Ortaokul Öğrencilerinin Sosyal Medya Bağımlılığı İle Ebeveyn Sosyal Medya Kullanımı Arasındaki İlişkinin İncelenmesi

Yıl 2025, Cilt: 8 Sayı: 1, 43 - 64, 30.06.2025

Hanife Beride Kocatürk Bursa , Melike İlerisoy

Öz

Bu araştırma, ortaokul öğrencilerinin sosyal medya bağımlılığı ile ebeveynlerinin sosyal medya kullanım düzeyleri arasındaki ilişkiyi ilişkisel ve betimsel tarama modeli çerçevesinde incelemektedir. İstanbul ili Kağıthane ilçesinde öğrenim gören 225 ortaokul öğrencisinden elde edilen veriler; Ergenler İçin Sosyal Medya Bağımlılığı Ölçeği, Algılanan Ebeveyn Sosyal Medya Kullanımı Ölçeği ve Sosyo-Demografik Bilgi Formu aracılığıyla toplanmıştır. Verilerin analizinde ki-kare testi, bağımsız örneklemler t-testi, tek yönlü varyans analizi (ANOVA) ve yol analizi yöntemleri kullanılmıştır. Bulgular, öğrencilerin algıladıkları ebeveyn sosyal medya kullanım düzeyi ile öğrencilerin sosyal medya bağımlılık düzeyleri arasında düşük düzeyde fakat anlamlı bir pozitif ilişki bulunduğunu ortaya koymuştur. Bu durum, ebeveynlerin sosyal medya alışkanlıklarının çocuklar tarafından model alındığını göstermektedir. Ayrıca, öğrencilerin sosyal medya bağımlılık düzeyleri yaş değişkenine göre anlamlı farklılık gösterirken, cinsiyet ve aile geliri değişkenlerine göre anlamlı bir farklılık gözlenmemiştir. Algılanan ebeveyn sosyal medya kullanım düzeyinin ise öğrencilerin cinsiyeti, yaşı ve aile gelirine göre farklılaşmadığı belirlenmiştir. Elde edilen sonuçlar, ebeveynlerin dijital medya kullanım konusunda bilinçli davranmaları, rol model olmak suretiyle çocukların kullandıkları platformları düzenli olarak denetlemeleri gereğine işaret etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Sosyal Medya Bağımlılığı , Ergenlik , Ebeveyn etkisi

Etik Beyan

Bu çalışmanın, özgün bir çalışma olduğunu; çalışmanın hazırlık, veri toplama, analiz ve bilgilerin sunumu olmak üzere tüm aşamalarından bilimsel etik ilke ve kurallarına uygun davrandığımı; bu çalışma kapsamında elde edilmeyen tüm veri ve bilgiler için kaynak gösterdiğimi ve bu kaynaklara kaynakçada yer verdiğimi; kullanılan verilerde herhangi bir değişiklik yapmadığımı, çalışmanın Akademik Eğitim ve Değişim Derneği Dergisinin tüm şartlarını ve koşullarını kabul ederek etik görev ve sorumluluklara riayet ettiğimi beyan ederim.

Destekleyen Kurum

İstanbul Ticaret Üniversitesi

Teşekkür

Süreç dahilinde yardımlarını eksik etmeyen değerli yol göstericim Büşra Yiğit'e ve aileme teşekkür ederim.

An Examination of the Relationship Between Middle School Students' Social Media Addiction and Perceived Parental Social Media Usage

Öz

This study investigates the relationship between middle school students' social media addiction and their perceptions of their parents' social media usage within the framework of a relational and descriptive survey model. Data were collected from 225 middle school students attending schools in the Kağıthane district of Istanbul through the Social Media Addiction Scale for Adolescents, the Perceived Parental Social Media Use Scale, and the Socio-Demographic Information Form. For data analysis, chi-square tests, independent samples t-tests, one-way ANOVA, and path analysis were employed. The findings revealed a low but statistically significant positive relationship between students’ perceptions of their parents’ social media usage and their own levels of social media addiction. This suggests that children tend to model their parents' social media habits. Furthermore, while students’ levels of social media addiction differed significantly according to age, no significant differences were found in relation to gender or family income. Additionally, perceived parental social media use did not differ significantly by students’ gender, age, or family income. The results indicate the need for parents to be more conscious of their digital media use, to act as role models in this regard, and to regularly monitor the platforms used by their children.

