Examination of Modern Womens Clothing Through Figuratory Works of Contemporary Turkish Painting After 1950

Year 2023, , 165 - 184, 25.01.2023

Feyzanur Kuran , Zehra Doğan Sözüer

https://doi.org/10.31126/akrajournal.1185579

Abstract

The period of Turkish modernisation in 1950’s and modern clothing, critical politic and economic transformations comes to the fore when the process of Turkish women's clothing culture is analyzed. Based on the transition to multi-party administration and the development movement in industrialization, modernization, whose impacts are observed from the institutional dimension to the individual's existence and whose reflections are read in the forms of education, art, social life, and dress. Although the phenomena of modernisation is a research topic by itself, it also has constructed itself in diverse ways according to distinct cultural grounds peculiar to urban and rural locations in Turkey, creating its own area of controversy and discussion. Contemporary Turkish painting is a visual inventory of the signs of Turkish modernity throughout this period. Modernization period in art emerges as various features of Western living styles in painting, particularly figurative painting. Diverse Turkish women are shown in different looks of modernity with their attire and lives in the urban and rural life themes of Turkish modernisation. The historical modernity indicators of the modernization process are recognized to be connected to issues ranging from changing dress circumstances in different development zones to women's vocations. One of the important modernization criteria that can be followed in figurative painting is clothing. As women's clothing is examined as a modernization element in the history of the period, it is a powerful means of expression when the figure is the subject of the painting. Following the European fashion in the post-1950 period, westernization in women's fashion, and a discourse in figurative paintings showed itself. Within the scope of the research, a visual analysis was made on 5 figurative paintings of 5 artists (Bedri Rahmi Eyüboğlu, Fikret Mualla, Gülsün Karamustafa, Neş'e Erdok, Nuri İyem) representing Turkish Modern painting between the years 1950-2000. The clothes of 15 female figures were examined in terms of form, pattern and color. Following an examination of the events that led to Turkish modernization and Westernization, the interaction in the field of fashion and art was evaluated holistically, and the clothing culture represented by the artists representing contemporary Turkish painting through the women's clothing styles in their figu-rative works was analyzed.

Keywords

modernization, modern turkish clothing, 1950’s, fashion, contemporary Turkish painting

Modern Kadın Giyiminin 1950 Sonrası Çağdaş Türk Resminde Figüratif Eserler Üzerinden İncelenmesi

Abstract

Türk kadın giyim kültürünün modernleşme süreci incelendiğinde, politik ve ekonomik dönüşümleri işaret eden 1950 yılı ve sonrası dönem öne çıkmaktadır. Yönetimde çok partili hayata geçiş ve endüstrileşmede gerçekleşen kalkınma hareketinin temelinde, etkileri kurumsal boyuttan bireyin yaşamına seyreden; eğitim, sanat, sosyal yaşantı ve giyim biçimlerinde yan-sımaları okunan modernleşme görülür. Modernleşme olgusu, bir araştırma alanı olmakla birlikte, Türkiye’de kent ve kırsala özgü farklı kültürel zeminlere göre farklı üsluplarda kendini inşa etmiş, kendi çatışma ve tartışma alanını yaratmıştır. Bu dönemde Türk modernleşmesinin izlerini gösteren görsel envanter ise çağdaş Türk resmi kapsamında oluşmuştur. Dönemin sanatında modernleşme, resimde Batılı yaşam biçimlerinin farklı görünümleri olarak ve özellikle figüratif resimde kendisini gösterir. Türk modernleşmesinin kent ve kırsal yaşam temalarında, farklı Türk kadınları giyim ve yaşam biçimleri ile modernliğin farklı görünümleri betimlenir. Modernizasyon sürecinin tarihi modernite göstergelerinin farklı gelişmişlik bölgelerinde değişen giyim şartlarından, kadınların meslek dallarına kadar uzanan etkenlerle ilişkili olduğu bilinmektedir. Figüratif resimde izlenebilecek önemli modernleşme ölçütlerinden biri de giyimdir. Kadın giyimi; dönemin tarihinde modernleşme unsuru olarak incelendiği gibi içerik olarak resimde figür konu olduğunda güçlü bir anlatım aracıdır. 1950 sonrası dönemde Avrupa modasının takip edilmesi, kadın modasında Batılılaşma, figüratif resimlerde de bir söylem olarak kendisini göstermiştir. Araştırma kapsamında, 1950-2000 yılları arasından Türk Modern resmini temsil eden 5 sanatçının (Bedri Rahmi Eyüboğlu, Fikret Mualla, Gülsün Karamustafa, Neş'e Erdok, Nuri İyem) toplam 5 figüratif resmi üzerinden görsel analiz yapılmıştır. Bu kapsamda 15 kadın figürün giysileri, form, desen ve renk kriterlerinde incelenmiştir. Toplumu Türk modernleşmesine ve Batılılaşmaya taşıyan olaylar incelendikten sonra, moda ve sanat alanındaki etkileşim bütüncül olarak değerlendirilmiş, çağdaş Türk resmini temsil eden sanatçıların figüratif eserlerindeki kadın giyim biçimleri üzerinden temsil ettikleri giyim kültürü analiz edilmiştir.

