Japonya’da İslâm Davetçisi Bir Türk: Abdürreşid İbrahim “Dinî Fikirleri ve Stratejisi”

Year 2020, Volume: 22 Issue: 3, 671 - 692, 29.09.2020

Hasan Barlak

https://doi.org/10.32709/akusosbil.706901

Cited By: 1

Abstract

Abdürreşid İbrahim, Türk/Tatar ve Osmanlı tarihinde fikirleri, dinî-siyasî aktiviteleri ve seyahatleri ile sıra dışı bir şahsiyettir. Onun 1908 yılında çıktığı uzun Asya yolculuğunda, 1909 yılı kış ve bahar aylarını geçirdiği Japonya’nın özel bir yeri vardır. Abdürreşid İbrahim, saygın kişiliği ve Asya yayılmacılığını benimseyen Japon milliyetçileri ile kurduğu samimi ilişkiler sayesinde Japonya’da özel bir konuk muamelesi görmüştür. Burada geçirdiği zaman içinde bir yandan dinî, siyasî ve içtimaî yönlerden Japonya’yı tanımaya çalışırken diğer yandan tanıştığı ve diyalog kurduğu hemen her Japon’a İslâm’ı anlatmayı vazife bilmiştir. Kendi adına, Müslümanlaşan bir Japonya’nın Rus işgali altındaki Tatarlar için güçlü bir destek olacağını düşünmüştür. Japonların ahlakî olgunlukları, Türklere ve Müslümanlara yakın duruşları ve bir Şark milleti olarak hızla ilerlemeleri, onu teşvik eden unsurlar arasında yer almıştır. Abdürreşid İbrahim, Japonya’da devlet adamı, asker ve gazeteci gibi toplumun önde gelen insanları ile diyalog kurmuş ve onlardan pek çoğunun İslâm ile tanışmasını sağlamıştır. Sunumlarında sade ve duru bir üslup kullanarak dinin özünü aktarmaya gayret etmiştir. Konuşup görüştüğü Japonlar kendisine karşı sadece büyük bir hüsnü kabul göstermekle kalmamış, aralarında İslâm’ı kabul edenler de olmuştur. Japon ihtidaları her ne kadar siyasî hesapların gölgesinde kalsa da Abdürreşid İbrahim’in Japonya’daki faaliyetleri 20. yüzyılın başlarında Müslüman bir Türk aydınının fikirlerinin ve davet stratejisinin tahlili bakımından önemlidir.

Keywords

Abdürreşid İbrahim, Japonya, Türk-Tatar, Japon, İslam, Pan-Asyacılık

Thanks

Teşekkür eder, iyi çalışmalar dilerim.

A Turkish Inviter to Islam in Japan: Abdürreşid İbrahim “His Religious Ideas and Strategy”

Abstract

Abdürreşid İbrahim is an extraordinary person in Turkish/Tatar and Ottoman history with his ideas, religious-political activities and travels. Japan has a special place in his long journey to Asia in 1908, where his spent the winter and spring of 1909. Abdürreşid İbrahim has been treated as a special guest in Japan due to his respected personality and his sincere relations with Japanese nationalists who embrace Asian expansionism. During his time there, while trying to get to know Japan in religious, political and social aspects, he was able to explain Islam to almost every Japanese he met and dialogue with. On his behalf, he thought that a Islamizing Japan would be a strong support for Tatars under Russian occupation. The moral maturity of the Japanese, their close position towards Turks and Muslims, and their rapid progress as a nation of the Orient were amongst the factors that encouraged him. Abdürreşid İbrahim established a dialogue with the leading people of the society such as statesman, soldier and journalist in Japan and enable many of them meet Islam. In his presentations, he tried to convey the essence of religion by using a simple and clear style. Japanese who he is in relation with, presented kind reception towards him and also some of those accepted Islam. Although Japanese conversions have been overshadowed by political accounts, Abdürreşid İbrahim’s activities in Japan are important for the analysis of the ideas and invitation strategy of a Muslim Turkish intellectual in the early 20th century.

