Sosyal Medya İdeolojik Faaliyetler, Örgütlenme ve Direniş: Demografik Değişkenler Açısından Bir İnceleme

Year 2025, Volume: 9 Issue: 3, 791 - 806, 29.09.2025

Fahrettin Kayan

https://doi.org/10.29023/alanyaakademik.1598770

Abstract

Araştırmanın amacı, sosyal medya ideolojik faaliyetleri, ideoloji ve sosyal medya, tüketicilerin sosyal medyada çevrimiçi örgütlenmesi ve sosyal medyada direniş konularında cinsiyet, yaş, eğitim durumu ve gelir durumu değişkenlerine göre farklılık olup olmadığını incelemektir. Araştırma kapsamında 335 katılımcıya anket uygulanarak veriler toplanmıştır. Elde edilen veriler kullanılarak hipotezleri test etmek amacıyla istatistiksel analizler gerçekleştirilmiştir. Analiz sonuçlarına göre, tüketicilerin sosyal medya ideolojik faaliyetleri ve sosyal medyada çevrimiçi örgütlenme puanları cinsiyete göre anlamlı farklılık gösterirken, erkek katılımcıların puanlarının daha yüksek olduğu görülmüştür. Eğitim durumu açısından, sosyal medya ideolojik faaliyetleri ve sosyal medyada direniş puanları yükseköğretim grubu lehine anlamlı fark göstermektedir. Yaş gruplarına yönelik yapılan analizlerde, sosyal medyada çevrimiçi örgütlenme ve sosyal medyada direniş puanlarının genç yaş gruplarında daha yüksek olduğu bulunmuştur. Gelir durumu gruplarında ise ideoloji ve sosyal medya puanlarının düşük gelir grubunda daha yüksek olduğu gözlemlenmiştir.

Keywords

Sosyal Medya İdeolojik Faaliyetler , Çevrimiçi Örgütlenme , Tüketici Davranışları , Dijital Medya

Ideological Activities, Organization, and Resistance on Social Media: An Analysis of Demographic Variables

Abstract

The objective of this study is to investigate whether differences exist in social media consumers' ideological activities, ideology and social media, online organization on social media, and resistance on social media based on demographic variables such as gender, age, education level, and income level. A survey was administered to 335 participants to gather data, and statistical analyses were conducted to test the hypotheses. The results of the analysis indicated that consumers' social media ideological activities and online organization on social media exhibited significant differences based on gender, with male participants demonstrating higher scores. Regarding education level, social media ideological activities and resistance on social media showed significant differences favoring individuals with higher education. An analysis of age groups revealed that younger individuals had higher scores for online organization and resistance on social media. In terms of income levels, it was noted that lower-income groups reported higher scores for ideology and social media.

Keywords

Sosyal Medya İdeolojik Faaliyetler , Çevrimiçi Örgütlenme , Tüketici Davranışları , Dijital Medya

