LOST FREEDOM: CRİTİQUE OF INSTRUMENTAL REASON AND THE CULTURE INDUSTRY İN THE FRANKFURT SCHOOL

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 24, 671 - 691, 27.04.2024

Ali Ekmekçi

https://doi.org/10.58884/akademik-hassasiyetler.1383274

Öz

One of the most important claims of Enlightenment thought is the expectation that, while natural sciences and technical progress improve the living conditions of humanity, social and moral progress will also ensure that the social and political sphere will be organized and prosper within the framework of freedom and equality. However, the failure of this rational progress to produce the expected outputs led to criticism of this basic idea of the Enlightenment. One of the biggest criticisms in this context came from the school of thought known as the Frankfurt School. According to the Frankfurt School, the Enlightenment mind has experienced a break in history from the aim of human liberation through rational progress. In this context, it is necessary to focus on culture to understand the manifestations of this rupture in advanced industrial societies. Industrialization of culture, in a sense, also includes organizing the individual sphere as the most advanced stage of the total organization of life. In this article, the arguments of the Frankfurt School regarding the relationship between ideology and culture industry will be discussed, and the transformation of freedom into a kind of consumption object that provides temporary and false satisfaction only within the field of individual experience will be examined. The scientific and technological rationality prevailing in advanced industrial societies has gradually moved to the social, political, and cultural dimensions. The industrial production of culture has served to confine freedom to an individual and subjective sphere and has gained an obstructive role in overcoming contradictions at the material level. Through the culture industry, people experience subjective freedom experiences, but these experiences do not create a real impact on the factual world of the daily struggle for existence. In this context, by tracing the Frankfurt School's criticism of the claim of human liberation promised by Enlightenment, the study puts forward the argument that freedom in today's industrial society has now turned into a false freedom that can only be enjoyed in the individual consumption of culture

Anahtar Kelimeler

Frankfurt, Culture, Ideology, Instrumental Reason

KAYBOLAN ÖZGÜRLÜK: FRANKFURT OKULU’NDA ARAÇSAL AKIL VE KÜLTÜR ENDÜSTRİSİ ELEŞTİRİSİ

Öz

Aydınlanma düşüncesinin en önemli iddialarından birisi, bir yanda doğa bilimleri ve teknik ilerleme insanlığın yaşam koşullarını iyileştirirken, sosyal ve ahlaki ilerlemenin de toplumsal ve siyasal alanın özgürlük ve eşitlik çerçevesinde düzenlenip refaha kavuşturulacağı beklentisidir. Ancak bu rasyonel ilerlemenin beklenen çıktıları üretememesi, Aydınlanmanın bu temel fikrinin eleştirilmesine yol açmıştır. Bu kapsamdaki en büyük eleştirilerden birisi Frankfurt Okulu olarak bilinen düşünce okulundan gelmiştir. Bu makale Frankfurt Okulunun aydınlanma, kapitalizm ve araçsal akıl eleştirisi kapsamında kültür alanını konu eden argümanları üzerinde yoğunlaşmaktadır. Frankfurt Okulu düşünürlerine göre, Aydınlanmacı akıl, rasyonel ilerleme yoluyla gerçekleşecek insan özgürleşmesi amacından tarih içerisinde kopuş yaşamıştır. Söz konusu kopuşun ileri endüstriyel toplumlardaki tezahürlerinin anlaşılması için kültür konusuna odaklanmak gerekmektedir. Kültürün endüstrileşmesi hayatın tümden düzenlenmesinin en ileri aşaması olarak bireysel alanı düzenlemeyi de içermektedir. Bu makalede, Frankfurt Okulu düşünürlerinin ideoloji ve kültür endüstrisi ilişkisine yönelik argümanları tartışılarak, özgürlüğün artık ancak bireysel bir deneyim alanı içerisinde, geçici ve sahte bir tatmine kavuşturulan bir tür tüketim nesnesi haline dönüşümü irdelenecektir. İleri endüstri toplumlarında hüküm süren bilimsel ve teknolojik rasyonalite giderek sosyal, politik ve kültürel boyuta taşınmıştır. Kültürün endüstriyel üretimi, özgürlüğün bireysel ve subjektif bir alana hapsolmasına hizmet etmiş ve maddi düzeydeki çelişkilerin aşılmasında engel teşkil edici bir rol kazanmıştır. Kültür endüstrisi aracılığıyla insanlar subjektif özgürlük deneyimleri yaşamakta fakat bu deneyimler gündelik varoluş mücadelesinin olgusal dünyasında gerçek bir etki yaratmamaktadırlar. Bu bağlamda, çalışmada, Frankfurt Okulu’nun Aydınlanmanın vaat ettiği insan özgürleşmesi iddiasına yönelik eleştirisinin izi sürülerek, günümüz endüstriyel toplumunda özgürlüğün artık ancak kültürün bireysel tüketiminde sahip olunan sahte bir özgürlüğe dönüştüğü argümanı ortaya konulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Frankfurt, Kültür, İdeoloji, Araçsal Akıl, Marcuse

