2000). Bir Erbakan hikayesi: Selamün aleyküm komutanım. Kim Yayınları.
• Çandar, C. (2001). Çıktık açık alınla. Timaş Yayınları.
• Dilaveroğlu, E. (2012). Sivil toplum kavramı çerçevesinde 28 Şubat süreci ve TÜSİAD’ın sürece bakışı [Yüksek Lisans Tezi]. Sakarya Üniversitesi.
• Hale, W. (1996). 1789’dan günümüze Türkiye’de ordu ve siyaset. Hil Yayınları.
• Heywood, A. (2021). Siyaset. Felix Kitap.
• Hongur, A. (2006). 28 Şubat sürecinde ordu, medya ve siyasal iktidar [yüksek lisans tezi], Ankara Üniversitesi.
• Işık, M. (2018). 28 Şubat postmodern darbe sürecinde rol oynayan aktörler hakkında bir değerlendirme [yüksek lisans tezi], Dicle üniversitesi.
• İba, Ş. (1999). Milli güvenlik devleti, dünyada ve Türkiye’de belgeleriyle milli güvenlik ideolojisi ve kurumlaşması. Çiviyazıları Yayınevi.
• Lewis, B. (2010). Modern Türkiye’nin doğuşu. Arkadaş Yayınları.
• Öztürk, O. M. (1993). Ordu ve politika. Gündoğan Yayınları.
• Perinçek, D. (2000). 28 Şubat ve ordu. Kaynak Yayınları.
• TBMM. (2012). “Ülkemizde Demokrasiye Müdahale Eden Tüm Darbe ve Muhtıralar ile Demokrasiyi İşlevsiz Kılan Diğer Bütün Girişim ve Süreçlerin Tüm Boyutları ile Araştırılarak Alınması Gereken Önlemlerin Belirlenmesi Amacıyla Kurulan Meclis Araştırma Komisyonu Raporu”, https://www.tbmm.gov.tr/MeclisArastirmasiKomisyonlari/DarbeMuhtira-Anasayfa, (Erişim Tarihi, 07.03.2023).
• Tekin, Y. & Okutan, M. Ç. (2015). Türk siyasal hayatı. Orion Kitabevi.
• Yüksel, E. (2005). Medya güvenlik kurulu: 28 Şubat sürecinde medya, MGK ve siyaset bağlantısı. Anadolu Üniversitesi Yayınları.