Hz. Peygamber’in Hissî Mûcizesi Var Mı?

Year 2025, Issue: 1, 17 - 38, 18.04.2025

Ali Bakkal

Abstract

Bu makalenin amacı Hz. Muhammed’in hissî mûcizesinin bulunup bulunmadığını irdelemektir. Genellikle mûcize “peygamber olduğunu iddia eden bir zatın elinde doğruluğunu ispat etmek için meydana gelen olağanüstü olay” şeklinde tanımlanmıştır. Kelâm geleneğinde konusu itibariyle mûcizeler hissî, haberî ve aklî olmak üzere üç kısımda incelenmiştir. Kur’an-ı Kerim’in Hz. Peygamber’in en büyük mûcizesi olduğu hususunda alimler arasında ittifak vardır ve Kur’an, aklî ve mânevî bir mûcize olarak değerlendirilmiştir. Bazı sûrelerde gelecekle ilgili birtakım olaylardan haber veren âyetler bulunduğu için Hz. Peygamber’in ihbâr-ı bi’l-gayb cinsinden mucizelerinin varlığı da ittifakla kabul edilmiştir. On sekizinci asra gelinceye kadar Hz. Peygamber’in hissî mûcizelerinin varlığı konusunda birkaç istisnanın dışında aykırı bir görüş olmamıştır. On sekizinci asırdan sonra günümüze gelinceye kadar bu konuda üç farklı görüşün ortaya çıktığı görülmektedir:
Birinci görüş göre, Hz. Peygamber’e de, geçmiş peygamberlere de hissî mûcize verilmemiştir. Bu grubun temel dayanağı mucizelerin tabiat kanunlarına aykırı nitelikte olamayacağı düşüncesidir. Oysa evrende hiçbir şey sınırsız değildir. Yapısı itibariyle sınırlı ve sonlu bir evrende yaşıyoruz. En geniş tabiat kanunları dahi belirli sınırlılıklar çerçevesinde geçerlidir. Peygamberlerin nübüvvetini doğrulayan bir delil olabilmesi için Yüce Allah’ın bu kanunları sonradan müdahale edecek şekilde yaratmış olmasında hiçbir aklî problem yoktur. Yaratanın gücü sonsuz olunca istediğini istediği şart ve niteliklere göre yaratır. Metafizik gerçekliklerin fizik kanunlarıyla sınırlandırılması düşüncesinin hiçbir aklî dayanağı yoktur. Mûcizeler aklen mümkündür ve vakidir.
İkinci görüşe göre, geçmiş peygamberlere hissî mûcize verilmiş olmakla birlikte Hz. Peygamber’e verilmemiştir. Bu grubun temel dayanağı, Mekke döneminde müşriklerin müteaddit defalar Hz. Peygamber’den hissî mûcize talebinde bulunmalarına rağmen kendilerine mûcize gösterilmemiş olmasıdır. Bu durumu genelleştiren bazı araştırmacılar geçmiş peygamberlere bazı mûcizeler verilse dahi, Hz. Peygamber’e herhangi bir hissî mûcize verilmediği sonucuna ulaşmışlardır. İkinci dayanakları ise Hz. Peygamber’in en büyük mûcizesinin Kur’an olması ve bu mûcizenin başka mûcizelere ihtiyaç bırakmamasıdır. Ayrıca diğer peygamberler yalnız kendi zamanlarında yaşadıkları kavme peygamber olarak gönderildiklerinden nübüvvetleri evrensel değildir. Onlar için anlık mucizeler yeterlidir. Ancak nübüvveti evrensel olan Hz. Peygamber için evrensel bir mûcize gerekir. O da Kur’an’dır.
Üçüncü görüşe göre, hem Hz. Peygamber’e, hem de geçmiş peygamberlere hissî mûcize verilmiştir. Klasik görüş budur. Bu görüşün dayanağı, gerek Hz. Peygamber’e gerekse diğer peygamberlere pek çok mucize verildiği hususunda Kur’an’da ve hadislerde çeşitli beyanların ve bu yönde örneklerin bulunmasıdır. Makalede tarafların görüşleri ayrıntılı olarak ortaya koyulmuştur.
Bu makalede doküman analizi yöntemi kullanılarak konu hakkında bir dördüncü görüşün imkânı tartışılmıştır. Şöyle ki: Yapısı ve konusu bakımından mucizeler hissî, haberi ve aklî olmak üzere üç kısma ayrılırken, gayesi itibariyle de hidayet, nusret ve helâk olmak üzere yine üç kısma ayrılmıştır. Yukarıdaki görüşlerde hissî mucizelerin, gayesi bakımından hangi mucize çeşidine mukabil geldiği pek dikkate alınmamış, genellikle hissî mucize ile hidayet mucizesi özdeştirilmiş gibidir. Oysa hissî mucizeler gayesi bakımından hidayet mucizesi sınıfından olabildiği olduğu nusret veya helâk mucizesi sınıfından da olabilirler. Bir taraftan Kur’an’da inkârcıların mucize taleplerine olumsuz cevap verilmesi, diğer taraftan gerek Kur’an’da gerekse Sünnet’te Hz. Peygamber’in elinde zuhur eden birçok hissî mucizenin bulunduğu dikkate alındığında, Hz. Peygamber’in gayesi bakımından hidayet mucizesi sınıfına giren hissî mucizesinin olmadığını, ancak özellikle nusret mucizesi sınıfına giren birçok mucizesinin olduğunu söyleyebiliriz. Bu durumda birçok mucizevî olayı zorlamalı yorumlarla mucize olmaktan çıkarmaya çalışmaya ve birçok sahih hadisi de gerçekte yeterli olmayan bazı Kur’an’a arz kurallarına aykırılık ithamıyla reddetmeye gerek kalmayacaktır.

