CUMHURİYETİN 100. YILINDA TÜRKİYE’DE KOOPERATİFLERİN KURUMLAR VERGİSİ YÜKÜMLÜLÜĞÜ AÇISINDAN İNCELENMESİ

Yıl 2023, Cilt: 10 Sayı: Cumhuriyet Özel Sayısı, 437 - 456, 29.10.2023

Esin Aslanpay

https://doi.org/10.58884/akademik-hassasiyetler.1351316

Öz

Kooperatifler modern dünyada kalkınmanın anahtarlarından biri olarak kabul edilir. Özellikle gelişmekte olan ülkeler açısından kooperatifler kalkınma yolunda ve kalkınmanın sürdürülmesinde önemli araçlardır. Çeşitli sosyoekonomik sorunlarla mücadelede kooperatifleşmeden yararlanmanın oldukça köklü bir tarihi vardır ve bu kapsamda en büyük rol devlete yüklenmiştir. Devletin bu alandaki rolü, teşvik edici mekanizmalar aracılığıyla ortaya çıkar. Kooperatiflerin kalkınmada oynadığı söz konusu kilit rol, vergileme açısından diğer ticari organizasyonlardan ayrı değerlendirilmesini zorunlu kılar. Bu yaklaşım çerçevesinde Türkiye’de belirli şartları sağlayan kooperatiflerin kazançları çeşitli muafiyet ve istisnalar ile vergi dışında tutulmaktadır. Bu çalışmada kural olarak Kurumlar Vergisi mükellefi olan kooperatiflerin Kurumlar Vergisi karşısındaki durumu irdelenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kooperatif, Kooperatiflerin Vergilendirilmesi, Kurumlar Vergisi, Vergi Muafiyeti, Vergi İstisnası

AN EXAMINATION OF COOPERATIVES IN TERMS OF CORPORATE TAX LAW IN TURKEY IN THE 100TH ANNIVERSARY OF THE REPUBLIC

Öz

Cooperatives are one of the most substantial keys to development in the modern world. In particular, for developing countries, cooperatives are essential tools in sustainable development. Struggling against several socio-economic issues benefiting from cooperatives has a deep-rooted history in the world. In this context, it is expected that the state takes a leading role in socio-economic development within the context of fiscal incentive mechanisms. The key role of cooperatives in the development process makes it necessary to evaluate them separately from other commercial organizations in terms of taxation. In this framework, there are various tax exemptions and exceptions for cooperative earnings that meet certain legal conditions in Turkey. In this study, the situation of the cooperatives, which are corporate taxpayers as a rule, is examined in terms of Corporate Tax Law in particular.

Anahtar Kelimeler

Cooperative, Taxation of Cooperatives, Corporate Tax, Tax Exemptions, Tax Exceptions

