Repressiya Dönemi’nde Kazakistan Eğitim Politikaları ile Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli’nin Karşılaştırmalı İncelenmesi

Year 2025, Volume: 1 Issue: 1, 15 - 25, 30.11.2025

Ali Canbulat

Abstract

Bu çalışmada, Kazakistan'daki Repressiya dönemi eğitim politikaları ve Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli (TYMM) Türkçe Dersi Öğretim Programı karşılaştırılarak iki farklı dönemde eğitim anlayışındaki temel farklılıklar incelemiştir. Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’nin (SSCB) Kazakistan'da uyguladığı Repressiya faaliyetleri, eğitimde ideolojik bir dönüşüm yaratmayı amaçlamış, Kazak Türklerinin kültürel kimliğini ve dilini hedef alarak, Sovyet sosyalizmini yaymak için eğitim sistemini Rusça ve Sovyet ideolojisi etrafında şekillendirmiştir. Repressiya’da Kazak Türkçesinin kullanım alanı kısıtlanmış, öğrenciler hem akademik hem de sosyo-kültürel açıdan SSCB’ye sadık bireyler olarak yetiştirilmek istenmiştir. Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli (TYMM)’de ise bireyler millî ve manevi değerlere dayalı bir kimlik geliştirmeye teşvik edilmekte, sosyal-duygusal gelişimle birlikte eleştirel düşünme becerilerinin kazandırılmasına odaklanılmaktadır. TYMM, Türkçeyi bir iletişim aracı olmasının yanı sıra kültürel bir değer olarak da öğretmeyi hedeflemektedir. TYMM’de öğrencilerin toplumsal sorumlulukları ve kişisel gelişimleri ön planda tutulmaktadır. Araştırma nitel desende kurgulanmıştır. Araştırmanın verileri doküman analizi tekniğiyle elde edilmiştir. Elde edilen verilere göre Repressiya döneminde uygulanan eğitim politikaları, kültürel kimliği yok etmeyi amaçlamıştır. TYMM’de ise bireylerin özgün kimliklerini güçlendirmek ve kültürel mirası yaşatmak hedeflenmiştir. Repressiya döneminde Kazakistan’da uygulanan eğitim politikaları ile TYMM’nin karşılaştırarak incelendiği bu çalışma, eğitimin kültürel değerlerin korunmasındaki rolünün açıklanması üzerine kurulmuştur.

Keywords

Repressiya , Kazakistan’da eğitim , Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli , Türkçe Dersi Öğretim Programı

A Comparative Analysis of Kazakhstan's Education Policies During the Repression Period and Turkey's Century of Education Model

Abstract

This study examines the fundamental differences in educational approaches across two distinct periods by comparing the educational policies of the Repressiya era in Kazakhstan with the Turkish Language Curriculum of the Türkiye Century Maarif Model (TYMM). The activities of the Union of Soviet Socialist Republics (USSR) during the Repressiya period in Kazakhstan aimed to create an ideological transformation in education by targeting the cultural identity and language of the Kazakh Turks, shaping the education system around the Russian language and Soviet ideology to disseminate Soviet socialism. The use of Kazakh Turkish was restricted, and students were intended to be raised as individuals loyal to the USSR both academically and socio-culturally. In contrast, the TYMM encourages individuals to develop an identity based on national and spiritual values, focusing on fostering critical thinking skills alongside socio-emotional development. TYMM aims to teach Turkish not only as a means of communication but also as a cultural value, emphasizing students’ social responsibilities and personal development. The research was designed in a qualitative framework, and the data were obtained through document analysis. Findings indicate that the educational policies implemented during the Repressiya period sought to erase cultural identity, whereas the TYMM aims to strengthen individuals’ authentic identities and preserve cultural heritage. By comparing the educational policies of the Repressiya period in Kazakhstan with those of the TYMM, this study highlights the role of education in safeguarding cultural values.

Keywords

Repressiya , Education in Kazakhstan , Türkiye’s Century Education Model , Turkish Course Curriculum.

