RETROSPECTIVE AND PROSPECTIVE SCENES WITHIN THE FRAMES OF CONSTRASTIVE LINGUISTICS AND TRANSLATION STUDIES: THE EVOLUTION OF THE CONCEPT OF EQUIVALENCE

Yıl 2020, Sayı: Çeviribilim Özel Sayısı, 113 - 129, 22.04.2020

Dolunay Kumlu

Öz

Linguistics, which was brought to the acme of its dignity by Ferdinand de Saussure, who was known as the father of modern linguistics in the first half of the twentieth century, played an important role in the emergence of new disciplines, besides including a number of sub-divisions. Translation studies, which is relatively a new discipline, was formerly regarded as a sub-division of applied linguistics, but it has turned into an autonomous discipline, and it stil has integratively interdisciplinary relations with other disciplines. This study examines the concept of equivalence as a concept, which has been a common ground for translation studies and contrastive linguistics, and the evolution of this concept from past to present by using a descriptive method. The study deals with how these two disciplines are effective in the evolution process of the concept of equivalence as frame concepts, what kind of scenes this concept creates in the minds thanks to the academic research focusing on these disciplines, and also the concept is examined considering its current status in modern research as it experienced a deconstruction from past to present. Yazıcı (2011:34) expresses that awareness of different disciplines and methods facilitates the investigation of theoretical ground in one’s own research field. In this context, contrastive linguistics, which is historically an older and more deep-rooted discipline than translation studies, has made contributions to the latter. Translation studies also make contributions to the contrastive linguistics as for the choice of translated material in analyses. It may be a useful way to study on the analysis of the authentic translated material focusing on the concept of equivalence, especially by contrasting them on linguistic bases.

Anahtar Kelimeler

Translation studies, contrastive linguistics, equivalence, interdisciplinarity

KARŞILAŞTIRMALI DİLBİLİM VE ÇEVİRİBİLİM ÇERÇEVESİNDE RETROSPEKTİF VE PROSPEKTİF SAHNELER: GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE EŞDEĞERLİK KAVRAMININ EVRİMİ

Öz

Modern dilbilimin babası Ferdinand de Saussure ile yirminci yüzyılın ilk yarısında saygınlığını zirveye taşıyan dilbilim, bünyesinde pek çok alt dal barındırmasının yanı sıra, farklı disiplinlerle işbirliği yaparak yeni bilim dallarının doğmasında önemli rol oynamıştır. Nispeten yeni bir bilim dalı olan çeviribilim de önceleri bazı çevrelerce uygulamalı dilbilimin bir alt dalı olarak görülmüşse de zaman içinde bağımsız bir bilim dalına dönüşürken dilbilim ve alanları ile disiplinlerarası tamamlayıcı bir ilişki içinde olmayı sürdürmektedir. Bu çalışmada, çeviribilim ve dilbilimin bir alanı olan karşılaştırmalı dilbilim alanları çerçevesinde ortak zeminde yer alan “eşdeğerlik” kavramı ve bu kavramın günümüze kadar geçen süreçte evrilmesi disiplinlerarası bir bakış açısıyla ve betimleyici bir yöntemle incelenmektedir. İki disiplinin eşdeğerlik kavramının zaman içinde gösterdiği değişim sürecinde çerçeve kavramlar olarak nasıl etkili olduğu, kavramın bu disiplinlerle ilgili bilimsel çalışmalarda zihinlerde nasıl sahneler oluşturduğu ve geçmişten günümüze büyük ölçüde yapısöküme uğramış olması nedeniyle güncel araştırmalardaki mevcut konumu açısından nasıl ele alındığı betimlenmeye çalışılmıştır. Yazıcı (2011: 34) farklı disiplinlerin ve yöntemlerin bilincinde olmanın kendi alanındaki kuramsal tabanın sorgulanmasına olanak sağladığını belirtir. Bu bakış açısıyla, bu çalışmada tarihsel olarak daha eski ve daha köklü bir bilim dalı olan karşılaştırmalı dilbilimin çeviribilime sağladığı katkıların yanında çeviribilimin de çözümlemesi yapılacak çevrilmiş malzeme seçimi açısından karşılaştırmalı dilbilime sağladığı katkılardan yola çıkılarak her iki disiplinde çevirisi yapılmış otantik materyalin eşdeğerlik kavramı odaklı çözümlenmesinin ve bunun dilbilimsel temelde karşılaştırılarak yapılmasının oldukça faydalı bir çalışma biçimi olabileceği görüşü desteklenmektedir. 