Kaynakça

• Birchall, J. (2004). Cooperatives and the millennium development goals. ILO.
• Borzaga, C., Galera, G., Franchini, B., Chiomento, S., Nogales, R. & Carini, C. (2020). Social enterprises and their ecosystems in Europe. European Union.
• Brown, L. & Novkovic, S. (2015). Introduction. L. Brown, C. Carini, J. Gordon Nembhard, L. Hammond Ketilson, E. Hicks, J. McNamara, S. Novkovic, D. Rixon, R. Simmons (Ed.), Co-operatives for sustainable communities: tools to measure co-operative impact and performance centre for the study of co-operatives içinde (s. 3-16). Co-operatives and Mutuals Canada & Centre for the Study of Co-operatives.
• Dogarawa, A. B. (2010). The role of cooperative societies in economic development. Munich Personal RePEc Archive (MPRA), MPRA No: 23161.
• Erçin, F. (2002). Türk hukuku’nda kooperatif tüzel kişiliğinin ayırıcı özellikleri [doktora tezi]. Marmara Üniversitesi.
• European Commission. (2023). Social economy in the EU-cooperatives. 26 Eylül 2023 tarihinde https://single-market-economy.ec.europa.eu/sectors/proximity-and-social-economy/social-economy-eu/cooperatives_en adresinden edinilmiştir.
• García, A. V., Bastida, M. & Taín, M. Á. V. (2020). Tax measures promoting cooperatives: a fiscal driver in the context of the sustainable development agenda. European Research on Management and Business Economics, 26(3), 127-133. https://doi.org/10.1016/j.iedeen.2020.08.001
• Fernandez-Guadaño, J., Lopez-Millan, M. ve Sarria-Pedroza, J. (2020). Cooperative entrepreneurship model for sustainable development. Sustainability, 12(13), 5462. https://doi.org/10.3390/su12135462
• Gülçiçek, B. (2008). 5520 sayılı kurumlar vergisi kanunu’na göre kooperatfilerin muafiyetleri. Vergi Raporu Dergisi, 103, 119-126.
• Gümrük ve Ticaret Bakanlığı. (2017). Türkiye kooperatifçilik raporu 2016.
• Hazar, N. (1990). Kooperatifçilik tarihi. Türk Kooperatifçilik Eğitim Vakfı Yayınları 3.
• Henehan, B. M. & Anderson, B. L. (2001). Considering cooperation: a guide for new cooperative development. AgEcon Search – Research in Agricultural & Applied Economics E.B. 01-01.
• Hoyt, A. (1996). And then there were seven: cooperative principles updated. Cooperative Grocer, (January/February), 1-6.
• ICA. (2015). Guidance notes to the co-operative principles. 15 Haziran 2023 tarihinde https://ica.coop/sites/default/files/2021-11/ICA%20Guidance%20Notes%20EN.pdf adresinden edinilmiştir.
• ILO. (2022). Measuring cooperatives: an information guide on the ILO guidelines concerning statistics of cooperatives. International Labour Organization.
• İZKA. (2022). İzmir kooperatif analizi 2022. İzmir Kalkınma Ajansı.
• Karthikeyan, M. & Karunakaran, R. (2018). Cooperatives as hybrid approach to pull off sustainable development and livelihoods: an analytical review. SSRN 3109324. 25 Haziran 2023 tarihinde https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=3109324 adresinden edinilmiştir.
• Karyağdı, N. & Karyağdı, M. (2001). Kooperatfilerin vergilendirilmesi. Sirküler Rapor Serisi No: 2001-10. TÜRMOB Yayınları.
• Kaya, U. (2016). Türkiye’de kooperatif gelir gider farklarının vergilendirilmesi. Third Sector Social Economic Review, 51(1), 44.
• Koçtürk, O. M. (2006). Türkiye’de kooperatiflerin vergilendirilmesi. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 13(2), 119-136.
• Kuştepe, A. (2012). Kurumlar vergisi kanununda muaflıklar. Vergi Raporu Dergisi, 151, 28-40.
• Lerman, Z. & Sedik, D. (2014). Cooperatives in cis and georgia: overview of legislation. AgEcon Search.
• Mandigma, M. B. S. & Badoc-Gonzales, B. P. (2022). Tax exemptions of cooperatives in the Philippines and in other countries: a comparative study. Review of Integrative Business and Economics Research, 11(2), 144-163.
• Martinez-Leon, I. M., Olmedo-Cifuentes, I., Martínez-Victoria, M. & Arcas-Lario, N. (2020). Leadership style and gender: A study of Spanish cooperatives. Sustainability, 12(12), 5107.
• Öner, E. (2023). Türk vergi sistemi. Seçkin Yayıncılık.
• Schwettmann, J. (2014). The role of cooperatives in achieving the sustainable development goals–the economic dimension. A contribution to the un desa expert group meeting and workshop on cooperatives the role of cooperatives in sustainable development for all: contributions, challenges, and strategies. ILO.
• Smith, S. C. ve Rothbaum, J. (2013). Co-operatives in a global economy: key economic issues, recent trends and potential for development. IZA Policy Paper No. 68. Institute for the Study of Labor (IZA).
• Ticaret Bakanlığı. (t.y). 100 soruda kooperatifçilik. Esnaf, Sanaatkarlar ve Kooperatifçilik Genel Müdürlüğü.
• Tosuner, M. & Arıkan, Z. (2012). Türk vergi sistemi. Kanyılmaz Matbaası.
• Türk Kooperatifçilik Kurumu. (1976). Türkiye kooperatifçiliği ve Türk Kooperatifçilik Kurum faaliyetleriyle ilgili kısa rapor. Şark Matbaası.
• UN. (1996). Report of the world summit for social development copenhagen, 6-12 Mart 1995. A/CONF. 166/9. New York.
• Uzel, C., Ergiden, Y., Kalfa, K., Arman, Ş. & Seçer, K. (1979). Kooperatifçilik bilgisi. Yayın No: 40, Türk Kooperatifçilik Kurumu.
• Uzgören, N. N. (1983). Atatürk, kooperatifçilik ve Türk Kooperatifçilik Kurumu. Yayın No: 51, Türk Kooperatifçilik Kurumu.
• YMO. (2006). 5520 sayılı kurumlar vergisi kanununa göre kooperatiflerin muafiyet ve istisna şartları. Rapor no: 06/48.
• Zeuli, K. A. & Cropp, R. (2004). Cooperatives: principles and practices in the 21st century. UW Extension.
• 1163 Sayılı Kooperatifler Kanunu. (1969). T.C. Resmî Gazete, 13195. 15 Haziran 2023 tarihinde https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.1163.pdf adresinden edinilmiştir.
• 5520 Sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu. (2006). T.C. Resmî Gazete, 26205. 15 Haziran 2023 tarihinde https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.5520.pdf adresinden edinilmiştir.