Keywords

modernizm, çağdaş kadın giyimi, 1950 sonrası, moda, çağdaş Türk resmi

References

• Akıncı, A., Usta, S. (2016). Türkiye’de Çok Partili Hayata Geçişte Etkili Olan Dış Faktörlerin Değerlendirilmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. 21(1):275-288.
• Arslan, K. (2019). Moda Pazarlaması. Ankara, Detay Yayıncılık.
• Aydın, R. (2018). Türk Modernleşmesinde Bir Görünüm ve Değişim Temsili Olarak Kıyafet. Abant Kültürel Araştırmalar Dergisi, 3(6):48-73.
• Aydoğan, E. B. (2008). Sanat Eğitiminde Bir Duayen Sanatçı Bedri Rahmi Eyüboğlu ve 10’lar Grubu. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(2):312-326.
• Azamat, A. İ. (2012). Fikret Muallâ ve Eserlerine Kuramsal Bakış. Yüksek Lisans Tezi, T.C Cumhuriyet Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Başbuğ, Z. (2019). Bedri Rahmi Eyüboğlu’nun İki Eserinde Bulunan Türk Kültürü İmgeleri. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(1):201-208, Doi: 10.33206/mjss.485467
• Bernard, M. (1996). Fashion as Communication. London, Routledge.
• Bıçakçı, Z. (2019). Toplumsal Gerçekçi Resim Bağlamında Nuri İyem. Yüksek Lisans Tezi, T.C. Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Bozdemir, Ö. (2012). Fikret Mualla Saygı Örneğinde Sanatçı Yaşantısının Sanat Yapıtıyla İlişkisi. Yüksek Lisans Tezi, T.C. Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Crane, D. (2018). Fashion and Its Social Agendas Class, Gender and Identity in Clothing. Moda ve Gündemleri Giyimde Sınıf, Cinsiyet ve Kimlik. 2. Baskı. Çeviren: Çelik Ö., İstanbul, Ayrıntı Yayınları.
• Dayı, H. (2006). 1990 Sonrası Türk Moda Fotoğrafında Genel Eğilimler. Yüksek Lisans Tezi, T.C. Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü.
• Dinçer, S. (2019). 1980-1990 Arası Türk Resminde Figüratif Eğilimler. Yüksek Lisans Tezi, T.C. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Doğan, C. (2016) 1950-1960 Arası Türkiye’de Kadın Kimliği ve Moda. Yüksek Lisans Te-zi, T.C. Kemerburgaz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Erbay M. (2000). Plastik Sanatlar Eğitimi’nin Gelişimi. İstanbul, Boğaziçi Üniversitesi Yayınları.
• Erdoğan, İ. S. (2015). 1980-2013 Yılları Arasında Türkiye’de Toplumsal Yansımaların Moda İlanlarında Metafor Kullanımına Etkisi. Yüksek Lisans Tezi, T.C Yeditepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Ertürk, N. (2011). Moda Kavramı, Moda Kuramları ve Güncel Moda Eğilimi Çalışmaları. Art-e Sanat Dergisi, 4(7):1-32.
• Günay, E. (2011). Nuri İyem ve Neşet Günal’ın Türk Resim Sanatı’ndaki Yeri. Yüksek Li-sans Tezi, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Hacıosmanoğlu, C. (2004). Fikret Mualla ve Resmi. Yüksek Lisans Tezi, T.C. Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Himam, F. D., Tekcan, E. (2014). Erken Cumhuriyet Dönemi Terzilik Kültürü ve Ulusal Maddi Kültürün İnşası. Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, 10(20):221-254.
