Evaluation of the Current Situation of Hazardous Waste Management in Turkey

Yıl 2023, Cilt: 10 Sayı: 28, 52 - 70, 26.01.2023

Betül Hande Gürsoy Haksevenler

Öz

Today, with the increasing industrialization, the formation of hazardous waste, which carries the risk of harming the environment and human health, has increased considerably. To prevent possible threats, an effective management including collection, transportation, recycling/recovery and disposal steps is necessary. This study aims to provide an overview and critical evaluation of Turkey's current hazardous waste management based on the analysis of industrial hazardous waste generation. In this context, i)the adequacy of legal regulations, ii)the amount of hazardous waste generated, and iii)the capacity adequacy of disposal facilities were investigated. From the results; The steps taken with the Basel Convention in 1994 in terms of legal regulations in Turkey accelerated with the EU acquis harmonization in the 2000s. It is seen that the legal regulations are sufficient but significant improvement is needed for practice. It is observed that both the data on the amount of hazardous waste production and the data on the capacity of disposal facilities are not reliable. When the reachable facility capacities and the declared hazardous waste amount are compared, the current capacity seems sufficient however, considering the expected amount of hazardous waste, these facilities would not be sufficient. It is hoped that the results obtained will guide decision makers and practitioners for hazardous waste management in Turkey.

Anahtar Kelimeler

Amount of hazardous waste generated, disposal and recycling/recovery facilities, hazardous waste management, legal regulation, Turkey, Amount of hazardous waste generated, disposal and recycling/recovery facilities, hazardous waste management, legal regulation, Turkey

Destekleyen Kurum

Marmara Üniversitesi

TÜRKİYE’DE TEHLİKELİ ATIK YÖNETİMİNİN MEVCUT DURUMUNUN DEĞERLENDİRİLMESİ

Öz

Günümüzde artan sanayileşme ile birlikte çevre ve insan sağlığına zarar verme riski taşıyan tehlikeli atık oluşumu önemli boyutlara ulaşmıştır. Tehlikeli atıklardan kaynaklanabilecek olası tehditlerin önüne geçmek için toplama, taşıma, geri dönüşüm/geri kazanım ve bertaraf adımlarını içeren etkin bir yönetime ihtiyaç duyulmaktadır. Türkiye'deki endüstriyel tehlikeli atık üretiminin bir analizine dayanan bu çalışmada, Türkiye'nin mevcut tehlikeli atık yönetimine genel bir bakış sunulması ve eleştirel olarak değerlendirilmesi hedeflenmiştir. Bu kapsamda tehlikeli atığa ilişkin i) yasal düzenlemelerin yeterliliği, ii) oluşan tehlikeli atığın miktarı ve iii) geri dönüşüm/geri kazanım ve bertaraf tesislerinin kapasite yeterlilikleri araştırılmıştır. Elde edilen sonuçlardan; Türkiye’de yasal düzenlemeler anlamında 1994 yılında Basel Sözleşmesi ile atılan adımlar, 2000’li yıllarda Avrupa Birliği müktesebatına uyum çalışmaları ile ivmelenmiştir. Bugün gelinen noktada yasal düzenlemelerin yeterli olduğu görülmektedir. Ancak uygulamada gelinen nokta incelendiğinde, önemli iyileştirmelere ihtiyaç olduğu görülmektedir. Etkin bir tehlikeli atık yönetiminin başlangıç noktası olan tehlikeli atık üretim verilerinin sağlıklı olmadığı gözlenmektedir. Oluşan tehlikeli atığın bertarafında ve geri dönüşüm/geri kazanımındaki tesisler incelendiğinde, bu tesislere ilişkin veriye de sağlıklı olarak erişilemediği tespit edilmiştir. Ulaşılabilen tesis kapasiteleri ile beyan edilen tehlikeli atık miktarı kıyaslandığında, mevcut kapasitenin yetebilir olduğu düşünülürken, gerçekte olması beklenen tehlikeli atık miktarları dikkate alındığında bu tesislerin yetmeyeceği belirlenmektedir. Elde edilen sonuçların Türkiye’de tehlikeli atık yönetimi için karar vericilere ve uygulayıcılara yol gösterici olması umulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Bertaraf ve geri dönüşüm/geri kazanım, oluşan tehlikeli atık miktarı, tehlikeli atık yönetimi, yasal düzenleme, Türkiye

