YOUTUBE KIDS’İN OKUL ÖNCESİ ÇOCUKLARIN YEMEK YEME DAVRANIŞINA ETKİSİ

Yıl 2025, Cilt: 12 Sayı: 4, 137 - 161, 31.10.2025

Kübra Akgül

Öz

Dijital medya kullanımının yaygınlaşması okul öncesi dönemde, çocukların temel alışkanlıklarının şekillenmesinde görsel içeriklerin etkisini gündeme getirmiştir. Ancak YouTube Kids gibi çocuklar için tasarlanmış dijital platformların, özellikle yemek yeme davranışlarına etkisine ilişkin nitel veri temelli çalışmalar sınırlıdır. Bu araştırmanın amacı, YouTube Kids uygulamasının okul öncesi çocukların yemek yeme davranışlarına etkilerini, Albert Bandura’nın sosyal öğrenme kuramı çerçevesinde incelemektir. Sosyal öğrenme sürecinde model alma ve gözlem gibi mekanizmaların dijital ortamda çocukların yeme tutumlarına nasıl etki ettiği, bu çalışmanın temel sorunsalını oluşturmaktadır.
Araştırma, nitel araştırma yöntemiyle gerçekleştirilmiş olup yarı yapılandırılmış derinlemesine görüşme veri toplama yöntemi olarak kullanılmıştır. Örneklem seçiminde amaçlı örnekleme yöntemine başvurulmuş ve sosyal çevrede ulaşılabilen, 3–5 yaş aralığında çocuğu bulunan 14 ebeveynle görüşmeler yapılmıştır. Elde edilen veriler içerik analizi yöntemiyle çözümlenmiştir. Bulgular, YouTube Kids platformunun çocukların yemek yeme davranışları üzerinde olumlu etkiler yarattığını; özellikle çocukların dijital içeriklerde yer alan karakterleri model alarak yeni yiyecekleri denemeye daha istekli olduklarını göstermektedir.
Bu yönüyle çalışma, okul öncesi çocukların dijital medya etkileşimlerinin yemek yeme alışkanlıklarına etkisini sosyal öğrenme kuramı temelinde ve nitel bulgularla ortaya koyarak alanyazına özgün bir katkı sunmaktadır. Aynı zamanda dijital içerik üreticileri, ebeveynler ve erken çocukluk dönemi uzmanları için önemli çıkarımlar barındırmaktadır.

Anahtar Kelimeler

YouTube Kids , Yemek Yeme Davranışı , Okul Öncesi Dönem , Dijital Medya

Etik Beyan

Bu çalışmanın, özgün bir çalışma olduğunu; çalışmanın hazırlık, veri toplama, analiz ve bilgilerin sunumu olmak üzere tüm aşamalarından bilimsel etik ilke ve kurallarına uygun davrandığımı; bu çalışma kapsamında elde edilmeyen tüm veri ve bilgiler için kaynak gösterdiğimi ve bu kaynaklara kaynakçada yer verdiğimi; kullanılan verilerde herhangi bir değişiklik yapmadığımı, çalışmanın Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi'nin tüm şartlarını ve koşullarını kabul ederek etik görev ve sorumluluklara riayet ettiğimi beyan ederim.

