TÜRK SANATINDA VE ANADOLU KERVANSARAYLARINDA EJDER MOTİFİ, KAYSERİ SULTANHAN ÖRNEĞİ

Can Şahin

TÜRK SANATINDA VE ANADOLU KERVANSARAYLARINDA EJDER MOTİFİ, KAYSERİ SULTANHAN ÖRNEĞİ

Year 2013, Volume: 1 Issue: 1, 211 - 230, 01.08.2013

Abstract

Türk sanatında, “Hayvan Üslubu”nu oluşturan bütün içinden, sadece mimaride taş üzerinde kullanılan ejder motifi incelenmiştir. Bu sebeple, seçilen “Kayseri Sultanhan Resim no: 1, 2 içindeki Köşk Mescit kemer bezemesi ile sınırlandırılmıştır. Konuyla ilgili dokümanlar imkân dâhilinde taranmış ve malzeme toplanmıştır. Daha sonra bu malzemeler, hem kronolojik, hem coğrafi bir çerçeve içinde tasnif edilmiştir. Bilgi ve görüntü arşivi oluşturulmuştur. Elde edilen veriler ışığında, Anadolu Selçuklu hanlarından Kayseri Sultanhan avlusunda, dört ayaküstünde yükselen kare planlı bir köşk mescidin kemer bezemesindeki taş kabartma ejder motiflerinin Resim no:3, 4 analizi yapılmaya çalışılmıştır. Türk sanatının tarihi gelişimine Batı’dan bakıldığı zaman süreklilikler Batı kökenli görülür. Çünkü benzerlikler bilinen biçimlerden başlayarak aranmıştır

References

ARIK, Rüçhan; “Kubad Abad’da Selçuklu 13. yüzyıl Doğa ve Masal Yaratıkları Aslandan Sfenkse”, P Sanat Kültür Antika Dergisi, Güz 2001, S.23 Sanatta Hayvan, İstanbul 2001.
AYDIN, Hilmi; “Topkapı Sarayı Müzesi Koleksiyonundan Osmanlı’nın Altın Silahları”, Portakal, Sanat, Kültür, Antika Dergisi, Kış 2001, S.20, İstanbul 2001.
BECER, Emre; İletişim ve Grafik Tasarım, Dost Kitapevi Yayınları, Ankara 1997.
BİROL, İnci A.; Çiçek Derman. Türk Tezyini San’atlarında Motifler, Kubbealtı Neşriyatı, 2. Bas- kı, İstanbul 1995.
ERİŞ, Metin; “Sunuş Yazısı”, Türk Dünyası Kültür Atlası, Türk Kültürüne Hizmet Vakfı Yayınları, İstanbul 1997.
ESİN, Emel. *; Türkistan Seyahatnamesi, TTK. Yayınları-Basımevi, Ankara 1959.
*. “Burkan ve Mani Dinleri Çevrelerinde Türk Sanatı”, Türk Kültürü El- Kitabı, C. II, Kısım 1/a, İstanbul 1972.
*. “Ötüken İllerinde, Miladi Sekizinci ve Dokuzuncu Yüzyıllardan Türk Abidelerinde Sanatkar Ad- ları” (Names of artists on Turkish monuments of the eighth to ninth centuries from the land of Ötüken) Türk Kültürü El-Kitabı, C. II, Kısım I/a Milli Eğitim Basımevi, İstanbul 1972.
FERGUSON, George; Sing And Symbol In Christian Art, London – Oxford – Newyork 1976.
FIRAT, Sıtkı; Selçuklu Sanatı (The Art Of The Seljuks) T.C Kültür Bakanlığı Yayımlar Dairesi Başkanlığı Sanat Eserleri Dizisi / 124, Ankara 1996.
FROM, Erich; Rüyalar, Masallar, Mitoslar (Sembol Dilinin Çözümlenmesi), Çev: A. Arıtalı-K.H. Ötken, İstanbul.
İNAN, Abdulkadir. “Yakut Şamanizmindeki İja Kul”, Makaleler ve incelemeler, Ankara 1968.
İNAN, Abdülkadir;“Türk Folklorunda Simurg ve Goruda” Makaleler ve İncelemeler, Ankara 1968.
*. Tarihte ve Bugün Şamanizm, Materyaller ve Araştırmalar, Ankara 1972.
*. “Orta Asya’daki Türk Kültürü İzleri” (II. Türk Tarih Kongresinde Atatürk’ün huzurunda okunan tebliğ), Türk Folklor Araştırmaları Dergisi, Yıl 18, C.10, S.211.
KUBAN, Doğan; Divriği Mucizesi, (Selçuklular Çağında İslam Bezeme Sanatı Üzerine Bir Dene- me) Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 1997.
MAHİR, Banu; ”Osmanlı Saz Üslubu Resimlerinde Ejder İkonografisi”, Sanat Tarihinde İkonog- rafik Araşatırmalar, Güner İnal’a Armağan, H.Ü. Edebiyat Fakültesi Armağan Dizisi:4, s.271-294, Ankara 1993.
ÖNDER, Mehmet; “Kubad – Abad Sarayı Harpi ve Simurgları,” Türk Etnografya Dergisi, S.10, Ankara 1967.
ÖNEY, Gönül; “Anadolu Selçuklu Sanatı’nda Ejder Figürleri” Belleten-2, C.XXXIII, S.130, TTK. Basımevi Ankara 1969.
*. “Anadolu Selçuklularında Heykel Figürlü Kabartma ve Kaynakları Hakkında Notlar” Selçuklu Araştırmaları Dergisi I, Selçuklu Tarih ve Medeniyeti Enstitüsü, TTK. Basımevi, Ankara 1969.
*. Anadolu Selçuklu Mimarisinde Süsleme ve El Sanatları, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara 1978.
SALMAN, Özlem; “Türk Sanatının Gerçek Dışı Varlıklarının Motifleri”, İlgi Dergisi The Shell Company of Turkey Ltd., S. 92, Bahar 1998.
SERTKAYA-ALYILMAZ, Osman Fikri-Cengiz. Moğolistan’daki Türk Anıtları Projesi Albümü, T.C. Başbakanlık Türk İşbirliği ve Kalkınma İdaresi Başkanlığı (TİKA), Ankara 2001.
ŞAHİN, Can; “Grafik Sanatlar ve Çevre Estetiğindeki Önemi” S.Ü. Eğitim Fakültesi Dergisi (Sosyal Bilimler), S.7, SÜ.Eğitim Fakültesi Yayınları, Konya 1996.
ŞAHİN, Can; Türklerde Ejder ve Simurg Motiflerinin Grafik Gelişimi, Basılmamış Doktora Tezi, SÜ. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Resim Eğitimi Anabilim Dalı, Konya 2001.
UĞURLU, Kamil; İşte Biz Böyleyiz. Esra Yayınları, İstanbul 1999.
*. Orhun Anıtları, Ahmet Yesevi Vakfı Yayınları, Ankara 1998.
ÜLKÜ, Candan; “Adana Ulu Camii’ndeki Mukarnaslı Kubbe ve Ejder Kabartmaları”, Sanatsal Mo- zaik Aylık Dergi, Yıl:2, S.17 Ocak 1997.
*.Ejderhanın Motif Olarak Gelişimi ve Osmanlı Sanatında Kullanımı (1453-1600), İstanbul Üniver- sitesi Arkeoloji ve Sanat Tarihi Bölümü Sanat Tarihi Anabilim Dalı,İstanbul 1995.
VINYCOMB, John; Fictitious-Symbolic Creatures In Art, In British Heraldry
Chapman and Hall, Limited, London 1969.