Keywords

Abdürreşid İbrahim, Japan, Turkish-Tatar, Japanese, Islam, Pan-Asianism

References

• Abduh, M. (m. 1994-h. 1414). Risaletü’t-Tevhîd, Beyrut-Kahire: Muhammed ‘Ammare, Dâru’ş-Şevk.
• Abdürreşid İbrahim. (1328[1910/1911]). Âlem-i İslâm ve Japonya’da İntişarı İslâmiyet, C. 1, İstanbul: Nâşiri Ebu’l- Ulâ ve Eşref Edib, Ahmed Sakî Bey Matbaası.
• Abdürreşid İbrahim. (1329-1331 [1912-1913]). Âlem-i İslâm, C. 2, Dâru’l-Hilafe: Kader Matbaası.
• Abdürreşid İbrahim. (7 Cemaziyelevvel [1]327a [27 Mayıs 1909]). Japonya’da İslâmiyet, Sırât-ı Müstakîm, Adet 38, C. 2: 182-183.
• Abdürreşid İbrahim. (ty.). Tercüme-i Hâlim yâ ki Başıma Gelenler, St. Petersburg.
• Abdürreşid İbrahim. (19 Receb 1327b [6 Ağustos 1909], 23 Temmuz [1]325). Japonya Mektupları: 3 Beşaret-i Uzma, Sırât-ı Müstakîm, Aded 48, C. 2: 344-345.
• Ahmed b. Hanbel. (1416/1995). Müsnedü’l-İmâm Ahmed İbn Hanbel, (Thk: Şu’ayb el-Arnaûd vd.), C. 14, Beyrût: Müessesetu’r-Risâle.
• Alkan, N. (2016). Karikatürlerle Oryantalizm Avrupa’nın Türk ve Türkiye Algısı, İstanbul: Selis Kitaplar.
• Aydın, M. (2002). Tarihsel İsa İmanın Mesih’inden Tarihin İsa’sına, Ankara: Ankara Okulu Yayınları.
• Ateş, S. (1992). İslâm Tasavvufu, İstanbul: Yeni Ufuklar Neşriyat.
• Benedict, R. (ty.). Krizantem ve Kılıç (Çev: Türkân Turgut), Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Beyanü’l-Hak, (9.Ra.1328 [21 Mart 1910]), Hacı Ömer Yamaoka Efendi, Birinci sene, İkinci cilt, Aded 52, 1088-1094.
• Bidwell, R. (1994). Travellers in Arabia, Reading Berkshire: Garnet Publishing Limited.
• Buhârî, M. b. İsmâîl. (1422). el-Câmiu’s-Sahîh, (Thk: Muhammed Züheyr b. Nâsır en-Nâsır), yy: Dâru Tavki’n-Necât.
• Cevherî, İ. b. Hammâd (1404/1984). es-Sıhâh Tâcu’l-Luga ve Sıhâhu’l-Arabiyye, C. 5, thk., Ahmed Abdu’l-Ğafûr Attâr, Beyrut: Dâru’l-İlm li’l-Melâyîn.
• Craig, A. M. (2011). The Heritage of Japanese Civilization, Boston, London, Tokyo vd: Prentice Hall.
• Danişmend, İ. H. (1972). İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi, C. 4, İstanbul: Türkiye Yayınevi.
• Dündar, A. M. (2006). Panislâmizm’den Büyük Asyacılığa Osmanlı İmparatorluğu, Japonya ve Orta Asya, İstanbul: Ötüken Neşriyat A.Ş.
• Ebû Dâvûd, S. b. el-Eş‘as. (1992). es-Sünen, 11, İstanbul: Çağrı Yay.
• Eickelman, D. F. (2005). Snouck Hurgronje, Christiaan, Encyclopedia of Religion, Macmillan Reference Usa, Thomson Gale, C. 12: 8461.
• Eliade, M. (2003). Dinsel İnançlar ve Düşünceler Tarihi: Muhammed’den Reform Çağına, C. 3, (Çev: Ali Berktay), İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Esenbel, S. (2012). Japon Modernleşmesi ve Osmanlı Japonya’nın Türk Dünyası ve İslam Politikaları, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Güvenç, B. (2002). Japon Kültürü, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Hearn, L. (2016). Japonya, (Çev: Oğuz Adanır), Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Hurgronje, C. S. (1931). Mekka in the Latter Part of the 19th Century: Daily Life, Customs and Learning the Moslims of the East-Indian-Archipelago,( Çev: J. H. Monahan), Leyden: Late E. J. Brill Ltd., London: Luzac & Co.