Anahtar Kelimeler

social media , Adolescence , Parental influence

Kaynakça

• Aktaş, M. (2021). Şehir hayatı, sosyal medya ve dijitalleşme sonrası değişen sosyal ilişkiler. Sosyal Bilimler Dergisi, 34(2), 142-158.
• Aktepe, E. (2013). Ergenlerde internet bağımlılığı: Sosyal medya kullanımının etkileri. Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı Dergisi, 24(3), 114-121.
• Aktan, O. (2018). Sosyal medya bağımlılığı ve akademik başarı arasındaki ilişki. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi].
• American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed.). American Psychiatric Publishing.Andreassen, C. S., Torsheim, T., Brunborg, G. S., & Pallesen, S. (2017). Development of a Facebook addiction scale. Psychological Reports, 110(2), 501-517. https://doi.org/10.2466/02.09.18.PR0.110.2.501-517
• Arısoy, Ö. (2009). Sosyal medya ve ergenlik: Bilinçsiz kullanımın ergenler üzerindeki olumsuz etkileri. Yeni Medya ve Toplum, 2(1), 45-58.
• Arnett, J. J. (1999). Adolescent storm and stress, reconsidered. American Psychologist, 54(5), 317–326. https://doi.org/10.1037/0003-066X.54.5.317
• Ayas, T., & Horzum, M. B. (2013). Ergenlerin sosyal medya kullanım düzeyleri ile yalnızlık düzeyleri arasındaki ilişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 13(3), 1691–1710. https://doi.org/10.12738/estp.2013.3.1545
• Bányai, F., Zsila, Á., Király, O., Maraz, A., Elekes, Z., Griffiths, M. D., & Demetrovics, Z. (2017). Problematic social media use: Results from a large-scale nationally representative adolescent sample. PLoS One, 12(1), e0169839. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0169839
• Bayzan, Ş., Yıldırım, Ö., Karakuş, T., Kurşun, E., vd. (2023). Türkiye’deki ebeveynlerin internet kullanım alışkanlıkları ve dijital okuryazarlık becerileri üzerine bir araştırma. Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Özel Sayı 1 (Cumhuriyetin 100. Yılına), 1249-1271. https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1361402
• Baz, A. (2018). Dijital bağımlılıklar ve sosyoekonomik faktörler arasındaki ilişki. [Yayımlanmamış doktora tezi]. Beran, T., & Li, Q. (2005). Cyberbullying: The role of the internet in the development of bullying behaviors among youth. Childhood Education, 81(5), 147-154.
• Blomfield Neira, C., & Barber, B. L. (2014). Social networking site use: Linked to adolescents’ social self-concept, self-esteem, and depressed mood. Developmental Psychology, 50(6), 1817-1826. https://doi.org/10.1037/a0036336
• Bostancı, M. (2019). Ebeveynlerin sosyal medya kullanım alışkanlıkları ve çocuklar üzerindeki etkisi. Çocuk Gelişimi ve Psikolojisi Dergisi, 3(2), 76-90.
• Boyd, D. M., & Ellison, N. B. (2007). Social network sites: Definition, history, and scholarship. Journal of Computer-Mediated Communication, 13(1), 210-230. https://doi.org/10.1111/j.1083-6101.2007.00393.x
• Büyüköztürk, Ş. (2020). Sosyal bilimler için istatistiksel yöntemler. Peşreli Yayın Dağıtım.
• Caplan, S. E. (2003). Preference for online social interaction: A theory of problematic internet use and psychosocial well-being. Communication Research, 30(6), 625-648. https://doi.org/10.1177/0093650203257842
• Çalapkulu, Ç., & Alp, F. (2020). Dijital ebeveynler ile çocukların sosyal medya kullanımı üzerindeki mahremiyet ilişkisi. Nişantaşı Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(2), 132-144.
• Coyne, S. M., Padilla-Walker, L. M., & Howard, E. (2013). Emerging in a digital world: A decade review of media use, effects, and gratifications in emerging adulthood. Emerging Adulthood, 1(2), 125-137. https://doi.org/10.1177/2167696813479782
