Arap Şiirinde Tasvir (Halil Merdem Bek Örneği)

Yıl 2022, Sayı: 18, 49 - 77, 30.06.2022

Süleyman Can , Recep Kırcı

https://doi.org/10.18498/amailad.1096885

Cited By: 1

Öz

Dili, dini, ırkı, kültür ve yaşam tarzı ne kadar farklı olursa olsun insanoğlunun bilinen ilk tarihten itibaren sevinç ve üzüntü gibi duygularını ifade etmek için bilerek ya da bilmeyerek tasvir üslubunu kullandığı düşünülmektedir. Yazının kullanılmadığı ya da yaygın olmadığı dönemlerden günümüze kadar geçen zaman diliminde birçok şairin çevrelerinde gördükleri, duydukları, işittikleri ve yaşadıkları şeyleri içinde bulundukları ortamdan esinlenerek tasvir ettikleri bilinmektedir. Arap şairleri de bulundukları ortam ve yaşadıkları şartlara uygun olarak çöller, vadiler, terk edilmiş harabe yerler, parlayan yıldızlar, yağmurlar, bulutlar, bindikleri atlar, develer ve bitkiler hakkında şiirler yazmış, bu şiirlerinde tasvir üslubunu kullanmışlardır.
Klasik dönemden itibaren Arap şiir türlerinin temel konusunu genellikle; fahr, medih, gazel, hiciv, mersiye ve tasvir gibi anlatım türleri oluşturmaktadır. Sonraki dönemlerde ise bu konulara ihvâniyyât, hamriyyât, tabiat, hikmet, zühd ve Peygamber methiyesi gibi pek çok konu eklenmiştir. Şair Merdem Bek’in de şiirlerinde bu ana konulara yer verdiği bununla beraber diğer konulara göre tasvir konusuna daha fazla yöneldiği görülmektedir.
Ülkemizde Halil Merdem Bek ile ilgili Mehmet Köklüdağ tarafından hazırlanan Halil Merdem Bek ve XX. Yüzyıl Arap Edebiyatındaki Yeri adlı yüksek lisans tezi ve Muhammed Abdüllatîf Sâlih el-Ferfûr’un Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi’nde “Halil Merdem Bek” maddesi dışında kayda değer bir çalışma yapılmaması çalışmayı önemli hale getirmektedir.
Halil Merdem Bek, Osmanlı Devleti’nin son dönemleri, Fransız işgali ve Suriye Devleti’nin kuruluş dönemini yaşamış Suriyeli bir devlet adamı olup modern Arap edebiyatının öncülerindendir. Birçok kitap, edebi çalışma ve tahkiklerinin yanında büyük bir şiir divanını da kaleme almıştır. O, şiirin ana konusunu oluşturan temaları aktarırken okuyucu ve dinleyiciye duygu, düşünce ve fikirlerini en iyi şekilde ulaştırabilmek için tasvirin de içerisinde yer aldığı edebi üslupları kullanmıştır.
Biyografisinden anlaşıldığı üzere Halil Merdem Bek, daha çocukluğundan itibaren Arap dili üzerinde çalışmalar yapmış ve ilk şiirlerini küçük yaşlarda yazmaya başlamıştır. On yaşında iken babasını, on dört yaşında iken de annesini kaybetmesi, şiire yönelmesi konusunda Merdem Bek’i etkileyen belki de en önemli faktör olmuştur. Devrin önemli alimlerinden aldığı sarf, nahiv, şiir ve Arap edebiyatı dersleri onun edebî sanatları ustaca kullanmasında etkili olmuştur.
Merdem Bek, divanındaki şiirlerinde tasvir üslubunu çokça kullanmıştır. Şair, bu şiirlerinde duyusal tasvire, özellikle de görme ve işitme duyusuna yönelik tasvire öncelik vermiştir. O, şiirlerinde genellikle tabiatta gördüğü, duyduğu ve kokladığı her nesneyi hayalinde canlandırarak hissetmek istediği şekilde tasvir etmiştir. Kimi zaman da tabiatın dışına çıkarak soyut kavramlar olan Allah, güzellik ve pişmanlıklar gibi ifadeleri tasvir etmiş, bu tasvirlerinde hayalinde canlandırdığı şeyleri tasvir etmek için duyusal şekilleri sembolik bir araç olarak kullanmıştır.
Merdem Bek, tasvirle ilgili şiirlerinde teşbih, istiâre ve teşhîs gibi sanatları sıklıkla kullanmış ve yazdığı tasvir şiirlerinde farklı temaları işlemiştir. Dimaşk, Gûta, güneş, deniz, nehir gibi tabiat temaları işlemesinin yanında kelebek, zambak, sevgili, pişmanlıklar ve Allah’ın güzelliğini anlatan farklı temalarda da tasvir şiirleri yazmıştır.
Merdem Bek’in divanında tasvir, fahr, medih, gazel, mersiye ve ihvâniyyât gibi birçok ana konu bulunmaktadır. Şairin diğer konulara göre tasvir konusuna daha fazla ağırlık verdiği hatta diğer konular hakkında yazdığı şiirlerin içinde de sık sık tasvire yer verdiği görülmektedir. Kanaatimizce şairin tüm şiirlerinin içerik ve yapı bakımından ciddi bir şekilde incelemeye tabi tutularak akademik bir çalışma yapılması, Arap Dili ve Belagatı alanına katkı sağlayacaktır.

