Fen Bilimleri Öğretmen Adaylarının Bilimsel Okuryazarlık Düzeyleri ve Eleştirel Düşünme Eğilimlerinin İncelenmesi

Yıl 2016, Cilt: 5 Sayı: 1, 23 - 50, 20.06.2016

Nurcan Tekin , Oktay Aslan , Dursun Yağız

Öz

Bu çalışmanın amacı, fen bilimleri öğretmen adaylarının bilimsel okuryazarlık düzeyleri ve eleştirel düşünme eğilimlerinin çeşitli değişkenlere göre incelemektir. Çalışma grubunu 2012-2013 eğitim öğretim yılında Necmettin Erbakan Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi İlköğretim Bölümü Fen Bilgisi Eğitimi Anabilim Dalı’nda öğrenim gören 307 öğretmen adayı oluşturmaktadır. Çalışmada tarama modeli kullanılmıştır. Veri toplama aracı olarak “Temel Fen ve Teknoloji Okuryazarlık Ölçeği” ve “Eleştirel Düşünme Eğilimi Ölçeği” kullanılmıştır. Verilerin analizi sonucunda, cinsiyet değişkenine göre, fen bilimleri öğretmen adaylarının bilimsel okuryazarlık alt boyutları, bilimsel okuryazarlık toplam puanları ve eleştirel düşünme eğilimi puanlarında anlamlı düzeyde farklılıklar tespit edilmemiştir. Akademik başarı değişkenine göre bilimsel okuryazarlık alt boyut puanları ve toplam puanlarında anlamlı farklılıklar görülürken eleştirel düşünme eğilimi puanlarında anlamlı farklılıklar tespit edilmemiştir. Bilimsel okuryazarlık alt puanları ve bilimsel okuryazarlık puanları ile eleştirel düşünme eğilimi puanları arasında ise orta düzeyde, pozitif yönde anlamlı olmayan bir ilişki bulunmuştur. Bu sonuçlara göre, bilimsel okuryazarlık ile eleştirel düşünmenin birlikte gelişmesine ilişkin etkinliklerin çoğaltılması ve öğretmen adaylarının içerik bilgisi ile uyumlu olarak uygulama eğitiminin çoğaltılması önerilebilir.