• Kawamura, Y. (2016). Fashion-ology. Modaloji. Çeviren: Özüdoğru Ş., İstanbul, Ayrıntı Yayınları.
• Koç, E. Ö. (2021). Bedri Rahmi Eyüboğlu – Nuri İyem – Neşet Günal – Mehmet Pesen ve Nedret Sekban Eselerinin Ön ve Arka Yapı Kategorileri Bakımından İncelenmesi ve Sanat Eğitimine Katkıları. Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Kula, Ö. (2006). The Rupture in Visual Language: The Transition of Arts in Turkey 1970-1980 and The Women Artist of The Period. Yüksek Lisans Tezi, Sabancı Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kurtar, S. (2018). Baudelaire üzerine Benjamin ve Sartre. Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi. 5(18):401-419.
• Küçükerman Ö. (1996). Türk Giyim Sanayiinin Tarihi Kaynakları. İstanbul, GDS Dış Ticaret A.Ş.
• Lüküslü, D. (2013). Türkiye’ de Gençlik Miti 1980 Sonrası Türkiye Gençliği. İstanbul, İletişim Yayınları.
• Olgaç, P. (2001). Moda Resmi. İstanbul, Ya-Pa Yayın Pazarlama.
• Sarıoğlu, S. (2007). Gülsün Karamustafa: Sanatçı Kişiliği ve Yapıtları. Yüksek Lisans Tezi, T.C. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Sönmezateş, B. (2012). Günümüz Plastik Sanatlarında Görsel Dil Olarak Tekstil. Yüksek Lisans Tezi, T.C. Marmara Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü.
• Tan, M. (2011). Toplumsal Gerçekliğin Türk Resim Sanatına Etkisi. Yüksek Lisans Tezi, T.C. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Tezcan, M. (1983). Giyim Olgusuna Sosyo-Kültürel Bakış ve Türklerde Giyim. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi. 16(1):225-276, Doi: 10.1501/Egifak_0000000932
• Tiryaki, K. (2018). İbrahim Çallı, Neş’e Erdok, Turgut Zaim Türk Sanatına Katkıları ve Eserlerinin Konu, Biçim, İçerik Açısından İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, T.C. Giresun Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Tokdil, E. (2015). 1940-1970 Dönemi Türk Resminde Soyut Eğilimler, İçerik Çözümlemesi ve Fikret Mualla. Yüksek Lisans Tezi, T.C. Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Uzunoğlu, M. (2008). Cumhuriyetten Günümüze Toplumsal Değişimin Türk Resim Sana-tında Kadın İmgesine Yansıması. Sanatta Yeterlik Tezi, T.C. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Watson, L. (2007). Twentieth Century Fashion, Modaya Yön Verenler. Çeviren: Ayas G., İstanbul, Güncel Yayıncılık.
• Yılmaz, A. (2011). 1950 Sonrası Türk Resim Sanatında Sosyal Yansımalar Bağlamında Neş’e Erdok. Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Erişim Tarihi: 20.07.2022 http://www.istanbulmodern.org/en/collection/photography-collection/5?t=3&id=1002
• Erişim Tarihi: 05.12.2021 http://www.neseerdok.com.tr/resimler.asp?g_id=31&s=2&l=
• Erişim Tarihi: 05.12.2021 http://www.nuriiyem.com/eser/s1137-011/
• Erişim Tarihi: 05.12.2021 https://archives.saltresearch.org/handle/123456789/190426