Anahtar Kelimeler

Çeviribilim, Karşılaştırmalı Dilbilim, eşdeğerlik kavramı, disiplinlerarasılık

Kaynakça

• Abdal, Göksenin (2018) “Kültürel Dönemeç, Sömürgecilik Sonrası Çeviri ve Feminist Çeviri Yaklaşımlarına Babil Kulesi’nden Bakmak”. International Journal of Cultural and Social Studies. S. 4.
• Baker, Mona (1993). “Corpus Linguistics and Translation Studies: Implications and Applications”. in Mona Baker, Gill Francis and Elena Tognini-Bonelli (eds). Text and Technology: In Honour of John Sinclair, John Benjamins, Amsterdam& Philadelphia, s. 233-250.
• Berk, Özlem (2005). Kuramlar Işığında Açıklamalı Çeviribilim Terimcesi. İstanbul: Multilingual.
• Catford, John Cunnison (1965). A linguistic theory of translation. London: Oxford University Press.
• Czulo, Oliver & Hansen-Schirra, Silvia (2017). Introduction in Oliver Czulo and Silvia Hansen-Schirra (eds). “Crossroads between Contrastive Linguistics, Translation Studies and Machine Translation”. Berlin: Language Science Press.
• Faiss, Klaus (1972). “Übersetzung und Sprachwissenschaft – eine Orientierung”. IRAL. S. 10, s. 1-20.
• Garcia, Noelia Ramon (2002). “Contrastive Linguistics and Translation Studies Interconnected: The Corpus-based Approach”. Linguistica Antwerpiensia New Series – Themes in Translation Studies. No: 1, p. 1-14.
• James, Carl (1980). Contrastive Analysis. London: Longman.
• Johansson, Stig – Ebeling, Jarle – Hofland, Knut (1996). “Coding and Aligning the English-Norwegian Parallel Corpus.” In Aijmer et al (eds). Languages in Contrast, p.25.
• Korzen,I. & Gylling, M. (2017). “Text Structure in a Contrastive and Translational Perspective: On Information Density and Clause Linkage in Italian and Danish”. in Oliver Czulo and Silvia Hansen-Schirra (eds). Crossroads between Contrastive Linguistics, Translation Studies and Machine Translation. Berlin: Language Science Press.
• Krszeszowski, Tomasz P. (1971). “Equivalence, Congruence and Deep Structure”. in G. Nickel (eds.), Papers in contrastive linguistics. Cambridge: Cambridge University Press. s.37-48.
• Kurultay, Turgay (2006). “Kültür ve İletişim Bilimlerinde Disiplinlerin Ayrışması: Kopuş mu, Ayrımlaşma mı?”. Karakuş, Mahmut & Oraliş, Meral (Yay. Haz.). Bellek Mekan İmge.. İstanbul: Multilingual. s, 283-297.
• Laviosa, Sara (1998). “The Corpus-based Approach: A new paradigm in translation studies”. META. 43, p. 474.
• Latyshev, L.K. (1981). Kurs perevoda: ekvivalentnost’ perevoda i sposoby ee dostizenija, Mwedunarodnye otnosenija, Moskva.
• Lerot, Jacques – Granger, Sylviane – Petch-Tyson, Stephanie (eds.) (2003). “Corpus-based Approaches to Contrastive Linguistics and Translation Studies”. Rodopi, Amsterdam&Atlanta, p.31.
• Markkanen, Raija (1983). “Kontrastiivisen kielitieteen suhteesta kääntämisen tutkimukseen”. in Pauli Roinila, Ritva Orfanos, and Sonja Tirkkonen-Condit (eds.) Näkokohtia kääntämisen tutkimuksesta. University of Joensuu: Publications of the Department of Languages. 10, s. 69.
• Marton, Waldemar (1968). Equivalence and Congruence in Transformational Contrastive Studies. Studia Anglica Poznaniensa 1, s. 55.
• Nida, Eugene A. (1964). Towards a Science of Translating. Brill, Leiden.
• Özsoy A. Sumru – Sebüktekin, Hikmet (eds.) (1990). IV. Dilbilim Sempozyumu Bildirileri. İstanbul: Bogaziçi Üniversitesi Yayınları. s.15.
• Reiss, Katherina (1984). “Adequatheit und Aquivalenz”, in W. Wills and G. Thome (eds.). Die Theorie des Übersetzens und ihr Aufschlusswert für die Übersetzungs- und Dolmetschdidaktik. Günter Narr Verlag, Tübingen, s. 82.
• Sajavaara, Kari (1980). “Kontrastiivinen kielentutkimuz ja virheanalyysi”. in K. Sajavaara (ed.). Soveltava kielitiede, Gaudearaus. Helsinki, s. 208.
• Steiner, Erich (2017). Methodological Cross-Fertilization: Empirical Methodologies in (Computational) Linguistics and Translation in Oliver Czulo and Silvia Hansen-Schirra (eds). “Crossroads between Contrastive Linguistics, Translation Studies and Machine Translation”. Berlin: Language Science Press.
• Svejeer, Alekszandr D. (1970). “K probleme lingvisticeskogo izucenija processa perevoda”. Voprosy jazjkoznanija. 4, s.33.
• Toury, Gideon (1980). In Search of a Theory of Translation. The Proter Institute for Poetics and Semiotics. Jerusalem: Tel Aviv University, , s.24.
• Vandepitte, Sonia – De Sutter G. (2013). “Contrastive Linguistics and Translation Studies”. Handbook of Translation Studies. Volume 4, 2013, pp. 36–41.
• Vardar, Berke (1998). Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü. İstanbul.
• Vermeer, J. Hans (2008) Çeviride Skopos Kuramı. (çev. Ayşe Handan Konar, yay. haz. Ayşe Nihal Akbulut). İstanbul: İşbankası Kültür Yayınları.
• Xiao, Richard, &Wei, Naixing (2014). Translation and Contrastive Linguistic Studies at the Interface of English and Chinese: Significance and Implications. Corpus Linguistics and Linguist Theory, 10 (1), s. 1-10.
• Yazıcı, Mine (2011). Çeviribilimde Araştırma: Disiplinlerarasılıktan Disiplinlerötesiliğe. İstanbul: Multilingual.