Anahtar Kelimeler

bilimsel okuryazarlık, eleştirel düşünme; fen bilimleri öğretmen adayları

Kaynakça

• AAAS Project 2061. (2012). www.project2061.org/publications/sfaa/default.htm. Erişim Tarihi: 22.11.2012.
• Açışlı, S. (2015). Öğretmen adaylarının öğrenme stilleri ve eleştirel düşünme eğilimlerinin incelenmesi. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi, 9(1), 23-48.
• Akar, Ü. (2007). Öğretmen Adaylarının Bilimsel Süreç Becerileri ve Eleştirel Düşünme Becerileri Düzeyleri Arasındaki İlişki. Yüksek Lisans Tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyonkarahisar.
• Akbıyık, C. (2002). Eleştirel Düşünme Eğilimleri ve Akademik Başarı. Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Alkaya, F. (2006). Eleştirel Düşünme Becerilerini Temel Alan Fen Bilgisi Öğretiminin Öğrencilerin Akademik Başarılarına Etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Hatay.
• Alkın Şahin, S. Tunca, N. ve Ulubey, Ö. (2014). The relationship between pre-service teachers' educational beliefs and their critical thinking tendencies. İlköğretim Online, 13(4), 1473- 1492.
• Bacanak, A. (2002). Fen Bilgisi Öğretmen Adaylarının Fen Okuryazarlıkları Uygulanışını Değerlendirmeye Yönelik Bir Çalışma. Yüksek Lisans Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
• Fen-Teknoloji-Toplum Dersinin
• Barak, M., Ben-Chaim, D., and Zoller, U. (2007). Purposely Teaching for The Promotion of Higher-order Thinking Skills: A Case of Critical Thinking. Research in Science Education, 37(1), 353-369.
• Baron, J. B. (1994). Thinking and Deciding. (2nd Ed.). Cambridge NY: Cambridge University Press.
• Beşoluk, Ş. ve Önder, İ. (2010). Öğretmen adaylarının öğrenme yaklaşımları, öğrenme stilleri ve eleştirel düşünme eğilimlerinin incelenmesi. İlköğretim Online, 9(2), 679-693.
• Brewer, C. (2008). Scientific Literacy in the Classroom. An Action Bioscience. org Original Interview. American Institute of Biolojical Sciences.
• Büyüköztürk, Ş. (2013). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Pegem.
• Can, Ş. ve Kaymakçı, G. (2015). Öğretmen adaylarının eleştirel düşünme eğilimleri. E-Journal of New World Sciences Academy, 10(2), 66-83.
• Chin, C. C. (2005). First year pre-service teachers in Taiwan-do they enter the teacher program with satisfactory scientific literacy and attitudes toward science. International Journal of Science Education, 27(13), 1549-1570. CTC. (2013). The Critical Thinking Community. http://www.criticalthinking.org/ Erişim Tarihi: 11.09.2013
• Cüceloğlu, D. (2008). İyi Düşün Doğru Karar Ver. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Dam, G. & Volman, M. (2004). Critical Thinking as a Citizenship Competence: Teaching Strategies. Learning and Instruction, 14, 359-379.
• DeBoer, G.E. (2000). Scientific Literacy: Another Look at Its Historical and Contemporary Meanings and Its Relationship to Science Education Reform. Journal of Research in Science Teaching, 37(6), 582-601.
• De Bono, E. (2007). Kendine Düşünmeyi Öğret. (Çev. Arıbaş, S.). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Deniz, E. (2009). Öğretmen Adaylarının Eleştirel Düşünme Becerileri Düzeyleri Üzerine Bir İnceleme. Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Doğanay, A. ve Ünal, F. (2006). Eleştirel Düşünmenin Öğretimi. Şimşek, A. (Ed.), Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• EARGED (2010). PISA 2006 Projesi Ulusal Nihai Rapor. Ankara: MEB Eğitimi Araştırma ve Geliştirme Dairesi Başkanlığı.
• Facione, P.A. (1990). Critical Thinking: A Statement of Expert Consensus for Purposes of Educational Assessment and Instruction ("The Delphi Report"). Milbrae CA: The California Academic Press.
• Genç, S.Z. (2008). Critical Thinking Tendencies. Educational Sciences: Theory & Practice, 8(1), 107-116.
• Gülveren, H. (2007). Eğitim Fakültesi Öğrencilerinin Eleştirel Düşünme Becerileri ve Bu Becerileri Etkileyen Eleştirel Düşünme Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir. Doktora Tezi, Dokuz Eylül
• Hurd, P. D. (1998). Scientific Literacy: New Minds for a Changing World. Science Education, 82, 407-416.
• Huyugüzel Çavaş, P. (2009). Sınıf Öğretmenlerinin Fen ve Teknoloji Okuryazarlıkları ile Öğretim Yeterliliklerinin Belirlenmesi. Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitimi Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Irwin, A. & Wynne, B. (1996). Misunderstanding Science? New York: Cambridge University Press.
• Karalı, Y. (2012). Eğitim Fakültesi Öğrencilerinin Eleştirel Düşünme Eğilimleri (İnönü Üniversitesi Örneği). Yüksek Lisans Tezi, Malatya Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Malatya.
• Kartal, T. (2012). İlköğretim Fen Bilgisi Öğretmen Adaylarının Eleştirel Düşünme Eğilimlerinin İncelenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(2), 279-297.
• Kaya, H. (1997). Üniversite Öğrencilerinde Eleştirel Akıl Yürütme Gücü. Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Kazancı, O. (1989). Eğitimde Ne Düşünmek mi Nasıl Düşünmek mi?. Çağdaş Eğitim Dergisi, 14(145), 19-24.
• Keskin, H. (2008). İlköğretim İkinci Kademe Öğrencilerinin Fen ve Teknoloji Dersine İlişkin Bilimsel Okuryazarlık Seviyeleri. Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Kızıltaş, Y. (2011). Sınıf Öğretmeni Adaylarının ve Sınıf Öğretmenlerinin Eleştirel Düşünme Eğilimlerinin Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi (Van İli Örneği). Yüksek Lisans Tezi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü, Van.
