SU GÜVENLİĞİ AÇISINDAN SINIR AŞAN SULAR: FIRAT NEHRİ ÖRNEĞİ

Year 2019, ASSAM ULUSLARARASI HAKEMLİ DERGİ 13. ULUSLARARASI KAMU YÖNETİMİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLERİ ÖZEL SAYISI, 283 - 292, 23.09.2019

Ömer Faruk Bilbay , Abdullah Çelik , Ali Burak Aksungur

Abstract

Dünya temiz su
kaynakları doğal ve beşeri faktörlere bağlı olarak hızla tükenmektedir. Hızlı
nüfus artışı, teknolojik gelişmeler ve küresel ısınmanın olumsuz etkileri bu
süreci hızlandıran faktörlerin başında gelmektedir. Su sorunları, kentsel
alanlarda içme, kullanma suyu yetersizlikleri ve su kirliliği olarak ortaya
çıkmaktadır. Kırsal alanlarda ise bilinçsiz aşırı sulama sonucu yeraltı su seviyesi
giderek düşmekte, tarımda kullanılan kimyasal atıklar toprağa karışarak yeraltı
sularını kirletmekte ve bilinçsiz sulama sonucu oluşan buharlaşma su
kayıplarını arttırmaktadır. Yaşanan bu sorunlar su kaynaklarının her geçen gün
biraz daha önem kazanmasına yol açmıştır. Suyun artan önemiyle birlikte su
kaynağı bol olan ülkeler mevcut su kaynaklarını en verimli kullanma, su
kaynakları yetersiz olan ülkeler ise yeni su kaynağı bulma arayışına
girmişleridir. Bu durum sınır aşan suların paylaşımındaki sorunların artmasına
ve ülkeler arasında diplomatik krizler yaşanmasına neden olmuştur.

 Su kaynaklarına sahip olmanın fırsat mı tehdit
mi olduğu sorunsalı gündeme getirmiştir. 
Su güvenliği tartışmaları su kaynaklarının temiz, içilebilir ve
sürdürebilir olmasının yanı sıra su kaynaklarını uluslararası boyutta
korumasının ve paylaşımının nasıl sağlanacağı üzere yönelmiştir. Söz konusu
durum sınır aşan su kaynaklarına sahip ülkemiz için de geçerlidir. Ülkemiz su
kaynakları bakımından zengin olmamakla birlikte gelecekte su kıtlığı
yaşayabilecek ülkeler arasındadır. Bu açıdan sınır aşan suların güvenliği ve
verimli kullanımı konusundaki sorunların çözüme kavuşması ülkemiz su kaynakları
yönetimi noktasında önem arz etmektedir. Öyle ki Fırat nehri, Türkiye’nin içilebilir,
hidropolitik ve yenilebilir enerji su potansiyeli açısından Türkiye’nin en
önemli su kaynaklarının başında gelmektedir. Bu denli zengin bir yapıya sahip
olan Fırat nehri yönetimi üzerinde tarihsel anlaşmazlıklar süregelmiştir.

Bu çalışmanın
amacı Türkiye’nin en büyük içilebilir su ve hidroelektrik enerji kaynağına
sahip olan Fırat nehri su yönetiminde ortaya çıkan-çıkacak sorunları
uluslararası boyutlarda ele almaktır. Çalışmada literatür çalışması yapılacak
olup tarihsel olarak Fırat nehri su yönetiminde ulusal ve uluslararası
sorunların analizi yapılacaktır. Böylelikle kavramsal çerçeveden sonra su
potansiyeline ilişkin bilgiler verilecektir. İkinci kesimde Fırat nehri su
paylaşımında tarihsel olarak yaşanan anlaşmazlık nedenleri irdelenerek, güncel
tartışmalara etkileri incelecektir. Çalışmanın sonuç kısmında ise Fırat nehri
üzerinde olası uluslararası risklerin neler olduğunun tespiti yapılacak ve
çözüme yönelik önerilerde bulunulacaktır. Çalışma su yönetimini ulusal ve
uluslararası boyutlarda ele aldığı için önem arz etmektedir. 

Keywords

Fırat Nehri, Su yönetimi, Sınır Aşan Su Kaynakları

References

• Aydoğdu M. H. ve Yenigün K. (2006). “Sınır Aşan Sularda Su Politikalarının Değerlendirilmesi ve Türkiye‟de Durum; GAP Bölgesi Örneklemesi”. GAP V. Mühendislik Kongresi. Şanlıurfa. Bildiriler Kitabı. 1150-1160.
• Eren V. ve Bilbay Ö. F. (2015). İdari ve Toplumsal Açıdan Antakya Su Sorunları. Hatay’ın çevre sorunları ve çözüm önerileri sempozyumu. Edt. (Mustafa YİPEL, Alpaslan KAYA, İbrahim Ozan TEKELİ içinde (ss.22), Mayıs. Hatay. http://docplayer.biz.tr/1268307-hatay-in-cevre-sorunlari-ve-cozum-onerileri-sempozyumu.html.
• Bilbay Ö. F. ve Kurt Z., (2017). Kentsel su sorunları ve sürdürülebilir su yönetimine yönelik yaklaşımlar. Sürdürülebilir kent ve çevre üzerine yazılar I. Edt. Uğur Ömürgönülşen, Kemal Öktem ve Uğur Sadioğlu içinde 171-183.
• Bilbay, Ö .F. (2014). Türkiye’de Su Kaynaklarına İlişkin İdari Ve Toplumsal Sorunlar Ve Çözüm Önerileri: Fırat Nehri Örneği. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hatay, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Bilen, Ö. (2009). Orta Doğu Su Sorunları ve Türkiye. İstanbul. TESAV Yayınları.
• Bilgiç, E. (2006). Su Sorunu: Fırat, Dicle ve Asi Nehirleri Örnekleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara, Atılım Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Dellapenna, J. W., (2001). “The Customary International Law of Transboundary Fresh Waters”, International Journal of Global Environmental Issues, C. 1, S. 3/4. 268
• Dursun, A. (2006). Kutsal Topraklar ve Paylaşılmayan Sular: Fırat ve Dicle, İstanbul: IQ Kültür Sanat Yay.
• UNESCO, “The Helsinki Rules on the Uses of the Waters of International Rivers”, http://webworld.unesco.org/water/wwap/pccp/cd/pdf/educational_tools/course_modules/reference_documents/internationalregionconventions/helsinkirules.pdf , (Erişim Tarihi: 18.12.2011).
• https://raptureorwrath.net/the-sixth-bowl-judgment-the-great-euphrates-river-dries-up/(Erişim Tarihi: 13.03.2019 )
• https://www.mgm.gov.tr/iklim/iklim-degisikligi.aspx?s=senaryolar(Erişim Tarihi: 12.02.2019)
• Kaya, İ., (2003). Equitable Utilization: The Law of the Non-Navigational Uses of International Watercourses, Ashgate, Aldershot.
• McCaffrey, S.C., (2007), The Law of International Watercourses, Oxford University Press, Oxford.
• Olson, R. (1995). “Turkey-Syria Relations Since The Gulf War: Kurds and Water”. Journal of South Asian and Middle Eastern Studies XIX (1): 168- 193.