Memento Mori’den Immortalitas’a: Çağdaş Dünyada Transhümanist Sanat

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 33, 170 - 189, 30.09.2024

Betül Yıldırım

Öz

Latince ‘memento mori’ varoluşa dair en önemli problemin hatırlanması gerekliliğinin vurgusudur. Orta Çağ Hristiyan inancı ölüm üzerine inşa edildiğinden ‘ölümü hatırla’, önceliklerin ne olduğunun farkındalığı anlamına gelir. Bu, dünyevi olandan uzaklaşmanın ve ilahi olana yönelmenin farkındalığıdır. Bu anlayışla pek çok filozof ve sanatçı ‘memento mori’yi hem kitaplarında hem de sanat eserlerinde kullanmıştır ve hala kullanmaktadır. Fakat bir gün öleceğimiz gerçeğiyle yüzleşmek hiç kolay değildir. Bu yüzleşmeden kaçınma, insanın sonsuz yaşamı hayal etmesine neden olur. 1950’lerden sonra yaşanan teknolojik gelişmeler hem düşünme biçimimizi hem de sanat anlayışımızı değişime uğratmıştır. Çağdaş sanat tam da bu değişimden doğar. Transhümanizm ve transhümanist sanat bu değişimin bir ürünüdür. Transhümanizm bir düşünce sistemi olarak immortalitas (ölümsüzlük) hayali üzerine inşa edilir. Bu sebeple transhümanist sanat, ‘memento mori’ye bir başkaldırı olarak okunabilir. Stelarc, Lucy McRae, Neil Harbisson, Madeline Gins, Arakawa, Wafaa Bilal, Patricia Piccinini bu alanda dikkat çeken isimlerdendir. Transhümanist sanatın insanlığı aşma çabasının neticesinde yeni insanın birer sanat nesnesine dönüşmesine yol açacağını öngörmek yanlış olmaz.. Günümüzde tüm bu gelişmelerle birlikte insanın ölümlü olduğu gerçeğiyle yüzleşmesi giderek zorlaşmaktadır. Makalede, ölüm kavramının sanattaki yansımaları transhümanizm akımının öncesi ve sonrası yaşanan değişim üzerinden tartışılarak ‘memento mori’den ‘immortalitas’a geçişin nasıl ve neden olduğunu, sanat eserleri üzerinden tespit etmeyi amaçlayan bir çalışma yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Çağdaş sanat, transhümanizm, transhümanist sanat, memento mori, immortalitas

From Memento Mori to Immortalitas: Transhumanist Art in the Contemporary World

Öz

The Latin 'memento mori' emphasizes the need to remember the most important problem of existence. Since the medieval Christian faith was built on death, ‘remember death’ means the awareness of what the priorities are. It is the awareness of turning away from the mundane and towards the divine. With this understanding, many philosophers and artists have used and still use ‘memento mori’ in their books and works of art. But it is never easy to face the fact that one day we will die. Avoiding this confrontation causes people to dream of eternal life. Technological developments after the 1950s changed both our way of thinking and our understanding of art. Contemporary art emerges precisely from this change. Transhumanism and transhumanist art is a product of this change. Transhumanism as a system of thought is built on the dream of immortalitas (immortality). For this reason, Transhumanist art can be read as a rebellion against ‘memento mori’. Stelarc, Lucy McRae, Neil Harbisson, Madeline Gins, Arakawa, Wafaa Bilal, Patricia Piccinini are among the remarkable names in this field. It would not be wrong to predict that transhumanist art's effort to transcend humanity will lead to the transformation of the new human being into an art object. Today, with all these developments, it is becoming increasingly difficult for human beings to face the fact that they are mortal. In the article, the reflections of the concept of death in art are discussed through the change experienced before and after the transhumanism movement, and a study has been conducted aiming to determine how and why the transition from ‘memento mori’ to ‘immortalitas’ through works of art.

