Moral Foundations of Pragmatism and Its Evaluation in Terms of Moral Education

Yıl 2022, Sayı: 19, 244 - 279, 30.12.2022

Bülent Uğur Koca

https://doi.org/10.18498/amailad.1184544

Cited By: 1

Öz

Ethics, which we can say that it is directly related to what people do, is based on different understandings in the literature of philosophy. These justifications are sometimes expressed by the 'good-bad' understandings independent of people, and sometimes by the world of values connected to human beings. While man divides what is happening around him into two parts as the factual world and the world of values, morality has become the central position of the world of values. In teaching, where theory and practice go hand in hand, it is seen that practices that are not guided by theory do not reach the goal. Teaching, which is a moral investment, requires carefull synthesis of theory and practice. In the last century, it is seen that the pragmatic theory has increased its influence in the scientific world. An application-centered approach to human knowledge, behavior, and social phenomena, pragmatism claims that there is no distinction between facts and values and knowledge and beliefs. In the research, it has been discussed what the moral understanding based on pragmatism is based on the principle of utility and what kind of reflections this understanding has on moral education and training. In this context, it has been revealed that according to pragmatism, reality is not something static and unchanging, but something dynamic and constantly changing. Pragmatist moral education attaches importance to meeting the interests and needs of the child by drawing attention to the present and social aspect of the child, emphasizing the student's individual construction process, productivity and creativity. However, pragmatists try to put forward an ethics of value judgments based on developmental and social psychology. The pragmatists, who believe that moral education can only be built with individual practices, are against the essentialist education approach, which aims only to prepare the student for the future by denying the needs that the student needs today. In pragmatist moral education, the programs should be raised to the level where the student not only learns at the level of knowledge, but also can reason. In addition, importance should be given to the affective development of the student, and necessary arrangements should be made to increase his moral sensitivity. In this way, morality will manifest itself in the form of concrete behaviors, and students will gain the habit of classifying and evaluating facts according to a value criterion. The purpose of pragmatist teaching is to provide an environment for the child to identify and enforce their own choices and subject them to a final evaluation. The research revealed that ethical knowledge in pragmatism is seen as a product of knowledge, judgment and sensitivity. In addition, it can be said that pragmatists do not go beyond European thought geographically while limiting and addressing their moral understanding, and they evaluate the historical development only through the history of European thought. In addition, pragmatists base knowledge, truth, truth and reality only on experience, accept it as an invention and base reality on utility; negatively affected the efforts to reach the universal truth and opened the door to the thought that was dragged into relativity day by day. The phenomenon of student-centered learning by directly experimenting and experiencing, put forward by pragmatists, has been positively received by many thinkers. However, the fact that pragmatists prioritize scientific method, change and relativity and reject absolute truths is the focus of criticism directed at them. Considering the answers given by pragmatism to moral problems as a whole, it is seen that there are many aspects of his thought that are open to criticism. In the article, in which data sets and text analysis method, which are qualitative research methods, are used, it has been revealed that learning through experience is an important phenomenon in moral education for pragmatists. According to them, students learn science where they can examine the contents they encounter in daily life in a scientific way. As a result of the research, pragmatists revealed; It has been seen that the phenomenon of learning directly, by experimenting, by experiencing is welcomed by many thinkers, but when the answers given to moral problems are taken into account, it has been seen that his thought has many aspects that are open to criticism.

Anahtar Kelimeler

Religious Education, Moral Education, Philosophy, Ethics, Pragmatist Morality., Din Eğitimi, Ahlak Eğitimi, Felsefe, Etik, Pragmatizm, Pragmatist Ahlak.