Keywords

Kelam, Hz. Peygamber, Kur’an, Mucize, Hissi mucize.

Does the Prophet have a Perceptional Miracle?

Abstract

The purpose of this article is to examine whether or not the Prophet Muhammad had a sensory miracle. A miracle is generally defined as “an extraordinary event that occurs in the hands of a person claiming to be a prophet in order to prove his truthfulness.” In the tradition of theology, miracles have been examined in three categories: sensory, unseen news and rational. There is agreement among scholars that the Quran is the greatest miracle of the Prophet Muhammad and the Quran has been evaluated as a rational and spiritual miracle. Since some surahs contain verses that inform about certain events related to the future, the existence of the Prophet Muhammad’s miracles in the form of unseen news (ihbar-ı bi’l-ghayb) has also been accepted unanimously. Until the eighteenth century, there was no contradictory view, except for a few exceptions, regarding the existence of the Prophet’s sensory miracles. After the eighteenth century, it is seen that three different views have emerged on this subject until today:
According to the first view, neither the Prophet Muhammad nor the previous prophets were given sensory miracles. The basic basis of this group is the idea that miracles cannot be contrary to the laws of nature. However, nothing in the universe is unlimited. We live in a universe that is limited and finite in nature. Even the most comprehensive laws of nature are valid within certain limits. There is no rational problem in Almighty Allah creating these laws in a way that would later intervene in order for them to be evidence confirming the prophethood of the prophets. Since the Creator's power is infinite, He creates what He wants according to the conditions and qualities He wants. There is no rational basis for the idea that metaphysical realities are limited by the laws of physics. Miracles are rationally possible and occur.
According to the second view, although sensory miracles were given to the previous prophets, they were not given to the Prophet Muhammad. The basic basis of this group is that during the Meccan period, polytheists repeatedly asked the Prophet Muhammad to perform miracles. They requested a sensory miracle from the Prophet but were not shown any miracles. Some researchers who generalize this situation have concluded that although some miracles were given to the past prophets, no sensory miracle was given to the Prophet Muhammad. Their second basis is that the greatest miracle of the Prophet Muhammad was the Quran and that this miracle did not leave any need for other miracles. In addition, since other prophets were sent as prophets only to the people they lived in during their time, their prophethood was not universal. Instant miracles were sufficient for them. However, a universal miracle was required for the Prophet Muhammad, whose prophethood was universal. That was the Quran.
According to the third view, sensory miracles were given to both the Prophet Muhammad and the past prophets. This is the classical view. The basis of this view is that there are various statements and examples in the Quran and the hadiths that many miracles were given to both the Prophet Muhammad and other prophets. The views of the parties are presented in detail in the article.
In this article, the possibility of a fourth view on the subject is discussed using the document analysis method. As follows: While miracles are divided into three groups in terms of their structure and subject, they are also divided into three groups as guidance, help and destruction. In the above views, it has not been taken into consideration which type of miracles the sensory miracles correspond to in terms of their purpose, and it is as if the sensory miracle and the miracle of guidance are generally identified. However, sensory miracles can be in the class of miracles of guidance in terms of their purpose, as well as in the class of miracles of help or destruction. Considering, on the one hand, the negative response to the demands of the unbelievers for miracles in the Quran, and on the other hand, the fact that there are many sensory miracles that appear in the hands of the Prophet in both the Quran and the Sunnah, we can say that the Prophet did not have any sensory miracles that fall into the class of miracles of guidance in terms of their purpose, but he had many miracles that fall into the class of miracles of help. In this case, there will be no need to try to declassify many miraculous events by forced interpretations and to reject many authentic hadiths by accusing them of being contrary to some rules of presentation of the Qur'an, which are not actually sufficient.