Anahtar Kelimeler

Arap Dili, Şiir, Tasvir, Halil Merdem Bek.

Teşekkür

teşekkür ederim.

Depiction in Arabic Poetry (The Example of Halil Merdem Bek)

Öz

No matter how different their language, religion, race, culture and lifestyle are, it is thought that human beings have used the depiction style knowingly or unknowingly to express their feelings such as joy and sadness since the first known date. It is known that many poets described what they saw, heard, heard and lived in their environment, inspired by the environment they lived in, from the times when writing was not used or widespread until today. Arab poets also wrote poems about deserts, valleys, abandoned ruins, shining stars, rains, clouds, horses, camels and plants in accordance with their environment and living conditions, and they used a descriptive style in these poems.
Starting from the classical period, the main subject of Arabic poetry genres is generally; He creates narrative types such as fahr, medih, ghazal, satire, elegy and depiction. In the following periods, many subjects such as ihvaniyyat, hamriyyat, nature, wisdom, asceticism and praise of the Prophet were added to these subjects. It is seen that the poet Merdem Bek also includes these main subjects in his poems, however, he tends to the subject of description more than other subjects.
Halil Merdem Bek prepared by Mehmet Köklüdağ about Halil Merdem Bek and XX. The fact that there is no significant study other than the article "Halil Merdem Bek" in the Turkish Religious Foundation's Encyclopedia of Islam by Muhammed Abdullatîf Salih al-Ferfur and his master's thesis named "The Place in the 20th Century Arabic Literature" makes the study important.
Halil Merdem Bek is a Syrian statesman who lived in the last periods of the Ottoman Empire, the French occupation and the establishment of the Syrian State, and is one of the pioneers of modern Arabic literature. In addition to many books, literary studies and investigations, he also wrote a great divan of poetry. While conveying the themes that make up the main subject of the poem, he used literary styles, including the description, in order to convey his feelings, thoughts and ideas to the reader and listener in the best way possible.
As it can be understood from his biography, Halil Merdem Bek has been working on the Arabic language since his childhood and started to write his first poems at a young age. The fact that he lost his father when he was ten years old and his mother when he was fourteen was perhaps the most important factor affecting Merdem Bek in his inclination towards poetry. The lessons, syntax, poetry and Arabic literature that he took from the important scholars of the period were influential in his skillful use of literary arts.
Merdem Bek has used the depiction style a lot in his poems in his divan. The poet gave priority to the sensory description, especially the description for the sense of sight and hearing, in these poems. In his poems, he portrayed every object he saw, heard and smelled in nature as he wanted to feel. Sometimes, he went out of nature and described expressions such as God, beauty and regrets, which are abstract concepts, and used sensory shapes as a symbolic tool to describe the things he imagined in these descriptions.
Merdem Bek frequently used the arts such as simile, metaphor and diagnosis in his poems about depiction, and he handled different themes in his descriptive poems. In addition to embroidering on natural themes such as Dimashk, Guta, sun, sea and river, he also wrote descriptive poems on different themes describing the butterfly, lily, lover, regrets and the beauty of Allah.
In Merdem Bek's divan, there are many main subjects such as description, fahr, medih, ghazal, dirge and ihvâniyyat. It is seen that the poet gives more weight to the subject of description compared to other subjects, and even often includes descriptions in his poems about other subjects. In our opinion, an academic study by examining all of the poet's poems in terms of content and structure will contribute to the field of Arabic Language and Rhetoric.