References

• Alacapınar, F. G. ve Sönmez, V. (2019). Örneklendirilmiş bilimsel araştırma yöntemleri (7. baskı). Anı Yayıncılık.
• Aydemir, Ö. K. (2007). Türkçede tümce üzerine dil felsefesi bağlamlı bir nitel değerlendirme. Karaman Dil-Kültür- Sanat Dergisi, 49-59.
• Biray, N. (2011). Ahmet Baytursınulı şiirleri üzerinde dil ve üslûp incelemesi. Bilgeoğuz Yayınları.
• Buran, A. (2019). Kurşunlanan Türkoloji (5. baskı). Akçağ Yayınları.
• Buran, A. (2023). Kazak Türklerinde repressiya. İ. Dilek (Ed.), Türk dünyasında repressiya (s. 11-45) içinde. YTB Yayınları.
• Bünyadov, Z. (2004). Stalin döneminde kgb arşivlerinde kırmızı terör. çev. Sebahattin Şimşir. IQ Kültür Sanat Yayınları.
• Dave, B. (1996). National revival in Kazakhstan: language shift and identity change. Post-Soviet Affairs, 12(1), 51-72.
• Devlet, N. (1989). Çağdaş Türk dünyası. Marmara Üniversitesi Yayınları.
• Dilek, İ. (2019). Türk dünyası edebiyatında repressiya. Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, 48, 27-82.
• Er Aydemir, N. (2022). Dil öğretimi açısından kurucu metin bağlamında Nutuk üzerine söylem çözümlemesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 10(4), 775-791.
• Fierman, W. (2006). Language and education in post-Soviet Kazakhstan: Kazakh-medium instruction in urban schools. The Russian Review, 1(65), 98-116.
• Golden, P. B. (2017). Türk halkları tarihine giriş (7. baskı). çev. Osman Karatay. Ötüken Neşriyat.
• Görgen, İ. (2021). Rusya’da Stalinizm’in doğuşu. Avrasya İncelemeleri Dergisi-Journal of Eurasian Inquiries, 10(2), 225-248. https://doi.org/10.26650/jes.2021.013
• Hayit, B. (1987). 20. yüzyılda Türkistan’ın millî ve Sovyet devletlerinin karakterleri. Türk Dünyası Araştırmaları. Aralık, 1987.
• Kalkan, İ. (2023). Sovyet döneminde Orta Asya (1924-1991). A. Kanlıdere ve İ. Kemaloğlu (Ed.), Bağımsız Türk cumhuriyetleri (s. 13-32) içinde. Ötüken Neşriyat.
• Kınacı Baran, C. (2023). Kazak Türklerinde repressiya. İ. Dilek (Ed.), Türk dünyasında repressiya (s. 325-393) içinde. YTB Yayınları.
• MEB (2023). K-12 beceriler çerçevesi Türkiye bütüncül modeli. MEB Yayınları.
• MEB. (2024). Ortaokul Türkçe dersi öğretim programı Türkiye yüzyılı maarif modeli. MEB Yayınları.
• Mynbayeva, A. ve Pogosian, V. (2014). Kazakhstani school education development from the 1930s: history and current trends. Italian Journal of Sociology of Education, 6(2), 144-172.
• Özkan, N. (2021). Türk dilinin yurtları. Bilge Kültür Sanat.
• Smagulova, J. (2006). Kazakhstan: language, identity and conflict. Innovation, 19(3-4), 303-320.
• Spehr, S. ve Kassenova, N. (2012). Kazakhstan: constructing identity in a post-Soviet society. Asian Ethnicity, 13(2), 135-151. https://doi.org/10.1080/14631369.2012.638802
• Şahin, A. ve Mutlu, B. G. (2024). Liselerde disiplin sorunları: nedenler, stratejiler ve çözüm önerileri. Asya Studies, 8(30), 95-112. https://doi.org/10.31455/asya.1565626
• Uslu, M. (2013). Pedagojik formasyon öğrencilerinin kişilik özellikleri ve öğretmenlik mesleğine yönelik tutumları arasındaki ilişkinin incelenmesi. International Journal of Human Sciences, 10(2), 233-245.
• Yıldırım, A., ve Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayınevi.
• Yıldırım, Y., ve Çalışkan, A. (2024). Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli’nin 21. yüzyıl insan profili açısından değerlendirilmesi. Electronic Journal of Education Sciences, 13(26), 204-220. https://doi.org/10.55605/ejedus.1548121
• Yorulmaz, O. (2016). Alaş Orda hareketi. Belleten, 80(289), 939-976. https://doi.org/10.37879/belleten.2016.939