Keywords

Theology, Prophet, Quran, Miracle, Sensory Miracle

References

• Abduh, Muhammed ve Rıza, Reşîd. Tefsîru’l-Menâr. Kahire: Dâru’l-Menâr, 1947.
• Abdülkâhir b. Tâhir et-Temîmî el-Bağdâdî. el-Fark beyne’l-firak. nşr. Muhammed Muhyiddîn Abdülhamîd. Beyrut: 1411/1990.
• Abdürrezzâk b. Hemmâm es-Sanʻânî. el-Musannef. thk. Habîburrahmân el-Aʻzamî. I-XI. Beyrut 1983.
• Ahmed b. Hanbel. el-Müsned. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1413/1992.
• Ağırakça, Ahmet, “Kaynaklar Işığında İsrâ ve Miraç Olayı”. Artuklu Akademi 1/2. (2014), 1-30. https://dergipark.org.tr/tr/pub/artukluakademi/issue/31808/349005
• Akgün, Hüseyin. “İnşikâk-ı Kamer Hâdisesi”. Siyer Araştırmaları Dergisi 3 (Ocak-Haziran 2018), 33-54. https://doi.org/10.56288/siyer.709024.
• Altun, İsmail. “Muhammed Hamîdullah’ın Mescid-i Aksâ’nın Yerine Dair Görüşlerine Eleştirel Bir Yaklaşım”. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi 22/1 (2018), 293-316. https://doi.org/10.18505/cuid.378549
• Altun, İsmail. “Müsteşrik Alfred Guillaume’nin Mescid-i Aksâ’nın Yerine Dair Görüşlerine Eleştirel Bir Yaklaşım”. İlahiyat Tetkikleri Dergisi 2 (2019), 287-309. https://doi.org/10.29288/ilted.572856
• Apaydın, H. Yunus. “Mütevâtir”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 32/208-221. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• Aydın, Hayati. “Mi‘râc Olayı, İmkânı ve Keyfiyeti”, Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi 62 (Haziran 2022), 99-123. https://doi.org/10.15370/maruifd.1052176.
• Aydın, Mustafa. “Reşîd Rızâ’nın Mucize Anlayışı Bağlamında İnşikâku’l-Kamer Konusundaki Rivâyetleri Tahlil ve Tenkidi”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 12/62 (2019), 1703-1709. https://dx.doi.org/10.17719.jisr.2018.2598
• Azimli, Mehmet. “İsrâ ve Mi’râc Olayları Üzerine Bazı Mülahazalar”, Bilimname 7/16 (2009), 43-58.
• Azimli, Mehmet. “Şakku’l-Kamer Olayı Çerçevesinde Bazı Tahliller”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 8/4 (2008), 25-40.
• Bağdâdî, Abdülkâhir b. Tâhir et-Temîmî. el-Fark beyne’l-firak. nşr. Muhammed Muhyiddîn Abdülhamîd. Beyrut: 1411/1990.
• Bakkal, Ali. “Hz. Peygamber’in Düşmanlarından Korunması”. Diyanet İlmî Dergi 56/2 (2020), 493-522. https://doi.org/10.61304/did.634037.
• Bâkıllânî, Ebû Bekr Muhammed b. Tayyib el-. Temhîdü’l-evâil ve telhîsü’d-delâil. nşr. Muhammed el-Hudayrî – Abdülhâdî Ebû Rîde. Kahire: 1356/1947.
• Balcı, İsrafil. İsrâ ve Mi’râc Gerçeği. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2022.
• Balcı, İsrafil. Hz. Peygamber ve Mucize. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2018.
• Balcı, İsrafil, “Bedir Savaşıyla İlgili Mucizevi Rivayetlerin Bedir Savaşıyla İlgili Mucizevi Rivayetlerin Kur’ân, Hadis ve Tarih Verilerine Göre Kritiği”. İSTEM 7/13 (2009), 85 - 124.
• Bebek, Adil. “Kelam Literatürü Işığında Mûcize ve Hz. Muhammed’e Nisbet Edilen Hissi Mûcizelerin Değerlendirilmesi”. M. Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi 18 (2000), 121-148.
• Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. Hüseyin. Delâilü’n-nübüvve ve maʻrifetü ahvâli sâhibi’ş-şerîʻa. nşr. Abdülmuʻtî Kalʻacî, 1-7. Beyrut 1405/1985.