Anahtar Kelimeler

Arabic Language, Description, Halil Merdem Bek.

Kaynakça

• Askerî, Ebû Hilâl el-Ḥasen b. ‘Abdillâh b. Sehl b. Sa‘îd b. Yaḥyâ. Kitâbu’ṣ-Ṣınâ‛ateyn el-kitâbe ve’ş-şi‘r. thk. ‘Ali Muḥammed el-Bicâvî - Ebu’l-Faḍl İbrâhîm. Beyrût: el-Mektebetu’l-‘Unṣuriyye, 1419.
• Bâḳıllânî, Muhammed b. eṭ-Ṭayyib Ebû Bekir. İ‘câzu’l-Ḳur’ân. thk. es-Seyyid Ahmed eṣ-Ṣakr. Ḳāhire: Dâru’l-Ma‘ârif, 1964.
• Bevâb, Mervân. A‘lâmu mecma‘i’l-luġati’l-‘Arabîye bi Dimaşḳ fî mieti ‘âm 1919-2019. Dimaşḳ: Mecma‘i’l-luġati’l-‘Arabîye, 2019.
• Câḥıẓ, Ebû ‘Osman ‘Amr b. Baḥr. el-Ḥayevân. thk. Abdusselam Muhammed Harun. 3 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 2. Basım, 1424.
• Cebûrî, Kâmil Selmân. Mu‘cemu’l-udebâ’ mine’l-‘asri’l-câhiliyyi hattâ seneti 2002. 7 Cilt. Beyrut: Dâru’l-kutubu’l-‘ilmiyye, 2007.
• Curcânî, Ebû Bekr ‘Abdulḳâhir b. ‘Abdirraḥmân. Delâilu’l-İʽcâz. thk. Maḥmûd Muhammed Şâkir. 2 Cilt. Ḳāhire: Maṭbaʽatu’l-Medenî, 3. Basım, 1413/1992.
• Dehhân, Sâmî. “Ârâ’ ve enbâ’ – el-üstâẕu’r-reîs Ḫalȋl Merdem Bek” Mecelletu’l-Mecma‘i’l-‘İlmiyyi’l-‘Arabî 4/34 (1959). 677-678.
• Dehhân, Sâmî. eş-Şi‘ru’l-hadîs fi’l-‘iklîmi’s-Sûrî. Ḳāhire: Câmi‘atu’d-devleti’l-‘Arabîye, 1960.
• Ebû Zeyd, Ali. “Merdem Bek Ḫalil”. el-Mevsû‘atuʼl-‘Arabîye. Dimaşk: b.y., 2007.
• Ferfûr, Muhammed Abdüllatîf Sâlih. “Halil Merdem Bek”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 15/320. İstanbul: TDV Yayınları, 1997.
• Ḫafâcî, Muhammed ‘Abdulmun‘im. Şâ‘iru’ş-Şâm Ḫalȋl Merdem Bek. Beyrut: Dâru’l-cîl, 1992.
• Hilâl, Muhammed Ġuneymî. en-Naḳdu’l-edebiyyi’l-ḥadîs. Beyrut: Dâru’s̱-S̱eḳâfe, 1973.
• İbn Ḳudāme, Ebu’l-Ferec Ḳudāme b. Ca‘fer el Baġdâdî. Naḳdu’ş-şi‘r. İstanbul: Matba‘atu’l-Cevâib, 1302.
• İbn Manẓūr. Lisânu’l-‘Arab. thk. ‘Abdullah ‘Alî el-Kebîr vd. 6 Cilt. Ḳāhire: Dâru’l-me‘ârif, 1119.
• Kabaklı, Ahmet. Türk Edebiyatı. 5 Cilt. İstanbul: Türkiye Yayınları, 19731. 1/117.
• Karaalioğlu, Seyit Kemal. Türkçe ve Edebiyat Sözlüğü. İstanbul: Okat Yayınları, 1967.