• Koray, Ö., Köksal, M. S., Özdemir, M., & Presley, A. İ. (2007). The effect of creative and critical thinking based laboratory applications on academic achievement and science process skills. İlköğretim Online, 6(3), 377-389.
• Kuvaç, M. ve Koç, I. (2014). Fen bilgisi öğretmen adaylarının eleştirel düşünme eğilimleri: İstanbul Üniversitesi örneği. Turkish Journal of Education, 3(2), 46-59.
• Laugksch, R.C. (2000). Scientific Literacy: A Conceptual Overview. Science Education, 84(1), 71-94.
• Lodico, M. G., Spaulding, D. T. & Voegtle, K. H. (2006). Methods in Educational Research: From Theory to Practice. San Francisco CA: Jossey Bass A Wiley Imp.
• Loughran, J. J. (2002). Effective reflective practice: In search of meaning in learning about teaching. Journal of Teacher Education, 53(1), 33-43.
• MEB. (2013). İlköğretim Kurumları Fen Bilimleri Dersi Öğretim Programı. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı.
• Miller, J. D. (2002). Civic Scientific Literacy: A Necessity in the 21st Century. Journal of the Federation of American Scientisits-Public Interest Report, 55(1), 3-6.
• Murcia, K. (2007). Science for the 21. Century: Teaching for scientific literacy in the primary classroom. Teaching Science, 53(2), 16-19.
• Norris, S. P. (1985). Synthesis of research on critical thinking. Educational Leadership, 8, 40-45.
• Norris, S. P. & Phillips, L. M. (2003). How literacy in its fundamental sense is central to scientific literacy. Science Education, 87, 224-240.
• Nwosu, A. A. & Ibe, E. (2014). Gender and Scientific Literacy Levels: Implications for Sustainable Science and Technology Education (STE) for the 21st Century Jobs. Journal of Education and Practice, 5(8), 113-118.
• OECD (2013). PISA 2012 Results in Focus: What 15 Years Olds Know and What They Can Do with What They Know?
• Özdemir, A. (2011). Sınıf Öğretmenlerinin Fen ve Teknoloji Okuryazarlık Düzeylerinin İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Uşak.
• Özdemir, O. (2010). Fen ve teknoloji öğretmen adaylarının fen okuryazarlığının durumu. Türk Fen Eğitimi Dergisi, 7(3), 42-56.
• Öztürk, N. ve Ulusoy, H. (2008). Lisans ve yüksek lisans hemşirelik öğrencilerinin eleştirel düşünme düzeyleri ve eleştirel Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi, 1(1), 15-25. etkileyen faktörler. Maltepe
• Pearson, G. & Young, A. T. (2002). Technically Speaking: Why All Americans Need to Know More About Technology. Washington DC: National Academy Press.
• PISA 2012 Ulusal Ön Raporu (2013). MEB Yenilik ve Eğitim Teknolojileri Genel Müdürlüğü, Ankara.
• Rutherford, J. F. & Ahlgren, A. (1994). Science for All Americans (16th Ed.). New York: Oxford University Press.
• Snow, C. P. (2010). İki Kültür. (Çev. Birkan, T.). Ankara: TÜBİTAK.
• Stacey, K. (2010). Mathematical and scientific literacy around the world. Journal of Science and Mathematics Education in Sautheast Asia, 33(1), 1-16.
• Sternberg, R. J. (1986). Critical Thinking: Its Nature, Measurement, and Improvement. National Inst. of Education (ED). Washington DC.
• Sülün, Y., Işık, C. ve Sülün, A. (2009). İlköğretim 4. ve 5. sınıflarda öğretmenlerinin belirlenmesi. Erzincan Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 1(1), 101-114. teknoloji dersi veren düzeylerinin fen okuryazarlık
• Şen, Ü. (2009). Türkçe öğretmeni adaylarının eleştirel düşünme tutumlarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Journal of World of Turks, 1(2), 69-89.
• Torun, N. (2011). Fen ve Teknoloji Öğretmenlerinin Eleştirel Düşünme Eğilimleri ile Duygusal Zeka Düzeyleri Arasındaki İlişki. Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Turgut, H. (2007). Herkes için bilimsel okuryazarlık. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 40(2), 233-256.
• Tümkaya, S. (2011). Fen bilimleri öğrencilerinin eleştirel düşünme eğilimleri ve öğrenme stillerinin incelenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(3), 215- 234.
• Vieira, R. M., Vieira, C. T. & Martins, I. P. (2011). Critical thinking: Conceptional clarification and its importance in science education. Science Education International, 22(1), 43- 54.
• Walsh, D. & Paul, R. (1998). The Goal of Critical Thinking: From Educational İdeal to Educational Reality. Washington, D.C.: Amerikan Federation of Teachers.
• Washington, W. M. (2004). National science board science and engineering indicators. National Science Foundation, 1, 7-16, Arlington, VA.
• Wilkinson, J. (1999). A quantitative analysis of physics textbooks for scientific literacy themes. Research in Science Education, 29(3), 385-399.
• Willard-Holt, C. & Bottomley, D. (2000). Reflectivity and effectiveness of preservice teachers in a unique field experience. Action in Teacher Education, 22(2), 76-89.
• Yakar, A. (2010). Türkiye'nin Bazı Üniversitelerinin Eğitim Fakültelerinde Öğrenim Görmekte Olan Fen Bilgisi (Fen ve Teknoloji) Öğretmenliği 4. Sınıf Öğrencilerinin Fen Okuryazarlık Karşılaştırılması, Yüksek Lisans Tezi, Muğla Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Muğla. İstatistiksel Olarak
• Yetişir, M. İ. (2007). İlköğretim Fen Bilgisi Öğretmenliği ve Sınıf Öğretmenliği Birinci Sınıfında Okuyan Öğretmen Adaylarının Fen ve Teknoloji Okuryazarlık Düzeyleri, Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Yıldırım, H. İ. (2009). Eleştirel Düşünmeye Dayalı Fen Eğitiminin Öğrenme Ürünlerine Etkisi. Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitimi Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Zayif, K. (2008). Öğretmen Adaylarının Eleştirel Düşünme Eğilimleri. Yüksek Lisans Tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bolu.