Destekleyen Kurum

İstanbul Ticaret Üniversitesi

Kaynakça

• (2024). 10 23, 2024 tarihinde YouTube Kids: https://kids.youtube.com adresinden alındı
• (2024, 07 08). 11 26, 2024 tarihinde statista: https://www.statista.com/statistics/1240228/leading-youtube-channels-made-for-kids-worldwide-by-subscribers/ adresinden alındı
• (2024, 09 20). 11 15, 2024 tarihinde AIR Media-Tech: https://air.io/en/youtube-hacks/most-subscribed-youtube-kids-channels adresinden alındı
• Akkuş, S., Yılmazer, Y., Şahinöz, A., & Sucaklı, İ. (2015). 3-60 Ay Arası Çocukların Televizyon İzleme Alışkanlıklarının İncelenmesi. Uluslararası Katılımlı III. Çocuk Gelişimi ve Eğitimi Kongresi “Erken Müdahale”, (s. 351-360). Ankara.
• Atalay, G. E. (2019). Sosyal Medya ve Çocuk: “Babishko Family Fun TV” İsimli Youtube Kanalının Eleştirel Bir Analizi. Uluslararası Dijital Çağda İletişim Sempozyumu (s. 179-202). Erciyes İletişim Dergisi .
• Bahar, B. (2019). Sosyal Öğrenme Kuramı ve Sosyal Değişim Kuramı Perspektifinden Etik Liderlik. Balkan Sosyal Bilimler Dergisi, 237-242.
• Bakırcı, D., & Çetinöz, D. (2025). Okul Öncesi Dönem Çocuklarının Dijital Medya Ekranını Problemli Kullanımları ve Sosyal Becerilerinin İncelenmesi. Yaşadıkça Eğitim, 39(1), 162-177.
• Bandura, A. (2001). Social cognitive theory of mass communication. Media Psychology, 3(3), 265-299.
• Bayhan, P. D. (2021). Çocukların Yeme Davranışlarında Ebeveynlerin Etkisini Ele Alan Lisansüstü Çalışmaların İncelenmesi. Çocuk ve Gelişim Dergisi, 4(8), 74-87.
• Bayrakcı, M. (2007). SOSYAL ÖĞRENME KURAMI VE EĞİTİMDE UYGULANMASI . SAÜ EĞİTİM FAKÜLTESİ DERGİSİ 14, 198-210.
• Bayrakcı, M. (2007). SOSYAL ÖĞRENME KURAMI VE EĞİTİMDE UYGULANMASI . SAÜ EĞİTİM FAKÜLTESİ DERGİSİ 14, 198-210.
• Bekar, P., & Efe, E. (2024). Çocukların Ekran Bağımlılığı ile Yeme Davranışı Arasındaki İlişki: Tanımlayıcı ve Kesitsel Bir Çalışma. Fenerbahçe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 123-133. Bilim ve Tekno. (2018, 10 14). 11 20, 2024 tarihinde Dijital yerli Nedir: https://www.bilimvetekno.com/dijital-yerli-nedir adresinden alındı
• Binark, M. (2014). Dijital Medya Çalışmalarında Araştırma Yöntem ve Teknikleri. M. Binark içinde, Dijital Medya Çalışmalarında Araştırma Yöntem ve Teknikleri, (Der.) (s. 15). İstanbul: Ayrıntı.
• Çaycı, A. E. (2019). A. E. Çaycı içinde, KÜRESELLEŞEN YEMEK KÜLTÜRÜNÜN (s. 153). İstanbul.
• Çobaner, A. A. (2019). Dijital Medyada Çocuklara Yönelik Yiyecek ve İçecek Pazarlaması: Facebook Örneği. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 287-306.
• Çocuk Koruma Kanunu. (2005, 07 15). 2024 tarihinde https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2005/07/20050715.htm adresinden alındı
• Çubukçu, Z., & Gündoğdu, S. (2022). Çocukların dijital medya ile etkileşiminde sosyal öğrenme. Eğitim ve Toplum Araştırmaları Dergisi, 9(2), 157-170.
• Demirok, G. (2012, 10 9). sosyalmedya.co. 11 20, 2024 tarihinde Türk Gençlerinin 3’te 2’si Bilgisayarların Kendilerini Sosyalleştirdiğini Düşünüyor [Araştırma]: https://sosyalmedya.co/intel-genc-turkiye-arastirmasi/ adresinden alındı
• Dursun, Z. (2022). Dijitla Çocuk Platformları Üzerine Bir İnceleme: Youtube Kids ve Okidokido Örneği. . Uluslararası İletişim Günleri / Dijital Çağda İletişim Çalışmaları Sempozyumu, 331.
• Erol, A. (2024). Modernleşme Sürecinde Dijital Medyanın Aile Üzerindeki Etkileri . Kaide Dergisi , 1-30.
• Gemius Global. (2022, 02 04). 10 11, 2024 tarihinde Gemius Turkey: https://www.gemius.com.tr/974/youtube-kidsin-5-aylk-karnesi adresinden alındı
• Gününç, S. (2011). Dijital Yerlilerde Çalışan Bellek ve Çoklu Görev. 5. Uluslararası Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Sempozyumu, 2224 Eylül, Fırat Üniversitesi. Elazığ.
• Gür-Erdoğan, D., & Aral, N. (2021). Okul Öncesi Dönemde Dijital Medya Kullanımı ve Etkileri. Erken Çocukluk Çalışmaları Dergisi, 180-195.
• Hobbs, R. (2010). Digital and Media Literacy: A Plan of Action, The Aspen Institute Washington. Washington.
• İlhan, E., & Aydoğdu, E. (2015). MEDYA OKURYAZARLIĞI DERSİ VE YENİ MEDYA ALGISINA ETKİSİ. Erciyes İletişim Dergisi “akademia”, 52-68.
• Joy Holloway, D., Green, L., & Stevenson, K. (2015). Toddlers, Touch Screens and Australian Family Life. A Journal of Media and Culture, 18. https://doi.org/10.5204/mcj.1024 adresinden alındı
• Jusienė, R., Urbonas, V., Laurinaitytė , I., Rakickienė , L., Breidokienė, R., Kuzminskaitė, M., & Praninskienė, R. (2019). Screen Use During Meals Among Young Children: Exploration of Associated Variables. first_pagesettingsOrder Article Reprints.