Kaynakça

• Akkoyunlu, A., Avşar, Y., ve Erguven, G. O. (2017). Hazardous waste management in Turkey. Journal of Hazardous, Toxic, and Radioactive Waste, 21(4), 04017018. https://doi.org/10.1061/(ASCE)HZ.2153-5515.0000373
• Akpan, V. E. ve Olukanni, D. O. (2020). Hazardous waste management: An African overview. Recycling, 5(3), 15. https://doi.org/10.3390/recycling5030015
• Ateş, E. (2017). Evaluation of Hazardous Waste Management System in Turkey. (Yayımlanmamış master tezi). Hacettepe Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara
• Basel Sözleşmesi Sekretaryası (1989). Tehlikeli Atıkların Sınırlar Ötesi Taşınması ve Bertaraf Edilmesinin Kontrolüne İlişkin Basel Sözleşmesi. Basel, İsviçre, 2004.
• Basel Sözleşmesi Sekretaryası (2018). Waste without frontiers II, Report 2018. Waste without frontiers II in generation and transboundary movements of hazardous wastes and other wastes. Analysis of the data from national reporting to the Secretariat of the Basel Convention for the years 2007 - 2015. Erişim adresi http://www.basel.int/Portals/4/Basel%20Convention/docs/pub/WasteWithoutFrontiersII.pdf
• Basel Sözleşmesi Sekretaryası (2020). Türkiye Tarafından Sunulan 2020 Yılı Ulusal Raporu. Erişim Adresi http://ers.basel.int/ERS-Extended/FeedbackServer/fsadmin.aspx?fscontrol=respondentReport&surveyid=82&voterid=51122&readonly=1&nomenu=1
• Basel Sözleşmesi Sekretaryası (2022). Parties to the Basel Convention on the Control of Transboundary Movements of Hazardous Wastes and their Disposal. Erişim Adresi http://www.basel.int/Countries/StatusofRatifications/PartiesSignatories/tabid/4499/Default.aspx
• Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı (2014). Ulusal Geri Dönüşüm Strateji Belgesi ve Eylem Planı 2014-2017. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Sanayi Genel Müdürlüğü, Ankara, 2014. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2014/12/20141230M1-12-1.pdf (Erişim tarihi: 15.08.2022)
• Çevre Bakanlığı (2001). Türkiye’de Tehlikeli Atık Yönetimi Final Raporu, Ankara, 2001.
• Çevre ve Orman Bakanlığı (1983). Çevre Kanunu, 09.08.1983, RG No: 2873.
• Çevre ve Orman Bakanlığı (1995). Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği, 14.03.2005, RG No: 25755.
• Çevre ve Orman Bakanlığı (2008). Atık Yönetimi Eylem Planı (2008–2012), Çevre ve Orman Bakanlığı, Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü, Ankara, 2008.
• Çevre ve Orman Bakanlığı (2009). LIFE HAWAMAN, Türkiye'de Endüstriyel Tehlikeli Atık Yönetiminin İyileştirilmesi Projesi. https://webgate.ec.europa.eu/life/publicWebsite/index.cfm?fuseaction=search.dspPage&n_proj_id=3182 (Erişim tarihi: 01.08.2022)
• Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (2014). Atıktan Türetilmiş Yakıt, Ek Yakıt ve Alternatif Hammadde Tebliği, 20.06.2014, RG No: 29036.
• Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (2015). Atık Yönetimi Yönetmeliği, 02.04.2015, RG No:29314.
• Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (2017). Ulusal Atık Yönetimi ve Eylem Planı 2023. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü, Ankara, 2017. https://webdosya.csb.gov.tr/db/cygm/haberler/ulusal_at-k_yonet-m--eylem_plan--20180328154824.pdf (Erişim tarihi: 17.07.2022)
• Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (2020). Tehlikeli Atık İstatistikleri Bülteni, 2019. Çevresel Etki Değerlendirme, İzin ve Denetim Genel Müdürlüğü, Ankara, 2020. https://ced.csb.gov.tr/tehlikeli-atik-istatistikleri-bulteni-i-82615 (Erişim tarihi: 15.07.2022)
• Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı (2022). E-İzin Sorgulama. https://eizin.cevre.gov.tr/Rapor/BelgeArama.aspx (Erişim tarihi: 15.09.2022) Devi, K. S., Sujana, O. ve Singh, T. C. (2018). Hazardous waste management in India—a review. International Journal of Creative Research Thoughts, 6(1), 1547-1555.
• EPA (2022). Learn the Basics of Hazardous Waste. United States Environment Protection Agency. https://www.epa.gov/hw/learn-basics-hazardous-waste (Erişim tarihi: 10.08.2022)
• Fazzo, L., Minichilli, F., Santoro, M., Ceccarini, A., Della Seta, M., Bianchi, F., Comba, P. ve Martuzzi, M. (2017). Hazardous waste and health impact: a systematic review of the scientific literature. Environmental Health, 16(1), 1-11. https://doi.org/10.1186/s12940-017-0311-8
• Hoşoğlu, F. (2022). Urban waste management: The case of Turkey and Istanbul. In The Elgar Companion to Urban Infrastructure Governance (pp. 218-237). Edward Elgar Publishing. https://doi.org/10.4337/9781800375611.00021
• Kanwal, Q., Zeng, X. ve Li, J. (2022). Drivers-pressures-state-impact-response framework of hazardous waste management in China. Critical Reviews in Environmental Science and Technology, 52(16), 2930-2961. https://doi.org/10.1080/10643389.2021.1902225
• Karademir, A. (2004). Health risk assessment of PCDD/F emissions from a hazardous and medical waste incinerator in Turkey.” Environ. Int., 30(8), 1027–1038. https://doi.org/10.1016/j.envint.2004.05.008
• Karahan, Ö., Taşli, R., Dulekgurgen, E. ve Görgün, E. (2011). Estimation of hazardous waste factors. Desalination and Water Treatment, 26(1-3), 79-86. https://doi.org/10.5004/dwt.2011.2113
• Kanbir, F. Ve Sandıkçıoğlu, M. (2022). Siirt’te Kentsel Katı Atık Yönetimi ve Sorunları. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 24(2), 404-425. https://doi.org/10.32709/akusosbil.921692
• Khan, S., Anjum, R., Raza, S. T., Bazai, N. A. ve Ihtisham, M. (2022). Technologies for municipal solid waste management: Current status, challenges, and future perspectives. Chemosphere, 288, 132403. https://doi.org/10.1016/j.chemosphere.2021.132403
• Kocasoy, G. (2003). Environmental exploitation of hazardous wastes by developing countries. J. Environ. Prot. Ecol. 4, 587–593.
• Misra, V. ve Pandey, S. D. (2005). Hazardous waste, impact on health and environment for development of better waste management strategies in future in India. Environment international, 31(3), 417-431. https://doi.org/10.1016/j.envint.2004.08.005
• Nuray, A. (2014). Tehlikeli Atık Beyan Sistemi. Paper presented at the Tehlikeli Atıl Yönetimi Eğitimi. https://www.istac.istanbul/contents/182/tehlikeli-atik-yonetimi-egitimi_130984641181964976.pdf