Pragmatizmin Ahlaki Temelleri ve Ahlak Eğitimi Açısından Değerlendirilmesi

Öz

İnsanın yapıp ettikleriyle doğrudan ilişkili olduğunu söyleyebileceğimiz ahlak, felsefe literatüründe farklı anlayışlar çerçevesinde temellendirilmiştir. Bu temellendirmeler kimi zaman insandan bağımsız ‘iyi-kötü’ anlayışlarının dile getirilmesiyle kimi zaman da insana bağlı değer dünyasıyla ifade edilmiştir. İnsan, çevresinde olup bitenleri olgusal dünya ve değerler dünyası olarak iki bölüme ayırırken, ahlak değerler dünyasının merkezi konumu olmuştur. Teori ve pratiğin bir arada yürüdüğü öğretimde kuramla yönlendirilmeyen uygulamaların hedefe ulaşmadığı görülür. Ahlaki bir yatırım olan öğretimde, kuram ve uygulamanın özenli bir şekilde sentezlenmesi gerekmektedir. Son yüzyılda pragmatik kuramın bilim dünyasında etkisini arttırdığı görülmektedir. İnsan bilgisine, davranışlarına ve sosyal fenomenlere yönelik uygulama merkezli bir yaklaşım olan pragmatizm, gerçekler ve değerler ile bilgi ve inançlar arasında bir ayrım olmadığı iddiasını taşır. Araştırmada, pragmatizmin fayda esası üzerinden temellendirdiği ahlak anlayışının ne olduğu ve bu anlayışın ahlak eğitimi ve öğretimi konusunda ne gibi yansımaları olduğu konu edilmiştir. Bu bağlamda pragmatizme göre gerçeğin statik ve değişmez bir şey değil, dinamik ve sürekli değişen bir şey olduğu ortaya çıkmıştır. Pragmatist ahlak eğitimi çocuğun bugününe ve toplumsal yönüne dikkat çekerek ilgi ve ihtiyaçlarını karşılamayı, öğrencinin bireysel inşa sürecine, üretkenlik ve yaratıcılığına vurgu yapmayı önemser. Bununla beraber pragmatistler gelişim ve toplum psikolojisi üzerine bina edilmiş bir değer yargıları etiği ortaya koyma çabası güder. Ahlak eğitiminin ancak bireysel pratiklerle inşa edilebileceğine inanan pragmatistler, eğitim uygulamalarında öğrencinin bugün gereksinim duyduğu ihtiyaçları yadsıyarak yalnızca geleceğe hazırlamayı amaçlayan esasici eğitim anlayışına karşıdırlar. Pragmatist ahlak eğitiminde programlar öğrencinin sadece bilgi düzeyinde öğrenmesiyle kalmayıp muhakeme yapabileceği düzeye kadar yükseltilmelidir. Ayrıca öğrencinin duyuşsal gelişimine de önem verilmeli, ahlaki duyarlılığının arttırılması için gerekli düzenlemeler yapılmalıdır. Bu şekilde ahlak somut davranışlar şeklinde kendini gösterecek, öğrenciler olguları bir değer ölçütüne göre sınıflandırma ve değerlendirme alışkanlığı kazanacaklardır. Pragmatist öğretimin amacı çocuğun kendi seçimlerini belirleme, yürürlüğe koyma ve onları nihai bir değerlendirmeye tabi tutma ortamını sağlamaktır. Araştırmada pragmatizmde etik bilginin malumat, muhakeme ve duyarlılığın bir ürünü olarak görüldüğü ortaya çıkmıştır. Ayrıca pragmatistlerin ahlak anlayışlarını sınırlarken ve ele alırken coğrafi olarak Avrupa düşüncesinin dışına çıkmadığı tarihsel gelişimi sadece Avrupa düşünce tarihi üzerinden değerlendirdikleri söylenebilir. Bunun yanında pragmatistlerin bilgiyi, doğruyu, hakikati ve gerçeği yalnızca deneyime dayandırmaları, onu bir icat olarak kabul etmeleri ve gerçeği fayda üzerinden temellendirmeleri; evrensel gerçeğe ulaşma konusundaki çabaları olumsuz yönde etkilemiş ve gün geçtikçe göreceliliğe sürüklenen düşüncenin kapısını aralamıştır. Pragmatistlerin ortaya sürdüğü doğrudan deneyerek, yaşayarak, öğrenci merkezli öğrenme olgusu birçok düşünür tarafından olumlu karşılanmıştır. Fakat pragmatistlerin bilimsel yöntem, değişme ve görecelilik olgusunu ön plana alıp mutlak doğruları reddetmesi kendilerine yöneltilen eleştirilerin odak noktasını oluşturmaktadır. Bir bütün olarak pragmatizmin ahlak problemlerine verdiği cevaplar da dikkate alındığında, düşüncesinin eleştiriye açık birçok yönünün olduğu görülür. Nitel araştırma yöntemlerinden veri setleri ve metin analizi yönteminin kullanıldığı makalede pragmatistler için ahlak öğretiminde yaşantı yolu ile öğrenmenin önemli bir olgu olduğu ortaya çıkmıştır. Onlara göre öğrenciler, güncel hayatta karşılaştıkları içerikleri bilimsel bir biçimde gözden geçirerek inceleyecekleri yerlerde, bilim öğrenirler. Araştırma sonucunda pragmatistlerin ortaya sürdüğü; doğrudan, deneyerek, yaşayarak öğrenme olgusunun birçok düşünür tarafından olumlu karşılandığı fakat ahlak problemlerine verdiği cevaplar dikkate alındığında, düşüncesinin eleştiriye açık birçok yönünün olduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Din Eğitimi, Ahlak Eğitimi, Felsefe, Etik, Pragmatizm, Pragmatist Ahlak.