References

• Ahmed, S., Madrid-Morales, D., & Tully, M. (2023). Social media, misinformation, and age inequality in online political engagement. Journal of Information Technology & Politics, 20(3), 269-285. https://doi.org/10.1080/19331681.2022.2096743
• Altuntaş, A. (2019). Siyasal katılım sürecinde gençliğin rolü ve sosyal medya etkisi. [Yayımlanmamış Yükseklisans Tezi]. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi.
• Anbarlı, A. (2022). Sosyal medya fenomenlerinin farklı sosyo-ekonomik düzeydeki tüketicilerin satın alma kararları üzerindeki etkisinin psikolojik faktörler aracılığıyla incelenmesi. Pamukkale Üniversitesi İşletme Araştırmaları Dergisi, 9(2), 502-526. https://doi.org/10.47097/piar.1181837
• Ankaralı, H. (2019). AK partinin muhafazakar demokrat kimliği: Twitter örneği üzerinden 15 Temmuz 2016 kalkışması. [Yayımlanmamış Yükseklisans Tezi]. Karaman: Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi.
• Bahammam, L. (2018). Gendered discourses and discursive strategies employed in Twitter-hashtagged debates about Saudi-women’s issues. [Unpublished Doctoral Dissertation]. England: University of Reading.
• Bakshy, E., Messing, S., & Adamic, L. A. (2015). Exposure to ideologically diverse news and opinion on Facebook. Science, 348(6239), 1130-1132. https://doi.org/10.1126/science.aaa1160
• Barış, Ö. (2023). Sosyal medyada ideolojik faaliyet ölçeğinin geliştirilme çalışması. Uluslararası Kültürel ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(2), 19-32. https://doi.org/10.46442/intjcss.1397783
• Barrett, M., & Pachi, D. (2019). Social and demographic factors linked to youth civic and political engagement. In: Youth civic and political engagement. Taylor & Francis.
• Bayram, P. (2021). Twitter’da Suriyeli mültecilerin temsili: Türkiye’deki politik gençlik üzerinden bir analiz. Alanya Akademik Bakış, 5(1), 301-323. https://doi.org/10.29023/alanyaakademik.708509
• Becker, J. C. (2020). Ideology and the promotion of social change. Current Opinion in Behavioral Sciences, 34, 6-11. https://doi.org/10.1016/j.cobeha.2019.10.005
• Bennett, W. L. (2012). The personalization of politics: Political identity, social media, and changing patterns of participation. The Annals of the American Academy of Political and Social Science, 644(1), 20-39. https://doi.org/10.1177/0002716212451428
• Bennett, W. L., & Segerberg, A. (2012). The logic of connective action: Digital media and the personalization of contentious politics. Information, Communication & Society, 15(5), 739-768. https://doi.org/10.1080/1369118X.2012.670661
• Boulianne, S. (2015). Social media use and participation: A meta-analysis of current research. Information, Communication & Society, 18(5), 524-538. https://doi.org/10.1080/1369118X.2015.1008542
• Boulianne, S., & Theocharis, Y. (2020). Young people, digital media, and engagement: A meta-analysis of research. Social Science Computer Review, 38(2), 111-127. https://doi.org/10.1177/0894439318814190
• Bourdieu, P. (2018). Distinction a social critique of the judgement of taste. In Inequality (pp. 287-318). Routledge.
• Brandtzaeg, P. B., Haugstveit, I. M., Lüders, M., & Følstad, A. (2016). How should organizations adapt to youth civic engagement in social media? A lead user approach. Interacting with Computers, 28(5), 664-679. https://doi.org/10.1093/iwc/iwv041
• Bright, J. (2018). Explaining the emergence of political fragmentation on social media: The role of ideology and extremism. Journal of Computer-Mediated Communication, 23(1), 17-33. https://doi.org/10.1093/jcmc/zmx002
• Buckingham, D. (2007). Youth, identity, and digital media. The MIT Press.
• Cammaerts, B. (2012). Protest logics and the mediation opportunity structure. European Journal of Communication, 27(2), 117-134. https://doi.org/10.1177/0267323112441007
• Campbell, R., & Erzeel, S. (2018). Exploring gender differences in support for rightist parties: The role of party and gender ideology. Politics & Gender, 14(1), 80-105. https://doi.org/10.1017/S1743923X17000599