• Doğan, Ş. (2002). Sosyal etkileşim ve birey: İnsanların iletişim ihtiyaçları. Psikolojik Araştırmalar Dergisi, 6(2), 25-30.
• Echeburua, E., & de Corral, P. (2010). Internet and video game addiction: A review of the literature. Addictive Behaviors, 35(7), 481-488. https://doi.org/10.1016/j.addbeh.2010.04.001
• Elhai, J. D., Levine, J. C., Dvorak, R. D., & Hall, B. J. (2018). Non-social features of smartphone use are most related to depression, anxiety, and problematic smartphone use. Computers in Human Behavior, 84, 92-99. https://doi.org/10.1016/j.chb.2018.02.023
• Erdoğan, Y. (2008). Bir eğitim aracı olarak internet: Öğrenci ve öğretmenlerin interneti kullanım biçimleri. Eğitim Araştırmaları-Eurasian Journal of Educational Research, 30, 15–28. https://dergipark.org.tr/en/pub/ejer/issue/20919/223649
• Eşgi, N. (2014). Dijital ebeveynlik farkındalığı ve ergenlerin sosyal medya kullanımı. Eğitim ve Bilim, 39(176), 230-243.
• Ganjayeva, N. (2019). Sosyal medya ve ergenler: Kimlik gelişimi üzerindeki etkiler. Psikoloji ve Eğitim Araştırmaları, 12(3), 78-92.
• Gürültü, N. (2016). Ergenlerde sosyal medya kullanımının psikolojik etkileri. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi].
• Kayıhan, B. (2020). Dijitalleşme ve ergenlik: Sosyal medya kullanımının çocuklar üzerindeki etkileri. Dijital Psikoloji Dergisi, 8(1), 1-15.
• Kim, J. H., & Lee, S. H. (2011). The relationship between internet addiction and interpersonal relationships in adolescents. CyberPsychology, Behavior, and Social Networking, 14(5), 283-287. https://doi.org/10.1089/cyber.2010.0132
• Kılavuz, N. (2020). Sosyal medya kullanımının ergenlerde sosyal beceri gelişimine etkisi. Psikolojik Araştırmalar Dergisi, 13(1), 21-36.
• Kircaburun, K. (2016). Self-esteem, daily internet use and social media addiction as predictors of depression among Turkish adolescents. Journal of Education and Practice, 7(24), 64–72. https://www.iiste.org/Journals/index.php/JEP/article/view/32776
• Kraut, R., Patterson, M., Lundmark, V., Kiesler, S., Mukopadhyay, T., & Scherlis, W. (1998). Internet paradox: A social technology that reduces social involvement and psychological well-being? American Psychologist, 53(9), 1017–1031. https://doi.org/10.1037/0003-066X.53.9.1017
• Kuss, D. J., & Griffiths, M. D. (2011). Online social networking and addiction—a review of the psychological literature. International Journal of Environmental Research and Public Health, 8(9), 3528-3552. https://doi.org/10.3390/ijerph8093528
• Liu, Q. S., & Zhang, J. Y. (2014). Online social networking and adolescent emotional regulation: A literature review. Chinese Journal of Clinical Psychology, 22(4), 644-648. https://doi.org/10.16128/j.cnki.1005-3611.2014.04.020
• Mascheroni, G., & Cuman, A. (2015). Net children go mobile: Risks and opportunities. Educatt. Miller, L. M. (2013). Adolescents and the use of social media: Perceptions, practices, and consequences. Adolescent Medicine, 24(3), 232-241.
• Moreno, M. A., & Jelenchick, L. A. (2013). Facebook depression? Social networking site use and depression in a sample of college students. Journal of Adolescent Health, 52(5), 535-541. https://doi.org/10.1016/j.jadohealth.2012.11.015
• Oberst, U., Wegmann, E., Stodt, B., Brand, M., & Chamarro, A. (2017). Negative consequences from heavy social networking in adolescents: The mediating role of fear of missing out. Journal of Adolescence, 55, 51-60. https://doi.org/10.1016/j.adolescence.2016.12.008
• Okumuş, M., & Parlar, H. (2018). Ebeveynlerin çocuklarının sosyal medya kullanımına yönelik tutumları. Eğitim Bilimleri Dergisi, 46(2), 105-123.
• Önal, F. (2025). Serbest zamanda sosyal medya bağımlılığı ve can sıkıntısı: Üniversite öğrencileri üzerine keşifsel bir çalışma (Yüksek lisans tezi, Selçuk Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü).