Anahtar Kelimeler

Contemporary art, transhumanism, transhumanist art, memento mori, immortalitas

Kaynakça

• ALOVA, E. (2013). Latince-Türkçe sözlük. Ankara: Sosyal Yayınları.
• ANONİM (2024). Lucy McRae: Body Architect. Artworks Labels. National Gallery of Victoria.
• ANONİM (2024a). Neil Harbisson. https://www.cyborgarts.com/neil-harbisson
• BAUDRILLARD, J. (2000). The Vital Illusion. New York: Columbia University Press.
• BAUMANN, F. (2010). Humanism and Transhumanism. The New Atlantis, 29, 68-84. https://www.jstor.org/stable/43152560
• BİLAL, W. (2011-2012). 3rdi [Biyomekanik]. Sundance Film Festivali, Utah.
• BOSH, H. (1490-1500). Dünyevi zevkler bahçesi [Triptik, Meşe Üzerine Yağlıboya]. Prado Müzesi, Madrid.
• BOVON, F. (2010). The Soul's Comeback: Immortality and Resurrection in Early Christianity. The Harvard Theological Review, 103(4), 387-406.
• BOSTROM, N. (2003). The Transhumanist FAQ: A General Introduction, Version 2.1. World Transhumanist Association. https://nickbostrom.com/views/transhumanist.pdf
• BRAIDOTTI, R. (2013). The Posthuman. UK: Polity Press.
• BRUDAR, B., & NENAD P. (2021). Transhumanism and its Relationship With Art. Culture of Police, 18(45), 119-126. https://doi.org/10.51738/Kpolisa2021.18.2r.2.02
• CARAVAGGIO (1605). Saint Jerome Writing [Tuval üzerine yağlıboya]. Borghese Müzesi, Roma.
• CHAMPAIGNE, P. (1671). Still-Life with a Skull [Ahşap üzerine yağlıboya]. Tesse Müzesi, Le Mans.
• COOKE, P. (2011). 'It isn't a Dance': Gustave Moreau's "Salome" and "The Apparition". The Journal of the Society for Dance Research, 29(2), 214-232. Retrieved from https://www.jstor.org/stable/41428399
• DESCARTES, R. (1996). Söylem, Kurallar, Meditasyonlar. Çev: A. Yardımlı, İstanbul: İdea Yayınevi.
• ELLIOT, C. (2003). Humanity 2.0. The Wilson Quarterly. 27(4), 13-20. Retrieved from https://www.jstor.org/stable/40260800
• GINS, M., Arawaka (1995). Site of Revirsible Destiny [Mimari]. Yoro Park, Gifu.
• GINS, M., Arawaka (2002). Architectual Body. Alabama: The University of Alabama Press.
• GÜRCÜM, E. (2021). Bu Benim Hikayem [Kâğıt üzerine karakalem].
• FUDGE, E. W. (2011). A Biblical and Historical Study of the Doctrine of Final Punishment. The fire that consumes. E. W. Fudge (ed.), 305-316. The Lutterworth. Retrieved from https://www.jstor.org/stable/j.ctt1cgdzrh.37
• FUKUYAMA, F. (2004). Transhumanism. Foreign Policy, 144, 42-43. https://doi.org/10.2307/4152980
• GOYA, F. (1819-1923). Oğullarını Yiyen Satürn [Tuval üzerine yağlıboya]. Prado Müzesi, Madrid.
• GRUNDMANN, M. (2007). Transhumanist Arts. Aesthetics of the Future? Parallels to 19th Century Dandyism. R. Heil, A.Kaminski, M. Stippak, A. Unger, M. Zieger (eds.), Tensions and Convergences, (1. Baskı) (s. 83-92). New Jersey: Transaction Publisher.
• HARBISSON, N. (2004). Eyeborg [Mühendislik, biyomekanik]. Royal College of Art, Londra.
• HARRIS, J. (2007). Enhancing Evolution; the Ethical Case for Making Better People. New Jersey: Prinston University Press.
• HEIDEGGER, M. (2004). Varlık ve Zaman. Çev: A. Yardımlı. İstanbul: İdea Yayınevi.
• HOMEROS (2008). İlyada (24. Baskı). Çev: A. Erhat, A. Kadir. İstanbul: Can Yayınları.
• HOVAGIMYAN, G. H. (2001). Art in the Age of Spiritual Machines (with Apologies to Ray Kurzweil). Leonardo, 34(5), 453-458. Retrieved from https://www.jstor.org/stable/1577240
• HUIZINGA, J. H. (1990). The Waning of the Middle Ages. Trans: F. Hopman. London: Penguin Press.
• HUMANITY+ (2024.08.21). Elevating the Human Condition. https://www.humanityplus.org/
