CUMHURİYET DÖNEMİ TARİH DERS KİTAPLARINDA OSMANLI İMAJI (1950-2020)

Yıl 2022, , 1 - 10, 30.09.2022

Eray Alaca

https://doi.org/10.31455/asya.1097030

Cited By: 2

Öz

Cumhuriyetin ilk yıllarında benimsenen laik-ulusçu anlayış, yeni bir tarih yazımını da beraberinde getirmiştir. Türk Tarih Tezi olarak adlandırılan bu yazımda tarihsel ve kültürel kökler Orta Asya’ya dayandırılmıştır. Türk Millî Mücadelesi ve sonrasında kurulan Cumhuriyet rejimi öne çıkarılmıştır. Bu tarih yazımında eklektik bir yaklaşımla Osmanlı İmparatorluğu’nun ilk dönemlerinde Anadolu’daki Türk-Müslüman varlığını korumaları ve geliştirmeleri, İstanbul’u fethetmeleri gibi tarihî başarıların olduğu dönemler sahiplenilirken, her alanda çöküşün yaşandığı son dönemleri ise ötekileştirilmiştir. 1931-1950 yılları arasında egemen olan bu tarih yazımı, lise tarih ders kitaplarında da kendini göstermiştir. Ancak 14 Mayıs 1950’de yapılan seçimler sonucunda Cumhuriyet Halk Partisi’nin (CHP) kesintisiz tek parti iktidarı sona ermiş, Demokrat Parti (DP) tek başına iktidara gelmiştir. Liberal bir anlayışın her alanda etkili olduğu bu dönemde eğitim alanında çeşitli çalışmalar yapılmıştır. Tek ders kitabı uygulaması sona erdirilmiştir. Genelde ders kitapları, özelde ise lise tarih ders kitapları yeniden yazdırılmış; özel yayınevleri tarafından basılmıştır. Lise tarih ders kitaplarındaki Osmanlı imajı da değişim geçirmiştir. Erken Cumhuriyet dönemindeki sert ötekileştirici üslup daha yumuşak bir üsluba dönüşerek günümüze kadar gelmiştir. Lise tarih ders kitaplarında Osmanlı imajına yönelik bu çalışmada “padişahlar-saltanat-hilafet” ve “idari ve toplumsal düzen” olmak üzere iki kategori ortaya çıkmıştır. Durum çalışması desenindeki bu çalışmada doküman analizi yöntemi kullanılarak 1950 yılından günümüze kadar öğrenimde olan lise tarih ders kitaplarındaki Osmanlı imajına yönelik değişimi ve dönüşümü görebilmek amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Cumhuriyet Dönemi, Osmanlı İmajı, Tarih Ders Kitapları

THE OTTOMAN IMAGE IN HISTORY TEXTBOOKS IN THE REPUBLIC PERIOD (1950-2020)

Öz

The secular-nationalist understanding adopted in the first years of the republic brought along a new historiography. In this writing, which is called the Turkish History Thesis, historical and cultural roots are based on Central Asia. The Turkish National Struggle and the republican regime established after it were highlighted. While the Ottoman Empire was marginalized, with an eclectic approach, historical successes such as preserving and developing the Turkish-Muslim presence in Anatolia and the conquest of Istanbul in the early periods of the Ottoman Empire were embraced. This historiography, which was dominant between 1931 and 1950, also showed itself in history textbooks. However, as a result of the elections held on May 14, 1950, the uninterrupted one-party rule of the Republican People's Party (RPP) came to an end, and the Democrat Party (DP) came to power alone. In this period, when a liberal understanding was effective in every field, various studies were carried out in the field of education. The single textbook application has been terminated. Textbooks in general and history textbooks in particular were reprinted and published by private publishing houses. The Ottoman image in high school history textbooks has also changed. The harsh marginalizing style of the Early Republic period has survived to the present day by transforming into a softer style. In this study on the Ottoman image in high school history textbooks, two categories emerged as "sultans-sovereignty-caliphate" and "administrative and social order In this study in the case study design, it is aimed to see the change and transformation of the Ottoman Image in the high school history textbooks that have been in education since 1950 by using the document analysis method in the study.