• Karataş, Turan. “Tasvir” Ansiklopedik Edebiyat Terimler Sözlüğü. İstanbul: Avcı Ofset, 2001, 409.
• Ḳayravânî, İbn Raşîḳ. el-‘Umdet-u fî meḥâsini’ş-şi‘r ve âdâbih ve naḳdih. thk. Muhammed Muḥyiddîn Abdulḥamîd. Beyrut: Dâru’l-cîl, 1981.
• Keyyâl, Sâmî. el-Edebuʼl-‘Arabîyuʼl-mu‘âṣır fî Sûriye 1850-1950. Ḳāhire: Dâruʼl-Maʻârif, 1968.
• Köklüdağ, Mehmet. Halil Merdem Bek ve XX. Yüzyıl Arap Edebiyatındaki Yeri. Bursa: Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2014. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp. Kudāt, Ahmed Muṣṭafa ‘Alî. eş-Şerî‘atu'l-İslāmiyye ve'l-Funûn. Beyrut: Dâru'l-Cemîl, 1988.
• Ḳuṭub, Seyyid. et-Taṣvîri'l-fennî fi’l-Ḳur-ân. Ḳāhire: Dâru'ş-Şurūḳ, 2004.
• ‘Merdem Bek, Adnân. Dîvan-u ‘Adnân Merdem Bek. Dimaşk: Vezâratu’s-Seḳāfe, 2014.
• Merdem Bek, Ḫalîl. Cemheratuʼl-muġannîn. Mukaddime bölümü. Dimaşḳ: Matbû‘âtu’l mecma‘i’l-‘ilmiyyi'l-‘Arabî 1961. Cîm.
• Merdem Bek, Ḫalîl. Dîvânu Ḫalȋl Merdem Bek. Beyrut: Dâru Şadr, 2. Basım, 1975.
• Merdem Bek, Ḫalîl. Rasâiluʼl-Ḫalȋl. Beyrut: Muessetuʼr-Risâle 1979.
• Mümteḥan, Mehdî - Raḥîmî, Azîze, “el-Vaṣf fî şi‘ri Ḫalȋl Merdem Bek” Faṣîle dirâsâtü edebi’l-mu‘âṣır. 5/18 (1992). 113. Na‘nâ‘, Muhammed Fuâd. Ḫalȋl Merdem Bek ḥayâtuh ve şi‘ruh. Dimaşḳ: Dâru’l-Fikr, 2001.
• ‘Ömer, Ahmed Muhtar. Mu‘cemu’l-lugati’l-‘Arabiyyi’l-mu‘âsıra. 4 Cilt. Kahire: ‘Âlemu'l-Kutub ,2008.
• Rikâbî, Umeyme Muhammed Abdulazîz. “es-Sûratu’l-fenniyye fî şi‘ri’l-hikmeti fi’l-Endelüs”. Mecelletu Külliye Terbeviyye-Câmi‘atu ‘Ayni’ş-Şems. 3/25 (2019). 166.
• Ṣaġīr, İbrâhim Maḥmud, “Ḫalȋl Merdem Bek bülbülü’ş-Şâmi’l-ġarîd”. el-Ma‘rife Mecelle Sekâfe Şi‘riyye. 54/658. (Kânunu’l-evvel 2015). 42.
• Ṣalîbâ, Cemîl. İtticâhâtu’n-naḳdi’l-edebiyyi’l-ḥadîs fî Sûriye. Kāhire: b.y., 1969.
• Yanık, Nevzat Hafis. Arap Şiirinde Tasvir (Câhiliye-Abbasîler), Erzurum: Eser Matbaası, 1. Basım, 2010.
• Yivli, Oktay. “Halide Edip Öyküsünde Betimlemenin Retoriği”, Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Yayınları 1/11 (2015). 331.