• Candan, K., & Bilgin, M. (2011). Sivil itaatsizlik. Yasama Dergisi, 19, 57-94.
• Cochran, W. G. (1977). Sampling techniques. Johan Wiley & Sons Inc.
• Couldry, N. (2010). Why voice matters: Culture and politics after neoliberalism. Sage Publications.
• Dahlberg-Grundberg, M. (2016). Technology as movement: On hybrid organizational types and the mutual constitution of movement identity and technological infrastructure in digital activism. Convergence, 22(5), 524-542. https://doi.org/10.1177/1354856515577921
• Delli Carpini, M. X. (2000). In search of the informed citizen: What Americans know about politics and why it matters. The Communication Review, 4(1), 129-164. https://doi.org/10.1080/10714420009359466
• Dinç, M. (2019). Türkiye’de yeni medya ve dijital aktivizm:# SendeAnlat örneği. [Yayımlanmamış Yükseklisans Tezi]. Kıbrıs: Doğu Akdeniz Üniversitesi.
• Etlioğlu, M. (2022). Blokzincir tabanlı sosyal medya pazarlama. Alanya Akademik Bakış, 6(2), 2117-2138. https://doi.org/10.29023/alanyaakademik.1020234
• Eyrek, A., & Çetin, B. (2021). Toplumsal hareketler bağlamında sosyal medya arşivlerinin toplumsal belleğin inşasındaki rolü. Beykoz Akademi Dergisi, 9(2), 173-191. https://doi.org/10.14514/BYK.m.26515393.2021.9/2.173-191
• Feezell, J. T. (2018). Agenda setting through social media: The importance of incidental news exposure and social filtering in the digital era. Political Research Quarterly, 71(2), 482-494. https://doi.org/10.1177/1065912917744895
• Fuchs, C. (2021). Social media: A critical introduction. Sage Publications.
• Ging, D., & Siapera, E. (2019). Gender hate online: Understanding the new anti-feminism. Cham: Palgrave Macmillan.
• Guerrero-Sole, F., & Perales-Garcia, C. (2021). Bridging the gap: How gender influences Spanish politicians’ activity on Twitter. Journalism and Media, 2(3), 469-483. https://doi.org/10.3390/journalmedia2030028
• Harvey, A. (2019). Feminist media studies. John Wiley & Sons.
• Helsper, E. J. (2012). A corresponding fields model for the links between social and digital exclusion. Communication Theory, 22(4), 403-426. https://doi.org/10.1111/j.1468-2885.2012.01416.x
• Iğnak, İ.N. (2022). Yeni toplumsal hareketlerde sosyal medyanın önemi ve prekarya ilişkisi. [Yayımlanmamış Yükseklisans Tezi]. Karaman: Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi.
• İli, B. (2023). Dijital siyaset aracı olarak “YouTube: Babala TV Mevzular Açık Mikrofon” programına yönelik bir araştırma. Etkileşim, 12, 484-505. https://doi.org/10.32739/etkilesim.2023.6.12.230
• Karataş, E. (2020). LGBTİ+ bireylerin alternatif medya kanallarını ve sosyal medyayı kullanış biçimleri üzerine nicel bir araştırma. [Yayımlanmamış Yükseklisans Tezi]. İstanbul: Üsküdar Üniversitesi.
• Kızıl, A. (2021). Dördüncü dalga feminist yankı alanları: Dijital araç ve uygulamalar. [Yayımlanmamış Yükseklisans Tezi]. İstanbul: İstanbul Gelişim Üniversitesi.
• Kim, K. S., Sin, S. C. J., & Tsai, T. I. (2014). Individual differences in social media use for information seeking. The Journal of Academic Librarianship, 40(2), 171-178. https://doi.org/10.1016/j.acalib.2014.03.001
• Kobul, M. K. (2023). Socioeconomic status influences Turkish digital natives’ internet use habitus. Behaviour & Information Technology, 42(5), 624-642. https://doi.org/10.1080/0144929X.2022.2034970
• Kocaman-Karoğlu, A., & Atasoy, B. (2018). Sosyal medya kullanımı ile serbest zaman tatmini arasındaki ilişki. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(2), 826-839. https://doi.org/10.17860/mersinefd.330525
• Koçak, A. (2018). Siyasi aktörlerin Twitter’ı siyasal iletişim bağlamında kullanımı: 24 Haziran cumhurbaşkanlığı hükümet sistemi seçimlerine yönelik içerik çözümlemesi. [Yayımlanmamış Yükseklisans Tezi]. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi.