• Kamaleddine, A., Antar, H., Abou Ali, B., Hammoudi, S., Lee, J., Lee, T., . . . Salameh, P. (2022). Effect of Screen Time on Physical and Mental Health and Eating Habits During COVID-19 Lockdown in Lebanon. Psychiatry Investig, 220-228.
• Karakaya, A., & Yalçın, F. (2022). Erken çocuklukta medya kullanımı ve gelişimsel etkiler. Çocuk Gelişimi Dergisi, 8(1), 36-47.
• Karataş, Z. (2017). Sosyal Bilim Araştırmalarında Paradigma Değişimi: Nitel Yaklaşımın Yükselişi. Türkiye Sosyal Hizmet Araştırmaları Dergisi 1 (1), 68-86.
• Kızıltaş, E., & Ertör, E. (2018). OKUL ÖNCESİ EĞİTİM ALAN ÇOCUKLARIN AKILLI TELEFON KULLANIMI İLE İLGİLİ AİLE GÖRÜŞLERİNİN İNCELENMESİ. Uşak Üniversitesi Eğitim Araştırmaları Dergisi, 1-18.
• Koç, Ç., & Karaman, N. (2024). Tüketim Kültürü Perspektifinden Youtube Kıds’in İncelenmesi. Kritik İletişim Çalışmaları Dergisi, 6(1), 176-194.
• Koltay, T. (2011). T. Koltay içinde, The Media and The Literacy: Media Literacy, Information Literacy, Digital Literacy , Media Culture Society (s. 211).
• Lauricella, Wartella, & Rideout . (2015). Young children's screen time: The complex role of parent and child factors. Journal of Applied Developmental Psychology, 11-17.
• Lim, S. S. (2018). Transcendent Parenting in Digitally Connected Families When the Technological Meets the Social. 31-39.
• Linebarger, D., & Piotrowski, J. (2009). TV as storyteller: how exposure to television narratives impacts at-risk preschoolers' story knowledge and narrative skills. British Journal Of Developmental, 47-69.
• McLeod, S. (2024). Social learning theory: https://www.simplypsychology.org/bandura.html adresinden alındı McLeod, S. (2024, 02 01). 12 15, 2024 tarihinde Social learning theory: https://www.simplypsychology.org/bandura.html adresinden alındı
• Mearns, J. (2000-2021, 12 15). The Social Learning Theory of Julian B. Rotter: https://psych.fullerton.edu/jmearns/rotter.htm adresinden alındı
• Özaydın Aydoğdu, Y., Somyürek, S., & Yıldız Durak, H. (2024). Mobil Dijital Ebeveynlik veriminin Katılım, İşlevsellik, Estetik ve Bilgi Boyutlarının Değerlendirilmesi. Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 1069.
• Prensky, M. (2001). Digital natives, digital immigrants. On the Horizon, 9(5), 1-6.
• Seferoğlu, S., & Bilgiç, H. (2011). Dijital Yerlilerin Özellikleri ve Çevrimiçi Ortamların Tasarlanmasındaki Etkileri. Akademik Bilişim Konferans Bildirileri, (s. 257-263). Malatya.
• Sönmez, B. S. (2019). Okul Öncesi Çocukların Yemek Yeme Davranışları ve Etkileyen Faktörlerin Belirlenmesi. Nevşehir.
• Şahin, S., S. Şahin, E., Öz, N., Atav, P., & Kıvanç, R. (2019). Pediatrik Yeme veya Yutma Bozukluğu ve Beslenme Alışkanlığında Aile Rolünün Etkisinin Meta-Analiz Yöntemiyle İncelenmesi. H.Ü. Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 200-214.
• TDK. (2024, 23 01). Türk Dil Kurumu Sözlükleri. 11 03, 2024 tarihinde Türk Dil Kurumu Sözlükleri: https://sozluk.gov.tr/ adresinden alındı
• TÜİK. (2024, 10 24). 11 28, 2024 tarihinde Çocuklarda Bilişim Teknolojileri Kullanım Araştırması, 2024: https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Cocuklarda-Bilisim- Teknolojileri-Kullanim-Arastirmasi-2024-53638 adresinden alındı
• Uslu, F., & Demir, E. (2023). Nitel Bir Veri Toplama Tekniği: Derinlemesine Görüşme. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 289-299.
• Ültay, E., Akyurt, H., & Ültay, N. (2021). Sosyal Bilimlerde Betimsel İçerik Analizi. Sosyal Bilimler Dergisi, 188-201.
• Ünlü, D. G. (2020). Dijital Ebeveynlik ve Mobil Uygulamalar: Dijital Ebeveynlerin Mobil Uygulama Kullanım Pratiklerinin İncelenmesi. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi , 50.
• Wasson, B., & Vold, V. (2012). Leveraging new media skills in a peer feedback tool. The Internet and Higher Education. V. V. Barbara
• Wasson içinde, Leveraging new media skills in a peer feedback tool. The Internet and Higher Education (s. 255-264).
• World Health Organization. (2014). Health for the world's adolescents: A second chance in the second decade. World Health Organization.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2011). H. Ş. Ali Yıldrım içinde, Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yılmaz, A., & Kara, M. (2021). Sosyal öğrenme kuramı ve eğitimdeki uygulamaları. Kuramdan Uygulamaya Eğitim Bilimleri, 110-120.
• Yılmaz, D., & Güney, R. (2021). Medyanın Çocuklar Üzerindeki Etkileri ve Kullanımına İlişkin Öneriler. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi, 486-494.