• Izutsu, T. (2006). The Concept of Belief in Islamic Theology: Analysis of İmân and Islâm, Malaysia: Islamic Book Trust.
• İsfahânî, Ebu’l-Kâsım H. b. M. er-Râgıb. (ty.). el-Müfredât fî Ğarîbi’l-Kur’ân, C. 1, yy.: Mektebetü Nazâr Mustafâ el-Bâz.
• Kağıtçıbaşı, Ç. (1988). İnsan ve İnsanlar, İstanbul: Evrim Basım Yayım Dağıtım.
• Kahraman, K. (2005). Muhammed Esed, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA), C. 30: 526-527.
• Kahraman, K. (2007). Pickthall, Marmaduke William, DİA, C. 34: 270-271.
• Kalın, İ. (2001). Izutsu, Toshihiko, DİA, C. 23: 552-553.
• Karaca, T. N. (2015). Büyük Oyun İngiltere Başbakanı Gladstone’un Osmanlı’yı Yıkma Planı, İstanbul: Timaş Yayınları.
• Karal, E. Z. (2011). Osmanlı Tarihi Birinci Meşrutiyet ve İstibdat Devirleri 1876-1907, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Karpat, K. H. (2005). İslâm’ın Siyasallaşması, (Çev: Şiar Yalçın), İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Komatsu, H. (2012). Japonlar Açısından Âlem-i İslam, Türk - Japon İlişkilerinin Dönüm Noktasında Abdürreşit İbrahim, Uluslararası Abdürreşit İbrahim ve Türk-Japon İlişkileri Bilgi Şöleni, 22-23 Mayıs 2012, Konya, Bildiriler, (Ed: Okan Haluk Akbay), Konya: Konya Japon Kültür Merkezi.
• Kur’ân-ı Kerîm ve Açıklamalı Meâli, (2009). (Haz: Hayrettin Karaman v.d.), Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Lewis, B. (2002). The Arabs in History, Oxford: Oxford University Press.
• Mâlik b. Enes, (1425/2004). el-Muvatta’, (Thk: Muhammed Mustafa el-A’zamî), yy: Müessesetü Zâyid b. Sultân.
• Manastırlı İsmail Hakkı. (1331). Telhîsü’l-Kelam fi Berâhîn-i Akâidi’l-İslâm, İstanbul: Tanin Matbaası.
• Mason, R. H. P., Caiger, J. G. (1997). A History of Japan, Singapore: Tuttle Publishing.
• Mehmed Akif (1330[1912]). Safahat İkinci Kitap Süleymaniye Kürsüsünde, Sebîlürreşad Kütüphanesi: 1.
• Mehmed Süreyya (1996). Sicill-i Osmanî, C. 4, (Yay. Haz: Nuri Akbayar, Eski Yaz. Akt: Seyit Ali Kahraman), İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Meyer, M. W. (2019). Japonya Tarihi, (Çev: Lizet Deadato), İstanbul: İnkılâp Kitabevi Yayın Sanayi ve Ticaret AŞ.
• Misawa, N. (2012). Abdürreşit İbrahim ve Japon Milliyetçileri, Türk - Japon İlişkilerinin Dönüm Noktasında Abdürreşit İbrahim, Uluslararası Abdürreşit İbrahim ve Türk-Japon İlişkileri Bilgi Şöleni, 22-23 Mayıs 2012, Konya, Bildiriler, (Ed: Okan Haluk Akbay), Konya: Konya Japon Kültür Merkezi.
• Misawa, N. (2011). Shintoism and Islam in Interwar Japan: How did the Japanese Come to Believe in Islam?, Orient, The Society for Near Eastern Studies in Japan, Tokyo, 46: 119-139.