• Bikbulat, Sun’atullâh. ‘İnşikâk-ı Kamer Meselesi’. İslâmiyât 7/3 (2004), 185-189.
• Buhârî. Muhammed b. İsmail. el-Câmi’u’s-Sahîh. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1413/1992.
• Bulut, Halil İbrahim. Nübüvvetin İspatında Mucize. Ankara: Araştırma Yayınları, 2016.
• Cüveynî, İmâmü’l-Harameyn el-, İnanç Esasları Klavuzu – Kitâbü’l-İrşâd. çev. Adnan Bülent Baloğlu v.dğr. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2010.
• Cürcânî, Seyyid Şerif. Şerhu’l-Mevâkıf. nşr. Abdurrahmân ʻUmeyre. Beyrut: Dâru’l-Cîl, 1417/1997.
• Çelik, Hüseyin. “Kur’an’da ‘Ayın Yarılması’ Mucizesi”. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi 6/4 (2017), 68-87. https://dergipark.org.tr/tr/pub/mjss/issue/40527/486263
• Ebü’l-Muîn Meymûn b. Muhammed en-Nesefî. Tebsıratü’l-edille fî usûli’d-dîn. Ankara: Neşriyyâtü Riâseti’ş-Şuûni’d-Dîniyye li’l-Cumhûriyyeti’t-Türkiyye, 2003.
• Ebû Yûsuf, Yakub b. İbrahim. Kitâbü’l-Âsâr. thk. Ebu’l-Vefâ el-Efgânî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyyye, ts.
• Erkol, Ahmet. “Hz. Peygamber'in Mu'cizesi Meselesi ve Nübüvvetin İsbatında İnşikak-ı Kamer (Ayın Yarılması) Hadisesi ile İlgili Bir Değerlendirme”. Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1 (1999), 261-298.
• Ezrakî, Ebü’l-Velîd Muhammed b. Abdillah el-. Ahbâru Mekke ve mâ câ’e fîhâ mine’l-âsâr. thk. Abdülmelik b. Abdillah b. Dehîş. b.y.: 1424/2003.
• Fahruddîn er-Râzî, Mefâtîhu’l-ġayb. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1981.
• Gazâlî, Hüccetü’l-İslâm. İhyâu ʻulûmi’d-dîn. çev. Ahmed Serdaroğlu. İstanbul: Bedir Yayınları, 1975.
• Hamidullah, Muhammed. İslâm Peygamberi. çev. Salih Tuğ. İstanbul: İrfan Yayınları, 1980.
• Işık, Aydın. “Bilim ve Mucize”. Din Dilinde Mucize (Çalıştay). İstanbul: Kuramer Yayınları, 2015, 287-323.
• İlhan, Mehmet. “Muhammed Zâhid el-Kevserî’nin Şah Veliyullah ed-Dihlevî’nin Bazı Kelâmî Görüşlerine Tenkidleri”. Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 22/1 (2009), 71-81.
• İbn Hişâm, es-Sîretü’n-nebeviyye. nşr. Muhammed Muhyiddîn Abdülhamîd. Kahire: Mektebetü Muhammed Ali Subeyh, 1383/1963.
• İbn İshâk, Muhammed. Hz. Peygamber’in Hayatı ve Gazveleri (Kitâbü’s-Siyer ve’l-Meğâzî). çev. Ali Bakkal. İstanbul: İlk Harf Yayınları, 2013.
• İrde, Mesut. “David Hume’da Mucize’nin İmkânı Problemi Üzerine Bir İnceleme”. Anadolu Akademi Sosyal Bilimler Dergisi 5/2 (2023), 15-24. https://dergipark.org.tr/tr/pub/anadoluakademi/issue/80345/1373579
• İşcan, Mehmet Zeki. “Muhammed Abduh’un Nübüvvet Görüşü ve Çağdaş İslam Düşüncesine Etkileri”. Atatürk Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi 26 (2006), 27-55.
• Kâdî Abdülcebbâr İmâdüddîn Ebü’l-Huseyn b. Ahmed el-Hemedânî. Tesbîtu delâili’n-nübüvve. Çev. M. Şerif Eroğlu – Ömer Aydın. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 2017.
• Karadaş, Cağfer. “Bizans Sarayında Müslüman-Hıristiyan Münazarası: Büveyhî Elçisi Bâkıllânî ile İmparator II. Basileios Arasında Geçen Tartışma”. İslâm Araştırmaları Dergisi 22 (2009), 1-35.
• Kartal, Abdullah. “Mucizelere İnanmanın Rasyonelliği Üzerine”. Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 20/33 (2015), 57-82.
• Kastallânî, Ahmed b. Muhammed b. Ebî Bekr el-. el-Mevâhibi’l-ledünniyye bi’l-minahi’l-Muhammediyye. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʻİlmiyye, ts.