• Leong, C., Faik, I., Tan, F. T., Tan, B., & Khoo, Y. H. (2020). Digital organizing of a global social movement: From connective to collective action. Information and Organization, 30(4), 100324. https://doi.org/10.1016/j.infoandorg.2020.100324
• Literat, I., & Kligler-Vilenchik, N. (2019). Youth collective political expression on social media: The role of affordances and memetic dimensions for voicing political views. New Media & Society, 21(9), 1988-2009. https://doi.org/10.1177/1461444819837571
• Loader, B. D., Vromen, A., & Xenos, M. A. (2013). The networked young citizen: social media, political participation and civic engagement. Information, Communication & Society, 17(2), 143-150. https://doi.org/10.1080/1369118X.2013.871571
• Mendes, K., Ringrose, J., & Keller, J. (2018). # MeToo and the promise and pitfalls of challenging rape culture through digital feminist activism. European Journal of Women's Studies, 25(2), 236-246. https://doi.org/10.1177/1350506818765318
• Miller, R. A. (2017). My voice is definitely strongest in online communities: Students using social media for queer and disability identity-making. Journal of College Student Development, 58(4), 509-525. https://doi.org/10.1353/csd.2017.0040
• Norris, P. (2002). Democratic phoenix: Reinventing political activism. Cambridge University Press.
• Obar, J. A., Zube, P., & Lampe, C. (2012). Advocacy 2.0: An analysis of how advocacy groups in the United States perceive and use social media as tools for facilitating civic engagement and collective action. Journal of Information Policy, 2, 1-25. https://doi.org/10.5325/jinfopoli.2.2012.0001
• Ökmen, Y. E., & Çokluk, N. (2022). Yeni yayıncılık modeli olarak youtube’da dijital içerikler ve yenilenen izleme alışkanlıkları. Abant Sosyal Bilimler Dergisi, 22(2), 721-737. https://doi.org/10.11616/asbi.1097631
• Ölçer, N. (2016). 1 Kasım 2015 genel seçimleri örneğinde siyasi parti liderlerinin Twitter kullanım pratikleri. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 4(2), 748-780. https://doi.org/10.19145/gujofoc.40046
• Özkan Davas, N. (2021). Siyasal propaganda aracı olarak sosyal medyanın oy verme üzerindeki etkileri. [Yayımlanmamış Yükseklisans Tezi]. Aydın: Aydın Adnan Menderes Üniversitesi.
• Özkan, M. A. (2024). Atatürk Üniversitesi öğrencileri arasında sosyal medya kullanımının siyasi tutumlara etkisi: Y ve Z kuşakları üzerine bir analiz. Veche, 3(1), 12-23. https://doi.org/10.62147/veche.1491581
• Pala, S. (2024). Haberde dijitalleşme: Haber üretimi ve tüketicisi bağlamında kuşaklar arası bir karşılaştırma. [Yayımlanmamış Yükseklisans Tezi]. Konya: Selçuk Üniversitesi.
• Pallant, J. (2003). SPSS survival manual: A step by step guide to data analysis using SPSS for windows (verison 10 and 11). Philadelphia: Open University Press.
• Paulin, M., Ferguson, R. J., Schattke, K., & Jost, N. (2014). Millennials, social media, prosocial emotions, and charitable causes: The paradox of gender differences. Journal of Nonprofit & Public Sector Marketing, 26(4), 335-353. https://doi.org/10.1080/10495142.2014.965069
• Rasmussen, T. (2014). Internet and the political public sphere. Sociology Compass, 8(12), 1315-1329.
• Reynolds, R., & Mayweather, D. (2017). Recounting racism, resistance, and repression: Examining the experiences and #hashtag activism of college students with critical race theory and counternarratives. The Journal of Negro Education, 86(3), 283-304. https://doi.org/10.7709/jnegroeducation.86.3.0283
• Rosenmann, A., Reese, G., & Cameron, J.E. (2016). Social identities in a globalized world: Challenges and opportunities for collective action. Perspectives on Psychological Science, 11(2), 202-221. https://doi.org/10.1177/1745691615621272
• Sabuncuoğlu, A., & Gülay, G. (2014). Sosyal medyadaki yeni kanaat önderlerinin birer reklam aracı olarak kullanımı: Twitter fenomenleri üzerine bir araştırma. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, 2014(38), 1-23.
• Schradie, J. (2015). Political ideology, social media, and labor unions: Using the Internet to reach the powerful, not mobilize the powerless. International Journal of Communication, 9(2015), 1985-2006.