Kaynakça

• Aydın, Mehmet Zeki. Okulda Değerler Eğitimi. Ankara: Nobel Yayıncılık, 2012.
• Aydın, Mehmet Zeki. Öğretim İlke ve Yöntemleri Pedagojik Formasyon İçin. Ankara: Nobel, 2022.
• Aytaç, Kemal. Çağdaş Eğitim Akımları. Ankara: A.Ü. DTCF Yayınları, 1981.
• Batar, Yusuf. “Öğrencinin Aktif Katılımına Dayalı Din Eğitimi”. Marife Dini Araştırmalar Dergisi 9/2 (2009), 117-134.
• Bender, Merih Tekin. “John Dewey’in Eğitime Bakışı Üzerine Yeni bir Yorum”. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi 6/1 (2005), 13-19.
• Büyükdüvenci, Sabri. “Pragmatizm ve Eğitim”. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 20/1 (1987), 323-339.
• Cevizci, Ahmet. Felsefe Sözlüğü. İstanbul: Paradigma Yayınları, 1999.
• Dewey, John. Deneyim ve Eğitim. çev. Sinan Akıllı. Ankara: ODTÜ Yayıncılık, 2007.
• Dewey, John. Eğitimde Ahlak İlkeleri. çev. Süleyman Aydın. Ankara: Fol Yayıncılık, 2020.
• Dewey, John. Human Nature and Conduct. New York: The Modern Library, 1930.
• Dewey, John. Logic: The Theory of Inquiry. New York: Henry Holt & Company, 1938.
• Dewey, John. Özgürlük ve Kültür. çev. Vedat Günyol. İstanbul: Remzi Kitapevi, 1987.
• Doğan, Recai - Altaş, Nurullah. “Din Öğretiminde Yeni Yöntem Tartışmalarında Kuramdan Uygulamaya: İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Programları (Ankara Modeli)”. Değerler Eğitimi Dergisi 2/5 (2004), 23-38.
• Gutek, Gerald Lee. Eğitime Felsefi ve İdeolojik Yaklaşımlar. çev. Nesrin Kale. Ankara: Ütopya Yayınevi, 2017.
• Horrigan, Paul Gerard. “Critique of Deweys Instrumentalist Pragmatism”. Erişim 9 Aralık 2022. file:///C:/Users/dell/Downloads/Critique%20of%20Deweys%20Instrumentalist%20Pragmatism%20-%20tr.pdf James, William. Faydacılık. çev. Tufan Göbekçin. Ankara: Yeryüzü Yayınevi, 2003.
• James, William. Pragmatism. New York: Arc Manor, 1907.
• James, William. The Will to Believe. New York: Longmans, Green & Co., 1897.
• Johnston, James Scott. “John Dewey ve Eğitimde Pragmatizm”. çev. Şükriye Selin Çiftçi. Eğitim Felsefesi Kılavuzu. 96-108. Ankara: Pegem Akademi, 2019.
• Kanad, Halil Fikret. Pedagoji Tarihi. İstanbul: MEB Yayınları, 1948.
• Kansu, Nafi Atuf. Pedagoji Tarihi. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1952.
• Karasu, Tecelli. “Eğitim Felsefesi Akımları Açısından Öğretmen Modelliği”. Uluslararası İslam ve Model İnsan Sempozyumu. ed. Mehmet Akif Özdoğan vd. 2/249-255. Kahramanmaraş: Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, 2018.
• Kıyak, Yavuz Selim vd. “Öğretim Tasarımı, Modelleri ve Program Geliştirmeyle İlişkisi”. Tıp Eğitimi Dünyası 19/58 (2020), 5-23.
• Kocabaş, Ayfer. “Türk Eğitim Sisteminin Felsefi Temelleri: Dewey, Mustafa Necati ve İsmail Hakkı Tonguç”. Toplum ve Demokrasi 2/3 (2008), 203-212.
• Pappas, Gregory Fernando. John Dewey’s Ethics, Democracy as Experience. Indiana: Indiana Press, 2008.
• Shook, John. Amerikan Pragmatizminin Öncüleri. çev. Celal Türer. İstanbul: Üniversite Kitapevi, 2003.
• Sığrı, Ünsal. Nitel Araştırma Yöntemleri. İstanbul: Beta Basım Yayın Dağıtım, 2018.
• Suckiel, Ellen Kappy. William James’in Pragmatik Felsefesi. çev. Celal Türer. İstanbul: Paradigma Yayınları, 2003.
• Türer, Celal. “John Dewey”. Doğudan Batıya Düşüncenin Serüveni. ed. Bayram Ali Çetinkaya. 256-262. İstanbul: İnsan Yayınları, 2015.
• Türer, Celal. “Pragmatist Ahlak Nedir”. Temaşa Erciyes Üniversitesi Felsefe Bölümü Dergisi 5 (2016), 15-32.
• Türer, Celal. “Pragmatizm’in Doğruluk Evi”. Bilimname 17 (2009), 165-185.
• Ülken, Hilmi Ziya. Yirminci Asır Filozofları. İstanbul: Kanaat Kitabevi, 1936.