• Pantic, I., Damjanovic, A., Todorovic, J., Topalovic, D., Bojovic-Jovic, D., Ristic, S., & Pantic, S. (2012). Association between online social networking and depression in high school students: Behavioral physiology viewpoint. Psychiatria Danubina, 24(1), 90-93.
• Rideout, V., & Robb, M. B. (2018). Social media, social life: Teens reveal their experiences. Common Sense Media. https://www.commonsensemedia.org/research/social-media-social-life-2018
• Shek, D. T., & Yu, L. (2016). Adolescent internet addiction in Hong Kong: Prevalence, change, and correlates. Journal of Pediatric and Adolescent Gynecology, 29(1), 11-17. https://doi.org/10.1016/j.jpag.2015.10.005
• Shin, M., & Hwang, K. H. (2018). The effects of social media use on adolescents' academic achievement and social relationships. Journal of Adolescent Research, 33(1), 29-54. https://doi.org/10.1177/0743558417743733
• Sola, C. (2018). Sosyal medya kullanımının ergenlerde kişisel güvenlik algısı üzerindeki etkileri. Psikolojik Araştırmalar Dergisi, 15(2), 44-59.
• Tosun, L. P., & Lajunen, T. (2010). Internet addiction: The role of parental monitoring and peer influence. Journal of Social Psychology, 150(1), 31-44. https://doi.org/10.1080/00224540903366784
• TÜİK. (2024). Çocukların sosyal medya kullanımı. Türkiye İstatistik Kurumu. https://www.tuik.gov.tr
• Turel, O., & Serenko, A. (2012). The benefits and dangers of enjoyment with social networking sites. Computers in Human Behavior, 28(1), 153-160. https://doi.org/10.1016/j.chb.2011.08.004
• Twenge, J. M., Martin, G. N., & Spitzberg, B. H. (2019). Trends in US adolescents’ media use, 1976–2016: The rise of digital media, the decline of TV, and the (near) demise of print. Psychology of Popular Media Culture, 8(4), 329–345. https://doi.org/10.1037/ppm0000203
• Twenge, J. M., Spitzberg, B. H., & Campbell, W. K. (2019). Less in-person social interaction with peers among US adolescents in the 21st century and links to loneliness. Journal of Social and Personal Relationships, 36(6), 1892–1913. https://doi.org/10.1177/0265407519836170
• Uzun, M. (2017). Sosyal medya bağımlılığının ergenlerin psikolojik gelişimine etkisi. İletişim Araştırmaları Dergisi, 5(3), 99-118.
• Vannucci, A., Flannery, K. M., & Ohannessian, C. M. (2017). Social media use and anxiety in emerging adulthood. Journal of Adolescence, 61, 62-69. https://doi.org/10.1016/j.adolescence.2017.08.005
• We Are Social. (2024). Digital 2024: Global overview report. We Are Social. https://wearesocial.com/us/blog/2024/01/digital-2024/?utm_source
• Wegmann, E., Stodt, B., & Brand, M. (2015). Internet gaming disorder and the role of psychopathological variables: A study of online gamers. Journal of Behavioral Addictions, 4(1), 43-49. https://doi.org/10.1556/2006.4.2015.002
• Yaygır, N. (2018). Sosyal medya bağımlılığının demografik değişkenlerle ilişkisi. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi].
• Yıldırım, H. (2016). Sosyal medya bağımlılığı ve sosyoekonomik faktörler. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi].
• Yılmaz, V., & Keser, A. (2017). Sosyal medya kullanımının ergenlerde benlik saygısı üzerindeki etkileri. Psikolojik Araştırmalar Dergisi, 13(4), 25-38.
• Yılmazsoy, F., & Kahraman, Z. (2017). Ergenlerde sosyal medya kullanımının akademik başarıya etkisi. Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 7(2), 89-112.
• Yüksel-Şahin, F., & Öztoprak, M. (2019). Sosyal medya bağımlılığı ve akademik başarı arasındaki ilişki: Lise öğrencileri örneği. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 25(1), 55-78.