GÜLİZAR VE GERDANİYE MAKAMLARININ İNCELENMESİ VE KARŞILAŞTIRILMASI

Year 2022, Volume: VIII Issue: 16, 197 - 218, 20.09.2022

Ozan Tuğrul

Abstract

Türk Müziği’nin en önemli unsurlardan birisi makamdır. Makamlar günümüze değin birçok değişik sistem ve metodoloji ile açıklanmaya çalışılmıştır. Eserler üzerinden yapılacak olan incelemelerle elde edilecek bulgular ve sonuçların ise makamların anlaşılması için oldukça yararlı olduğu söylenebilir. Usta bir bestekârın eserlerinde izlediği makam işleyiş yöntemleri ve tercihleri, icracı için güzel bir yol gösterici olabilmektedir. Bu nedenle makamları anlama yolunda eser incelenmesi oldukça faydalıdır denilebilir.
Bu çalışmada Gülizar ve Gerdaniye makamlarından seçilen eserler, makam kullanımı yönünden incelenmiş, iki makamın birbiri ile olan benzerlik ve farklılıkları ortaya konulmuştur. Analiz, usul ölçüleri ile bölünmüş eksen üzerinde, kullanılan çeşnilerin ve kalış noktalarının gösterilmesi ile yapılmıştır. Bu çizimden elde edilen bulgulardan seyir özellikleri, çeşnilerin kullanım oranları, hangi perdede ne miktarda kalındığı gibi istatistiki veriler elde edilmiştir. Her iki makam için yapılan bu analiz sonuçları karşılaştırılarak, iki makamın benzer ve farklı noktaları da ortaya konulmuştur. Makam ile ilgili yapılan analizdeki bulgular Arel-Ezgi sistemi ve çeşni kavramları üzerinden açıklanmıştır.
Analiz için her makamdan 2 Beste, 1 Ağır Semai ve 1 Yürük Semai formunda eser seçilmiştir. Çalışma kapsamında incelenecek eser sayısını sınırlandırma zorunluluğundan, makam özelliklerinin en belirgin görülebileceğini düşündüğümüz formda eserler ve nispeten daha eski dönem bestecileri tercih edilmiştir.

Keywords

Makam Analizi, Türk Müziği, Makam, Gerdaniye, Gülizar

References

• Aydemir, M. (2016). Türk Müziği Makam Rehberi. İstanbul: Pan Yayıncılık.
• Ayverdi, İ. (2008). Misalli Büyük Tükçe Sözlük. İstanbul: Kubbealtı.
• İrden, S. (2020). Türk Musikisinde Düzen Perde Makam Terkib Uygulamaları. Konya: Eğitim Yayınevi.
• Kantemiroğlu, D. (2001). Musikiyi Harflaerle Tesbit ve İcra İlminin Kitabı. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Kutluğ, Y. F. (2000). Turk Musikisinde Makamlar. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Nâsır Abdülbaki Dede. (2006). Tedkîk ü Tahkik. İstanbul: Pan Yayıncılık.
• Özkan, İ. H. (1996). Gülizar. TDV İslâm Ansiklopedisi içinde (Cilt 14, s. 241-243). İstanbul.
• Özkan, İ. H. (1996). Gerdaniye. TDV İslâm Ansiklopedisi içinde (Cilt 14, s. 28-29). İstanbul.
• Özkan, İ. H. (2006). Türk Musikisi Nazariyatı ve Usulleri. İstabul: Ötüken Neşriyat.
• Yücel, H. (2016). Türk Sanat Müziği Açıklamalı Türler Bibliyografyası. Konya: Eğitim Yayınevi.