• Misawa N. and Akçadağ Göknur. (2007). The First Japanese Muslim, Shōtarō Noda (1868-1904), Annals of Japan Association for Middle East Studies, Tokyo, 23-1: 85-109.
• Müslim, M. b. el-Haccâc. (1407/1987). el-Câmiu’s-Sahîh, Kâhire.
• Nagata, Y. (2001). Japonya, DİA, C. 23: 574-576.
• Neumann, C. K. (2006). Political and Diplomatic Developments, The Cambridge History of Turkey The Later Ottoman Empire, 1603–1839, (Ed: Suraiya N. Faroqhi), Cambridge: Cambridge University Press.
• Ortaylı, İ. (2010). Türkiye Teşkilat ve İdare Tarihi, Ankara: Cedit Neşriyat.
• Osmanlı’nın Gölgesinde Bir Uzakdoğu Devleti Açe, (2010). (Haz: Harun Tuncer), İstanbul: Çamlıca Basım Yayın.
• Önkal, A. (1993). Resûlüllahın İslâm’a Davet Metodu, Konya: Esra Yayınları.
• Özbek, N. (1994). Abdürreşid İbrahim (1857-1944) The Life and Thought of a Muslim Activist, Boğaziçi University The Institute for Graduate Studies in Social Sciences, Yüksek Lisans Tezi.
• Râzî, M. b. Ebî Bekr b. Abdilkadir. (1986). Muhtâru’s-Sıhâh Beyrut: Mektebetü Lübnân.
• Roberts, J. M. (2016). Dünya Tarihi, (Çev: İdem Erman, Tansu Akgün), İstanbul: İnkılâp Kitabevi Yayın Sanayi ve Ticaret A.Ş.
• Said, E. W. (2003). Şarkiyatçılık Batı’nın Şark Anlayışları, (Çev: Berna Ülner), İstanbul: Metis Yayınları.
• Samizâde Süreyya. (1917). Day Nipon Büyük Japonya, Kostantıniyye: Nâşiri Cemiyyet Kütüphanesi.
• Saydam, A. (2007). Ömer Lutfi Paşa, DİA, C. 34: 74-76.
• Semerkandî, N. b. Muhammed. (1413/1993). Tefsîru’s-Semerkandî Bahru’l-Ulûm, C. 3, (Thk. Ali Muhammed Mu’avvaz, Âdil Ahmed Abdulmevcûd), Beyrut-Lübnan: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• Taberî, M. b. Cerîr, Câmi’u’l-Beyân ‘an Te’vîl-i Âyi’l-Kur’ân, (1422/2001). C. 20, (Thk: Abdullâh b. Abdulmuhsîn et-Türkî), Kâhire: Dâru Hicr li’t-Tıbâ’ah ve’n-Neşr ve’t-Tevzî’ ve’l-İ’lân.
• Tokyo Camii (2019). Tokyo Camii’nin Tarihçesi, https://tokyocamii.org/tr/history/ (Erişim tarihi: 23.12.2019).
• Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (2020). https://islamansiklopedisi.org.tr/garaudy-roger (Mad. yaz. Cemal Aydın, Erişim tarihi: 22.01.2020).
• Türkoğlu, İ. (1997). Sibiryalı Meşhur Seyyah Abdürreşid İbrahim, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Ulusan Şahin, F. Ş. (2001). Türk-Japon İlişkileri (1876-1908), Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Uçarol, R. (2015). Siyasi Tarih [1789-2014], İstanbul: Der Yayınları.
• Uzun, M. (1988). Abdürreşid İbrahim, DİA, C. 1 : 295-297.
• Weber, M. (2012). Ekonomi ve Toplum, C. 2, (Çev: Latif Boyacı), İstanbul: Yarın Yayınları.
• Zuhaylî, Vehbe (1985). el-Fikhu’l-İslâmî ve Edilletuhu, C. 3, Dımeşk: Dâru’l-Fikr.
• Zuhaylî, V. b. Mustafa (1418). et-Tefsîru’l-Münîr fi’l-Akîde ve’ş-Şerî’a ve’l-Menhec, C. 24, Dımeşk: Dâru’l Fikri’l-Mu’âsır.