Hâfız-zâde Sa’dî’nin Divan’ının Yeni Bir Nüshası ve Yayımlanmamış Bir Müseddes

Yıl 2025, Cilt: 25 Sayı: 3, 1518 - 1532, 30.11.2025

Mutlu Muhammet Aktaş

https://doi.org/10.11616/asbi.1742556

Öz

XVII. yüzyıl şairlerinden Sa’dî hem şair hem de müderris olmasının etkisiyle yaşadığı döneme ilmi yönden temayüz etmiştir. En önemli eseri Divan’ıdır. Bu eserin İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesinde ve Millet Kütüphanesi Ali Emiri Yazma Eserler Koleksiyonundaki nüshalarına ait tenkitli metinlerini içeren iki yüksek lisans tezi hazırlanmıştır. Çalışmaya konu olan nüsha ise Avusturya Millî Kütüphanesinde bulunmaktadır. Herhangi bir kaynakta varlığından bahsedilmemiş, literatürde de adı zikredilmemiştir. Çalışmada yeni nüsha, ayrıntılı incelemeden ziyade barındırdığı nazım biçimlerinin tertip şekli ve sayısı yönleriyle değerlendirilmiştir. Bu nüshada yer alıp diğer yazmalarda bulunmayan şiirler olup olmadığı araştırılmıştır. Neticesinde henüz neşredilmemiş müseddes nazım biçiminde bir şiire rastlanmıştır. Manzume muhteva ve şekil yönünden incelenerek şaire aidiyeti üzerinde durulmuştur. Çalışmanın temel amacı yeni nüshanın tanıtılmasının yanında şairin Divan’ının eksik kalan ve Sa’dî’nin şiir anlayışını genel manada aksettiren manzum parçasını incelemektir.

Anahtar Kelimeler

klasik Türk şiiri , XVII. yüzyıl , nüsha , müseddes , yazma

A New Manuscript of Hafiz-zâde Sa‘di’s Divan and an Unpublished Müseddes

Öz

Sa'dî, a 17th-century poet and madrasa professor, was known for both his poetry and scholarship. His most important work is his Divan, with two MA theses prepared from manuscripts in Istanbul University and the Ali Emiri Collection. The manuscript in this study, housed in the Austrian National Library, has not been mentioned in any sources or studies. Rather than a detailed analysis, the research focuses on the arrangement and number of poetic forms and checks for poems not found in other copies. A previously unpublished museddes was identified. The poem’s content and form were examined to assess its attribution to Sa'dî. The study aims not only to introduce the new manuscript but also to analyze this poem, which reflects the poet’s literary style and completes the existing Divan.

Anahtar Kelimeler

classical Turkish poetry , Sadi , 17th century , copy , copy , copy , copy , copy , copy , copy , copy , copy , copy , copy , copy , copy , copy , museddes.

Kaynakça

• Cebecioğlu, E. (1997). Tasavvuf terimleri ve deyimleri sözlüğü. İstanbul: Ağaç Kitabevi Yayınları
• Dilçin, C. (2016). Örneklerle Türk şiir bilgisi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları
• Esir, H. A. (1994). Hâfız-zâde Seyyid Mehmed Sa’dî Çelebi-Divanı: İnceleme-Metin-Sözlük-İndeks, (Yüksek lisans tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul).
• Esir, H. A. (2013). Hâfız-zâde Seyyid Mehmed Sa’dî Çelebi ve Divanı. Rize: Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Yayınları
• Esir, H. A. (2020). “Sa‘dî Çelebi, Hâfız-zâde Seyyid Mehmed”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/sadi-celebi-hafizzade-seyyid-mehmed (Erişim Tarihi: 05.04.2024)
• İpekten, H. (1985). Eski Türk edebiyatı nazım şekilleri. Ankara: Birlik Yayınları
• İsmail Beliğ. (1985). Nuhbetü’l-Âsâr li-Zeyli Zübdeti'l-Eş'âr. (haz. Abdulkerim Abdulkadiboğlu). Ankara: Gazi Üniversitesi Yayınları
• Karlığa, H. B. (2001). Kâdî Mîr Meybüdî. TDV İslâm ansiklopedisi. C. 24: s. 118-119. Ankara: Diyanet Vakfı Yayınları
• Kurnaz, C. (1996). Gönül. TDV İslâm ansiklopedisi. C. 14: s. 9-11. İstanbul: Diyanet Vakfı Yayınları
• Mehmet Süreyyâ. (1996). Sa’dî Mehmed Efendi Hâfızzâde. Sicill-i Osmanî. (haz. Nuri Akbayar, Seyit Ali Kahraman). C. 5: s. 25-26. Ankara: Türk Tarih Vakfı Yayınları
• Mîrzâ-zâde Mehmed Sâlim Efendi. (2018). Tezkiretü’ş-şuarâ. (haz. Adnan İnce). https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/57124,mirza-zade-mehmed-salim-tezkiretu39s-su39arapdf.pdf?0 (Erişim Tarihi: 09.04.2025)
• Özerol, N. (2017). Sorularla klasik Türk edebiyatı. (ed. Özer Şenödeyici). İstanbul: Kesit Yayınları
• Sa’dî Çelebi. Dîvân-ı Hâfız-zâde Sa’dî Çelebi. İstanbul Üniversitesi Ktp., Yazma, T617.
• Sa’dî Çelebi. Divan-ı Sa’dî. Avusturya Millî Ktp., Yazma, Cod. Mixt. 20a.
• Sa’dî Çelebi. Divan-ı Sa’dî. Fatih Millet Ktp., Ali Emiri Efendi, Manzum, No. 207.
• Şentürk, A. A. ve Kartal, A. (2015). Üniversiteler için eski Türk edebiyatı tarihi. İstanbul: Dergâh Yayınları
• Şeyhî Mehmed Efendi. (2018). Vekâyi‘u’l-Fuzalâ: Şeyhî’nin Şakâ’ik Zeyli (haz. Ramazan Ekinci). C. 3. Ankara: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları
• Topaloğlu, B. (1997). Hâdî. TDV İslâm ansiklopedisi. C. 15: s. 489-490. İstanbul: Diyanet Vakfı Yayınları
• Uludağ, S. (1996). Dünyâ. TDV İslâm ansiklopedisi. C. 14: s. 95-98. İstanbul: Diyanet Vakfı Yayınları
• Uralçin, S. (2009). Divan-ı Sa’dî/Sa’dî Divanı (Yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara).
• Üstüner, K. (2007). Divan şiirinde tasavvuf. Ankara: Birleşik Yayınları