• Schradie, J. (2018). The digital activism gap: How class and costs shape online collective action. Social Problems, 65(1), 51-74. https://doi.org/10.1093/socpro/spx042
• Shirky, C. (2011). The political power of social media: Technology, the public sphere, and political change. Foreign Affairs, 90(1), 28-41.
• Sine, R. (2016). Geleneksel medya ile alternatif medya haberlerinin analizi: Gezi Parkı olayları örneği. [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Konya: Selçuk Üniversitesi.
• Sommerfeldt, E. J., & Yang, A. (2017). Relationship networks as strategic issues management: An issue-stage framework of social movement organization network strategies. Public Relations Review, 43(4), 829-839. https://doi.org/10.1016/j.pubrev.2017.06.012
• Tabachnick, B. G., Fidell, L. S., & Ullman, J. B. (2013). Using multivariate statistics. Boston, MA: Pearson.
• Tanksley, T. (2024). Race, education and #BlackLivesMatter: How online transformational resistance shapes the offline experiences of Black college-age women. Urban Education, 59(7), 2179-2207. https://doi.org/10.1177/00420859221092970
• Tavşancıl, E. (2010). Tutumların ölçülmesi ve SPSS ile veri analizi. Nobel Akademik Yayıncılık.
• Theocharis, Y., & Van Deth, J. W. (2018). The continuous expansion of citizen participation: A new taxonomy. European Political Science Review, 10(1), 139-163. https://doi.org/10.1017/S1755773916000230
• Thompson, K. M., Jaeger, P. T., Taylor, N. G., Subramaniam, M., & Bertot, J. C. (2014). Digital literacy and digital inclusion: Information policy and the public library. Rowman & Littlefield.
• Torun, N. K., & Torun, T. (2022). Metaverse ve din kavramlarının sosyal medya madenciliği yolu ile incelenmesi. Alanya Akademik Bakış, 6(2), 2511-2526. https://doi.org/10.29023/alanyaakademik.1099247
• Tsatsou, P. (2011). Digital divides revisited: what is new about divides and their research?. Media, Culture & Society, 33(2), 317-331. https://doi.org/10.1177/0163443710393865
• Tufekci, Z. (2017). Twitter and tear gas: The power and fragility of networked protest. Yale University Press. Uzunoğlu, A. (2022). Yeni toplumsal hareketler ve dijital medya. NOSYON: Uluslararası Toplum ve Kültür Çalışmaları Dergisi, 9, 81-95.
• Valenzuela, S. (2013). Unpacking the use of social media for protest behavior: The roles of information, opinion expression, and activism. American Behavioral Scientist, 57(7), 920-942. https://doi.org/10.1177/0002764213479375
• Van Deursen, A. J., & Van Dijk, J. A. (2019). The first-level digital divide shifts from inequalities in physical access to inequalities in material access. New Media & Society, 21(2), 354-375. https://doi.org/10.1177/1461444818797082
• Van Dijk, J. (2020). The digital divide. John Wiley & Sons.
• Vatandaş, S. (2018). Farklı ideolojik kimlikler açısından sosyal medyanın anlam ve önemi. Akdeniz Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 29, 414-434. https://doi.org/10.31123/akil.454219
• Verba, S., Schlozman, K. L., & Brady, H. E. (1995). Voice and equality: Civic voluntarism in American politics. Harvard University Press.
• Vromen, A., Loader, B. D., & Xenos, M. A. (2015). Young people, social media and connective action: From organizational maintenance to everyday political talk. Journal of Youth Studies, 18(1), 80-100. https://doi.org/10.1080/13676261.2014.933198
• Weismueller, J., Harrigan, P., Coussement, K., & Tessitore, T. (2022). What makes people share political content on social media? The role of emotion, authority and ideology. Computers in Human Behavior, 129, 107150. https://doi.org/10.1016/j.chb.2021.107150
• Yasseri, T., Margetts, H., John, P., & Hale, S. (2016). Political turbulence: How social media shape collective action. Princeton University Press.
• Yıldız, M. M. (2023). Gençlik ve siyasal katılım: Dicle Üniversitesi örneği. Özgür Yayın Dağıtım.