2005 VE 2017 SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİM PROGRAMLARINA GÖRE YAYINLANMIŞ 5.SINIF SOSYAL BİLGİLER DERS KİTAPLARININ GÖRSEL KAYNAKLAR AÇISINDAN KARŞILAŞTIRILMASI

Yıl 2020, Cilt: 7 Sayı: 8, 99 - 115, 30.08.2020

Mehtap Polat Tuğba Cevriye Ozkaral

Öz

Bu çalışmanın amacı; 2005 yılı Sosyal Bilgiler Öğretim Programı’na göre oluşturulan 2014 yılı 5. sınıf Sosyal Bilgiler ders kitabı ve 2017 yılında yenilenen Sosyal Bilgiler Öğretim Programı’na göre oluşturulan 5. sınıf Sosyal Bilgiler ders kitabını görsel kaynaklar yönünden karşılaştırıp, varsa farklılık ve eksiklikleri ortaya çıkartarak birtakım yeni fikirlerin oluşması ve uygulanmasını sağlamaktır. MEB yayınlarına ait ilgili ders kitaplarından elde edilen veriler “Doküman İncelemesi” yöntemiyle elde edilmiştir. Verilerin analizinde, Betimsel Analiz tekniği kullanılmıştır. Araştırmanın bulgularına göre; Konsantrasyon, Durumsal, Problem, Yaratıcı, Hareketli ve Eleştirici Resim kullanımına her iki ders kitabında çok az yer verildiği belirlenmiştir. Fotoğraf kullanımının resim kullanımından fazla olduğu tespit edilmiştir. Özellikle Metni Tamamlayıcı Fotoğraf kullanımının her iki ders kitabında fazla olduğu görülmektedir. Karikatür kullanımının 2017 yılı ders kitabında arttığı görülmüştür. Harita kullanımının 2014 yılı ders kitabında daha fazla olduğu ayrıca Gazete Haberi kullanımı bakımından en fazla Güncel Gazete Haberine yer verildiği belirlenmiştir. İnternet Haberi kullanımına her iki ders kitabında fazlaca yer verilmiştir. Minyatür ve Gravür kullanımı yok denecek kadar azdır. Grafik kullanımına 2017 yılı ders kitabında hiç yer verilmediği belirlenmiştir. Zaman Şeridi kullanımının her iki ders kitabında eşit sayıda olduğu ve Belge (pul, afiş, mektup, dergi) kullanımının 2014 yılı ders kitabında daha fazla olduğu tespit edilmiştir. Araştırmanın sonucunda, her iki ders kitabının Görsel Kaynaklar bakımından sayısal farklılıklar içermekle birlikte nitelik olarak yetersiz oldukları ve yeterince işlevsel olmadıkları, bazı görsel kaynakların süsleyici öge olmaktan öteye gitmediği saptanmıştır

Anahtar Kelimeler

Öğretim programları, sosyal bilgiler, görsel kaynaklar, ders kitabı.

Kaynakça

• Abu, M. (2017). Sosyal Bilgiler Dersinde Kavram Karikatürleri Kullanımının Öğrencilerin Derse Yönelik Tutum ve Yaratıcı Düşünme Becerilerine Etkisi. Yüksek Lisans Tezi. Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Tokat.
• Akengin, H & Tuncel, G & Cendek, M, E. (2016). Öğrencilerde Harita Okuryazarlığının Geliştirilmesine İlişkin Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin Görüşleri, Marmara Coğrafya Dergisi, Sayı: 34.ss: 61-69.ISSN: 1303-2429.E-ISSN: 2147-7825.
• Akın Köse, M. (2011). Sosyal Bilgiler Öğretiminde İstatistik ve Grafik Kullanım Tekniklerinin Öğrencilerin Grafik Okuma Becerisine Etkisi. Yüksek Lisans Tezi. T.C. Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Ankara.
• Altun, A & Kaymakçı, S. (2016). Zaman ve Kronolojinin Öğretiminde Bir Materyal: Zaman Şeritleri. Turkish History Education Journal, Spring, 5(1), ss. 157-192.
• Arslan, E. (2008). Tarih Öğretiminde Fotoğraf Kullanımı. Dokuz Eylül Üniversitesi, Buca Eğitim Fakültesi Dergisi. 24.82-91.
• Aslan, H & Turan, İ. (2016). Tarih Öğretmenlerinin Görsel Materyal Kullanım Düzeyleri. Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Sonbahar, Sayı 18, 347-361 DOI:10.9775/kausbed.018.
• Bayyurt, Y. & Seggie, F. N. (2017). Nitel Araştırma Yöntem, Teknik, Analiz ve Yaklaşımlar. Ankara: Anı.
• Büyüköztürk, Ş & Kılıç Çakmak, E & Akgün, Ö. E & Karadeniz, Ş & Demirel, F. (2017). Bilimsel Araştırma Yöntemleri (23.Baskı). Ankara: Pegem.
• Çetin, K. (2003). Türk Eğitim Tarihinde Sosyal Bilimler ve Sosyal Bilgilerin Tarihsel Süreci. Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 2 (1-2) .
• Demirkaya, H. ve Karacan, H. (2019). “Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarındaki Coğrafya Görsellerine İlişkin Öğrenci Görüşleri”, Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(1): 54-87.
• Dursun, F & Eşgi, N (2008). 4. ve 5.Sınıf Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarının Görsel Tasarım İlkelerine Göre Değerlendirilmesi. Gazi Üniversitesi, Endüstriyel Sanatlar Eğitim Fakültesi Dergisi, Sayı: 22, s.21-34.
• Eğedemir, M, P. (2017). 7. Sınıf Sosyal Bilgiler Ders Kitabının Görsel-Metin İlişkisi Açısından İncelenmesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Uşak.
• Erdoğan, İ (2003). Karşılaştırmalı Eğitim: Türk Eğitim Bilimleri Çalışmaları İçinde Önemsenmesi Gereken Bir Alan. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi. 1(3) , 265-282.
• MEB, (2014). İlköğretim Sosyal Bilgiler 5 Ders Kitabı.
• MEB, (2017). İlköğretim Sosyal Bilgiler 5 Ders Kitabı.
• Patton, M. Q. (2018). Nitel Araştırma ve Değerlendirme Yöntemleri (3. Baskıdan Çeviri, Çeviri Editörleri: M. Bütün & S.B. Demir.) Ankara: Pegem.
• Şahin, M. (2014). Sosyal bilgiler ders kitaplarının görsel tasarım ilkeleri açısından değerlendirilmesi. Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 23, Sayı 1, Sayfa 31-46.
• Ünlüer, G. (2008). Sosyal Bilgiler Dersinde Gazete Kullanımının Öğrencilerin Akademik Başarılarına ve Tutumlarına Etkisi. Doktora Tezi. Eskişehir Anadolu Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Eskişehir.
• Tonga, D. (2007) . İlköğretim 5.sınıf M.E. Sosyal Bilgiler Ders Kitabında Yer Alan Görsel Materyallerin İncelenmesi, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Turan, M. (2015). Ortaokul 5.Sınıf Sosyal Bilgiler Ders Kitabının Öğretmen Görüşlerine Göre Değerlendirilmesi, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Afyon Kocatepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyonkarahisar.
• Yıldırım, A & Şimşek, H. (2016) . Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. (10.Baskı) Ankara: Seçkin.