• KANT, I. (1999). Pratik Aklın Eleştirisi (3. Baskı). Çev: İ. Kuçuradi, Ü. Gökberk, F. Akatlı. Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu.
• KASS, L. R. (2003). Ageless Bodies, Happy Souls: Biotechnology and the Pursuit of Perfection. The New Atlantis, 9-28. Retrieved from https://www.thenewatlantis.com/wp-content/uploads/legacy-pdfs/TNA01-Kass.pdf
• KARAKUYU ŞANGÜDER, M. (2016). Cyborg Formations in Art. International Journal of Social Relevance & Concern, 4(8), https://doi.org/10.1080/08164649.1
• KARAY. S. (2022). Yüzleşme [metal+ayna].
• LAWAL, B. (1977). The Living Dead: Art and Immortality Among the Yoruba of Nigeria. Africa: Journal of the International African Institute, 1977, 47(1), 50-61. https://doi.org/10.2307/1159194
• MCRAE, L. (2010). Transnatural #1 [Karışık teknik]. Libby Sellers Galerisi, Londra.
• MCRAE, L. (2010). Transnatural #2 [Karışık teknik]. Libby Sellers Galerisi, Londra.
• MCRAE, L. (2011). Becoming Transnatural [Dijital ve biyoteknolojik]. Nemo Science Müzesi, Amsterdam.
• MORE, M. (1990). Transhumanism: Towards a Futurist Philosophy. Retrieved from https://www.ildodopensiero.it/wp-content/uploads/2019/03/max-more-transhumanism-towards-a-futurist-philosophy.pdf
• MORE, M. (2010). The Overhuman in the Transhuman. Journal of Evolution and Technology, 21(1), 1-4. Retrieved from https://jetpress.org/v21/more.pdf
• MORE, M. (2013). The Philosophy of Transhumanism. M. More, N. V. More (eds.),The transhumanist reader: Classical and contemporary essays on the science, technology, and philosophy of the human future (1. Baskı) (s. 3-17). United States:Wiley-Blackwell Press.
• MOREAU, G. (1876). Salome Dancing Before Herod [Tuval üzerine yağlıboya]. Hammer Müzesi, Los Angeles.
• NOURBAKHSH, I. R. (2015). The Coming Robot Dystopia: All to Inhuman. Foreign Affairs, 94(4), 23-28. Retrieved from https://www.jstor.org/stable/24483813
• ORLAN (2014). n°9. [Pekin Operası maskeleri, Karşılıklı Tasarımlar ve artırılmış gerçeklik]. Orlan Studio, Paris.
• ØRBERG, H. H. (1998). Latin-English Vocabulary. Franklin: Focus Publishing.
• PICCININI, P. (2015). Meet Graham [heykel]. Melbourne Müzesi, Avustralya.
• PILSCH, A. (2017). Transhumanism: Evolutionary futurism and the Human Technologies of Utopia. Minneapolis: University of Minnesota.
• PLATON (2010). Devlet (20. Baskı). Çev: S. Eyüboğlu, M. A. Cimcoz. İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
• PLOTINUS (2016). Ennead IV.7: On the Immortality of the Soul. Las Vegas, Nevada: Parmenides.
• REINIS, A. (2007). Reforming the Art of Dying: The Ars Moriendi in the German Reformation (1519–1528). Milton Park: Routledge Publisher.
• RICASOLI, C. (2015/2016). ‘Memento Mori’ in Baroque Rome. An Irish Quarterly Review, 104(416), 456-467, xiii. Retrieved from https://www.jstor.org/stable/24640795
• RODEN, D. (2015). Posthuman Life: Philosophy at the Edge of the Human. New York: Routledge Press.
• SCHOPENHAUER, A. (2009). İsteme ve Tasarım Olarak Dünya (2. Baskı). Çev: L. Özşar. Bursa: Biblos Yayınevi.
• SELLARS, S. (2011). Body Architecture: An Interview with Lucy McRae. Simon Sellars. Retrieved from https://www.simonsellars.com/interview-lucy-mcrae
• STELARC (1982). Third Arm. Maki Galerisi, Tokyo.
• STELARC (2008). Ear on Arm. [Stelarc's extra ear surgery].
• VITA-MORE, N. (2003). Transhumanism Art Manifesto. Retrieved from https://www.humanityplus.org/the-transhumanist-manifesto
• VITA-MORE, N. (2013). Aesthetics. M. More, N. V. More (eds.),The Transhumanist Reader: Classical and Contemporary Essays on The Science, Technology, and Philosophy of The Human Future (1. Baskı) (s. 18-27). New Jersey: Wiley-Blackwell Publishing.