• Polat, C., Yıldırım, H., Yetiş, Ü., Yılmazel, Y. D., Dilek, F. B., Başer, B.,İnce, I, Yanar, S.B., Tanrıkulu, M., Küçük, E., Pilevneli, T., Ulgudur, N., Yurteven, S.U., Yılmaz, O., Durak, A., Kesimal, Y., Ecer, M. ve Birpınar, M.E. (2021). Investigation of Waste Management Practices in Turkey with a Particular Focus on Interim Waste Storage Facilities. Paper presented at 8th International Conference on Sustainable Solid Waste Management Thessaloniki, Greece, 23 - 26 June 2021. Probst, K. N. ve Beierle, T. C. (1999). Hazardous Waste Management: Lessons from Eight Countries. Environment: Science and Policy for Sustainable Development, 41(9), 22-30. https://doi.org/10.1080/00139159909605535
• Salihoglu, G. (2010). Industrial hazardous waste management in Turkey: Current state of the field and primary challenges. Journal of hazardous materials, 177(1-3), 42-56. https://doi.org/10.1016/j.jhazmat.2009.11.096
• Samsunlu, A. (2015). Türkiye'de kentsel atıksu arıtma tesisi çamurlarının bertarafı. Su ve Çevre Dergisi, 88, 32-34. https://www.suvecevre.com/yayin/607/turkiye-de-kentsel-atiksu-aritma-tesisi-camurlarinin-bertarafi_17876.html#.Yzvk7XZBzIU
• Sayıştay Başkanlığı (2007). Türkiye'de Atık Yönetimi: Ulusal Düzenlemeler ve Uygulama Sonuçlarının Değerlendirilmesi, Performans Denetim Raporu, Ankara, 2007, 75
• Sondh, S., Upadhyay, D. S., Patel, S. ve Patel, R. N. (2022). A strategic review on Municipal Solid Waste (living solid waste) management system focusing on policies, selection criteria and techniques for waste-to-value. Journal of Cleaner Production, 131908. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2022.131908
• Taşer, A. ve Erdoğan, B. Z. (2010). Avrupa Birliği ve Türkiye’de Tehlikeli Atık Yönetiminin Yasal Gelişimi. Eskişehir Osmangazi, 5(2), 67‐84. https://www.acarindex.com/dosyalar/makale/acarindex-1423880315.pdf
• Taşer, A. ve Erdoğan, B.Z (2009). Türkiye'de Tehlikeli Atıklara İlişkin Mevcut Durumun Analizi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (25). https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/55563
• TÜİK (2004). Çevre İstatistikleri Resmi Raporu, Ankara, 2004.
• TÜİK (2021, Aralık). Atık İstatistikleri 2020. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Atik-Istatistikleri-2020-37198 (Erişim tarihi: 01.08.2022)
• TÜİK (2022, Eylül). Sanayi Üretim Endeksi 2022. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Sanayi-Uretim-Endeksi-Temmuz-2022-45737 (Erişim tarihi: 02.08.2022)
• Yılmaz, O., Dogru, B. ve Yetis, U. (2011). Current practices in hazardous waste management in Turkey. Desalination and Water Treatment, 26(1-3), 111-117. https://doi.org/10.5004/dwt.2011.2118
• Yılmaz, O., Can, Z. S., Toroz, I., Dogan, O., Oncel, S., Alp, E., Dilek, F., Karanfil, T. ve Yetis, U. (2014). Use of theoretical waste inventories in planning and monitoring of hazardous waste management systems. Waste management & research, 32(8), 763-771. https://doi.org/10.1177/0734242X14542683
• Yılmaz, İ. H. ve Abdulvahitoğlu, A. (2019). Evaluation of municipal solid waste options in Turkey: Scenarios for energy recovery, carbon mitigation and consequent financial strategies. Resources, Conservation and Recycling, 147, 95-110. https://doi.org/10.1016/j.resconrec.2019.02.029