• Kaya, Mahmut. “ed-Dîn ve’d-devle”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 9/349-351. İstanbul: TDV Yayınları, 1994.
• Kılıç, Mustafa. “Hz. Peygamber’in Ciʻrâne Günleri”. Usul İslâm Araştırmaları 17/17 (2012), 81-106.
• Koçar, Musa. “Hz. Peygamber’in Savaşlarında Meleklerin Yardımı Problemi”. IV. Kutlu Doğum Sempozyumu (Tebliğler). Isparta: S.D:Ü. İlahiyat Fakültesi Yayınları, 2001, 57-68.
• Mâtürîdî, Ebû Mansûr el-. Kitâbü’t-Tevhîd Tercümesi. çev. Bekir Topaloğlu. Ankara: İSAM Yayınları, 2003.
• Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed b. Mahmûd el-. Tevilâtü Ehli’s-Sünne. Beyrut: Dâru’l- Kütübi’l-İlmiyye, 2005.
• Müslim b. Haccâc. el-Câmi’u’s-Sahîh. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1413/1992.
• Molu, Ahmed. Mi’rac Hadislerinin Hadis Bilimi Açısından Değerlendirilmesi. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2001.
• Nesâî, Ahmed b. Şuʻayb. es-Sünen. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1413/1992.
• Önal, Ramazan. “Hz. Peygamber’in Mucizelerinden Hanînü’l-Ciz’ Hadisesi”. Ortaçağ Araştırmaları Dergisi 3/2 (Aralık 2020), 416-423. https://doi.org/10.48120/oad.826033
• Özgel, İshak. “İnşikak-ı Kamer Hadisesine Yorum Etiği ve Anlam Bütünlüğü Açısından Yaklaşım”. VII. Kutlu Doğum Sempozyumu. Isparta: S.D.Ü. İlahiyat Fakültesi Yayınları, 19 Nisan 2004, 197-214.
• Öztürk, Mustafa. Kıssaların Dili. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2010.
• Öztürk, Mustafa. Kur’an-ı Kerim Meali Anlam ve Yorum Merkezli Çeviri. İstanbul: Düşün Yayıncılık, 2013.
• Pekcan, Ali. İslam Akaid Metinleri. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2017.
• Pezdevî, Ebu Yusr Muhammed. Ehl-i Sünnet Akaidi (Usûlü’d-dîn). çev. Şerafeddin Gölcük. İstanbul: Kayıhan Yayınları, 1980.
• Süyûtî, Celâleddin Abdurrahman. el-Hasâisü’l-kübrâ. Kahire: Dârü’l-Kütübi’l-Hadîsiyye,1967.
• Taberî, Muhammed b. Cerîr. Câmiʻu’l-beyân fî tefsîri’Kur’ân. Beyrut: 1415/1995.
• Tatlı, Bekir. Kütüb-i Sitte’de İsrâ ve Mi’râc Hadisleri. İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2000.
• Teftâzânî, Saʻdeddîn Mes’ûd b. Ömer. el-Makâsıd – Kelâm İlminin Maksatları. Çev. İrfan Eyibil. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 2019.
• Topaloğlu, Fatih. Felsefî ve Teolojik Açıdan Mucize. Kayseri: Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2010.
• Vâkıdî, Muhammed b. Ömer. Kitâbü’l-Meġâzî. thk. Muhammed Abdülkâdir Ahmed Atâ. Beyrut: 2004.
• Yaşar, Yahya. “Mekkeli Müşriklerin Hz. Peygamber’den Kur’an Dışında Mucize Taleplerine Cevabi Ayetlerin Tahlili”. KSÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi 27 (2016), 135-182. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ksuifd/issue/22935/251306
• Ünsal, Fatıma. “Hasâis ve Delâil Edebiyatında Hz. Peygamber’e Atfedilen Hissî Mûcizelerin Kur’an Çerçevesinde Değerlendirilmesi”. Umde Dini Tetkikler Dergisi 3/1 (2020), 105-140. https://doi.org/10.5281/zenodo.3963986
• Yeprem, Mustafa Saim. Mâtürîdî’nin Akîde Risâlesi ve Şerhi. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2011.
• Zeyveli, Hikmet. İlâhî Dinlerde Mucize ve Gayb. İstanbul: Kuramer Yayınları, 2018.