Tarih Öncesi Dönemden Cumhuriyet’e Sanatta Kadın Eserlerine Kısa Bir Bakış

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 1-2, 183 - 191, 30.12.2024

Eda Öz Çelikbaş

Öz

Tarih öncesinde ‘Kadın’ ikinci planda olsa da eski anaerkil toplumlarda yüceltildiği de görülmüştür. Ana tanrıça kültü, insanın psikolojik ve toplumsal gelişiminin ilk basamaklarına yerleştirme konusundaki çabalarının ortak özelliğidir. Her koşulda kadın imgesi, tarih boyunca değerlilik ve değersizlik kavramları arasında gidip gelmiştir. Bu çalışmada tarihsel süreçte, tarih öncesi dönemde ve belirtilen tarih aralığında kadının yeri ve önemi bağlamında sanatsal üretimlerde kadın konusuna değinilerek işlenmeye çalışılmıştır. Ana konu, kadın-erkek eşitliğinin ötesinde, kadının kendini toplumunda konumlandırılırken tercihlerini ne denli doğru ve anlaşılır şekilde yaşadığı ve yansıttığıdır. Çoğu toplumda kadın olmanın aksine, erkek olmak da ayrıca bir zorluk taşır. Bu çalışmada kadına ve erkeğe, pozitif bir bakış açısıyla, sanat eserleriyle bakılmıştır. Tarih öncesinden başlayarak kadının rollerine, görevlerine ve sonrasında kadının Türk sanatındaki yerine yer verilmiştir. Cumhuriyet’in ilk yıllarına kadar olan sürece kadar kadın sanatçılara, kadın resimlerine ve 1960 yılına kadar olan süreçte sanat ve toplum bağlamında kadın resimlerine kısa bir şekilde yer verilmiştir. Kadın, kadın olmak, anne olmak, gelin olmak ve daha birçok kimlikle kadının tarihsel süreçteki yerine kısıtlı bir zaman aralığı verilerek bakılmıştır. Döneminin önemli ve iz bırakmış sanatçılarından örneklerle, döneminde toplumsal gerçekçi yaklaşımla eserler üretmiş bazı sanatçılara da yer verilmiştir. Sadece kadın sanatçılarla değil; kadınları resmeden erkek sanatçılardan örnekler de verilerek kadının ruh hali, konumu ve de sosyal statüsüne de eserlerle yer verilmiştir. Çalışma detaylı bir genel bakışın ötesinde, hızlı ve özet bir şekilde kadının süreçlerine Cumhuriyet dönemine kadar örnekler sunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kadın, Toplumsal Gelişim, Türk Sanatı, Toplum, Kadın Süreçleri

Kaynakça

• Aksu, S. (2020). Neşet Günal’ın toplumsal gerçekçi resimleri üzerinden emekçi kadın figürleri. Sanat Dergisi, (36), 135-150. http://doi.org/10.47571/ataunigsfd.644417
• Al, C. (2007). Soluksuz bir anlatım kadın. 30 Mayıs 2024 tarihinde http://blog.milliyet.com.tr/soluksuzbiranlatimkadin/Blog/?BlogNo=8079/adresinden erişildi.
• Altındal, M. (1994). Osmanlı’da kadın. İstanbul: Altın Kitaplar Yayınevi.
• Bahar, A. (2006). Türk resminde kadın imgesinin dönüşümü. İstanbul: Pi Dünyası Sanat Dergisi.
• Berktay, F. (2016). Tek Tanrılı dinler karşısında kadın. İstanbul: Metis Yayınları.
• Doğramacı, E. (1989). Türkiye’de kadının dünü ve bugünü. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Erbil, P. (2010). Kibeleden Pandora’ya. Ankara: Arkadaş Kitabevi.
• Ergin, M. (1985). Dede Korkut kitabı. Ankara: TTK Basımevi.
• Göksel, B. (1993). Çağlar boyunca Türk kadını ve Atatürk. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Gündüz, U. (2006). Ressam Şehit Hasan Rıza ve oryantalist ressam Stanislav Von Chelebowsky’nin resimlerinin karşılaştırmalı bir değerlendirmesi. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yüksek Lisans Tezi).
• İnan, A. (1934). Türk mitolojisi ve halk edebiyatında kadın. Ankara: Türk Yurdu.
• Ortaylı, İ. (2006). Osmanlı’yı yeniden keşfetmek. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Roller, L. E. (2004). Ana tanrıçanın izinde. (A. Betül, Çev.). İstanbul: Hemer Kitabevi.
• Tekeli, Ş. (1982). Türkiye’de kadının siyasal hayattaki yeri. İstanbul: Türkiye Sosyal Bilimler Derneği Yayınları.
• Tekelioğlu, İ. (2009). Aile yaşantısında ve kırsal kalkınmada kadının rolü, Kütahya İl Özel İdaresi Dergisi, 9(3), 56.
• Görsel-1: 1 Kasım 2024 tarihinde https://www.pikovamubadilleri.com/FileUpload/ds444228/File/hasan_riza_kadin_portresi.jpg adresinden erişildi.
• Görsel-2: 1 Kasım 2024 tarihinde https://tmcdn.platinonline.com/Documents/Platin/images/2022/05/05/gorsel-3-05052022a846d7bd.jpg adresinden erişildi.
• Görsel-3: 1 Kasım 2024 tarihinde MihriMüşfikHanım,SabancıMüzesi,İstanbul,Türkiye,:https://emuseum.sakipsabancimuzesi.org/internal/media/dispatcher/1690/full%5B;%5D%5B;%5D%5B;%5D adresinden erişildi.
• Görsel-4: 1 Kasım 2024 tarihinde https://nesetgunal.org/tr/portfolio/baslica-yagli-boya-eserleri/ adresinden erişildi.