Kaynakça

• Adorno, T. W. (1983). Prisms (Çev. S. W. Nicholsen & S. Weber). Mit Pr.
• Adorno, T. W. (2007). Minima moralia (Çev. O. Koçak). Metis Yayınları.
• Adorno, T. W. (2008). Kültür endüstrisi kültür yönetimi (Çev. M. Tüzel, N. Ülner, & E. Gen). İletişim Yayınları.
• Benhabib, Ş. (2005). Eleştiri, norm ve ütopya (Çev. İ. Tekerek). İletişim Yayınları.
• Benhabib, Ş. (2006). Modernlik ve eleştirel kuramın çıkmazları. (Çev S. Akkanat), H. E. Bağce (Ed.), Frankfurt okulu içinde (s.83-110), Doğu Batı Yayınları.
• Berlin, I. (1998). The proper study of mankind: An anthology of essays. Pimlico.
• Bevir, M. (Ed.). (2010). Encyclopedia of political theory: A- E. Sage Publications.
• Bottomore, T. (1989). Frankfurt okulu (Çev. A. Çiğdem). Ara Yayınları.
• Boucher, D. (2009). Rousseau. In D. Boucher & P. Kelly (Eds.), Political thinkers: From socrates to the present (2nd edition, ss. 235–254). Oxford University Press.
• Bristow, W. (2023). Enlightenment. In E. N. Zalta & U. Nodelman (Eds.), The Stanford encyclopedia of philosophy (Fall 2023). Metaphysics Research Lab, Stanford University. 18 Eylül 2023 tarihinde https://plato.stanford.edu/archives/fall2023/entries/enlightenment/ adresinden edinilmiştir.
• Carter, I. (2022). Positive and negative liberty. E. N. Zalta (Ed.), The Stanford encyclopedia of philosophy içinde (Spring 2022). Metaphysics Research Lab, Stanford University.
• Cassirer, E. (2009). The philosophy of the enlightenment. Princeton University Press.
• Çetinkaya, H. (1993). Pedagojik kurumsallığın yıkılışı. Edebiyat&Eleştiri, 2/3.
• Dellaloğlu, B. F. (2003). Frankfurt Okulunda sanat ve toplum. Bağlam Yayıncılık.
• Fuller, S. (2004). Positivism in G. Ritzer, (Ed.), Blackwell encyclopedia of sociology (ss. 3544-3547). SAGE Publications, Inc.
• Goldmann, L. (2015). Marcuse’yi anlamak. H. E. Bağce (Ed.), Frankfurt okulu içinde (ss. 305–319). Doğu Batı Yayınları.
• Held, D. (1980). Introduction to critical theory: Horkheimer to Habermas. University of California Press.
• Horkheimer, M. (1999). Traditional and critical theory. In M. O’Connell (Ed.), Critical theory: Selected essays (ss. 188–243). Continuum Press.
• Horkheimer, M. (2010). Akıl tutulması (Çev. O. Koçak), 8. Baskı, Metis Yayınları.
• Horkheimer, M. (2020). The jews and europe. S. E. Bronner & D. M. Kellner (Eds.), Critical theory and society: A Reader içinde (ss. 77–94). Routledge.
• Kant, I. (2012). Kant: Groundwork of the metaphysics of morals (Çev. J. Timmermann). Cambridge University Press.
• Kellner, D. (2006). Frankfurt Okulu’nu yeniden değerlendirmek. H. E. Bağce (Ed.), Frankfurt Okulu içinde (ss. 134–164). Doğu Batı Yayınları.
• Küçük, A. B. (2010). Frankfurt Okulu ve eleştirileri. H. O. İnce (Ed.), Günümüzde yeni siyasal yaklaşımlar eleştiriler-farklılıklar-çözüm arayışları içinde (ss. 138–172). Doğu Batı Yayınları.
• Locke, J. (1980). Second treatise of government. Hackett Publishing Company, Inc.
• Lukács, G. (1923). Reification and the consciousness of the proletariat (Çev. R. Livingstone). History and class consciousness içinde (ss. 83–222). MIT Press.
• Marcuse, H. (2003). Towards a critical theory of society: Collected papers of Herbert Marcuse. Routledge.
• Marcuse, H. (2007). One-dimensional man: Studies in the ideology of advanced industrial society. Beacon Press.
• Marcuse, H. (2009a). Affirmative character of culture. S. G. Bohm (Ed.), (Çev. J. J. Shapiro), Negations: Essays in critical theory içinde. MayFlyBooks/Ephemera.
• Marcuse, H. (2009b). Negations: Essays in critical theory. S. G. Bohm (Ed.) (Çev. J. J. Shapiro) içinde. MayFlyBooks/Ephemera.
• Marcuse, H. (2009c). On hedonism. S. G. Bohm (Ed.), (Çev. J. J. Shapiro), Negations: Essays in critical theory içinde. MayFlyBooks/Ephemera.
• Ritzer, G., & Stepnisky, J. (2017). Sociological theory. SAGE Publications.
• Rousseau, J. J. (1987). Rousseau’s political writings: Discourse on inequality, Discourse on political economy, On social Contract. J. C. Bondanella & A. Ritter (Eds.). American First edition içinde. W. W. Norton & Company.
• Sancar, S. (2008). İdeolojinin serüveni. İmge Kitabevi Yayınları.
• Therborn, G. (2010). Frankfurt okulu. H. E. Bağce (Ed.), Frankfurt Okulu içinde (ss. 19–54). Doğu Batı Yayınları.
• Touraine, A. (2007). Modernliğin eleştirisi (Çev. H. Tufan). Yapı Kredi Yayınları.
• Weber, M. (1946). Science as vocation. H. H. Gerth & C. W. Mills (Eds). From Max Weber: Essays in sociology içinde (ss. 129–156). Oxford University Press.