Anahtar Kelimeler

Period of Republic, Ottoman Image, History Textbooks

Kaynakça

• Akşit, N. (1951). Tarih Lise III Yeni ve Yakın Çağlar. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Akşit, N. (1952). Tarih Lise III Yeni ve Yakın Çağlar. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Akşit, N. (1970). Tarih II. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Akşit, N. (1970). Tarih Lise III Yeni ve Yakın Çağlar. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Akşit, N. (1975). Tarih II. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Akşit, N. (1975). Tarih Lise III Yeni ve Yakın Çağlar. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Akşit, N. (1979). Tarih II. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Akşit, N. (1979). Tarih Lise III Yeni ve Yakın Çağlar. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Alaca, E. (2015). Türkiye’de Siyasi İktidar Değişiklikleri ve Tarih Ders Kitaplarında Osmanlı Algısı (1970-1980), (Yayınlanmamış Doktora Tezi), (Danışman: Prof. Dr. Necdet Hayta), Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Alaca, E. (2017). Cumhuriyet Dönemi Lise Tarih Ders Kitapları Üzerine Bir Değerlendirme. International Online Journal of Educational Sciences, 9(4), 988-1007.
• Alaca, E. (2020). Erken Cumhuriyet Dönemi Tarih Ders Kitaplarında Osmanlı İmajı. (Ed.: N. Günay, N. Hayta & M. Can). “Tarih Yolunda Bir Ömür” Prof. Dr. Hale Şıvgın’a Armağan İçinde (s. 1193-1208). Ankara: Gazi Kitabevi.
• Alkan, S. (1977). Millî Eğitimde Kızılca Kıyamet. İstanbul: Yeni Asya Yayınları.
• Copeaux, E. (2006). Türk Tarih Tezinden Türk-İslâm Sentezine. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Çakır, O. (1993). Osmanlı Tarihi 1. Ankara: Koza Eğitim ve Yayıncılık.
• Güvenç, B.; Şaylan, G.; Tekeli, İ. ve Turan. Ş. (1991). Türk-İslam Sentezi. İstanbul: Sarmal Yayınevi.
• Karasar, N. (2016). Bilimsel Araştırma Yöntemi. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Kongar, E. (1978). Ortaöğretimde Ders Kitapları Sorunu. Millîyet Sanat Dergisi, 0(287), 3-7.
• Kopraman, K. Y.; Yediyıldız, B.; Alpaslan, Y.; Ercan. H.Y.; Ergenç, Ö.; Genç, R.; İzgi, Ö.; Metin, H.; Önsoy, R. ve Turgut, R. (1994). Tarih 2. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Devlet Kitapları.
• Laçin, A.; Önal, B.; Demir, B.; Erdem, E.; Kaplan, M.; Arıca, M.; Gündoğdu, S.; Aydemir, V.; Karakaya, Y. ve Çakmak, Y. (2018). Tarih 11. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Devlet Kitapları.
• Millî Eğitim Bakanlığı. (28 Ağustos - 4 Eylül 1950). Tebliğler Dergisi, 0(13), 605-606, 55-58.
• Millî Eğitim Bakanlığı. (17 Eylül 1951). Tebliğler Dergisi, 0(14), 660, 84-88.
• Millî Eğitim Bakanlığı. (1976). Lise Programı. Ankara: Millî Eğitim Basımevi.
• Oktay, E. (1952). Tarih Lise III. İstanbul: Atlas Yayınevi.
• Oktay, E. (1970). Tarih Lise III. İstanbul: Atlas Yayınevi.
• Oktay, E. (1975). Tarih Lise III. İstanbul: Atlas Yayınevi.
• Oktay, E. (1979). Tarih Lise III. İstanbul: Atlas Yayınevi.
• Öztuna, Y. (1976). Tarih Lise III. İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı.
• Şirin, V. (1987). Tarih Lise III. İstanbul: Gendaş.
• Tekin, G. ve Turhal, Y. (1990). Tarih Lise III. İstanbul: Ders Kitapları Anonim Şirketi.
• Türk Dil Kurumu. (1976). Ismarlama Ders Kitapları Üzerine Rapor. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Türk Edebiyat Cemiyeti. (1977). Dil Kurumunun Ders Kitapları Hakkındaki İddialarına Verilen Karşılıklar Cevap. İstanbul: Ören Basımevi.
• Uçar, F. (2017). Türk Siyasal Hayatında İktidarların Dil ve Sanat Politikalarına Bir Örnek: Millîyetçi Cephe Hükümetleri Dönemi. Asya Studies-Academic Social Studies/Akademik Sosyal Araştırmalar, 2(2), 17-25.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2020). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yıldırım, T. (2016). Tarih Ders Kitaplarında Kimlik Söylemi. İstanbul: Yeni İnsan Yayınevi.
• Yüksel, E.; Kapar, M. A.; Bağcı, Ö.; Bildik, F.; Şahin, K.; Şafak, L.; Ardıç, M.; Yıldız, S. ve Ardıç, Y. (2019). Ortaöğretim Tarih 11 Ders Kitabı. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Devlet Kitapları.