ILO İŞ TEFTİŞİ SÖZLEŞMESİ KAPSAMINDA TÜRKİYE’DE YAPILAN İŞ YERİ DENETİMLERİ

Yıl 2024, , 241 - 254, 28.03.2024

Kaan Koçali

https://doi.org/10.31455/asya.1419324

Öz

Dünyada sanayileşmeyle birlikte ortaya çıkan sorunlardan biri de işçi sağlığı ve güvenliğinin risk altında olmasıdır. Maalesef Türkiye bu konuda yeterli hassasiyeti göstermemektedir. Bu nedenle her yıl binlerce çalışanımız iş kazası geçirmektedir. İş kazaları öncesinde veya sonrasında Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı müfettişleri bu kötü sonuçların önlenmesi amacıyla proaktif olarak iş güvenliği adına denetimler gerçekleştirmektedir. Bu çalışmada, 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu (İSG) sonrasında 81 Sayılı ILO İş Denetimi Sözleşmesi kapsamında gerçekleştirilen işyeri denetimlerinin durum analizi yapılmıştır. Bu amaçla denetimlere ilişkin veriler Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Rehberlik ve Teftiş Başkanlığı Denetim Faaliyetleri ile Sosyal Güvenlik Kurumu İstatistik Yıllıkları’ndan elde edilmiştir. Veri seti, 6331 sayılı İSG Kanunu’nun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren 10 yıllık süreçte iş denetimlerine etkisinin gözlemlenmesi amacıyla 2013-2022 yıllarını kapsayacak şekilde oluşturulmuştur. Denetim sayısı, denetim sırasında ulaşılan işçi sayısı, denetimlerde incelenen iş kazası nedenleri, aktif sigortalı sayısı ve çalışan sayısı verileri kullanılarak hipotezler oluşturularak iş kazaları incelenmiş ve bu veriler nicel araştırma yöntemlerinden biri olan korelasyon analizi ile değerlendirilmiştir. Sonuç olarak; Türkiye'de iş teftişi sayısının çok az olduğu, iş kazaları açısından yetersiz olduğu, İSG açısından ise ortalama %2,37 etkiye sahip olduğu hesaplanmıştır. Gelecek çalışmalar için bu etkinin arttırılmasına yönelik teorik ve uygulamalı araştırmalara yönelik bir bakış açısı ortaya konulmuş ve Türkiye'de iş kazalarının önlenmesine yönelik farklı bir durumun varlığına dikkat çekilmiştir.

Anahtar Kelimeler

İş Yeri Denetimi, İş Kazası, ILO, İSG, Türkiye

WORKPLACE INSPECTIONS IN TURKEY CONDUCTED WITHIN THE SCOPE OF ILO LABOR INSPECTION CONVENTION

Öz

One of the problems that emerged with industrialization in the world is the fact that the health and safety of workers is at risk. Unfortunately, Turkey does not show sufficient sensitivity to this issue. Therefore, thousands of our employees have work accidents every year. Before or after work accidents, inspectors of the Ministry of Labor and Social Security proactively carry out inspections on behalf of occupational safety in order to prevent these bad consequences. In this study, the situation analysis of workplace inspections carried out within the scope of ILO Convention No. 81 on labor inspection after the Occupational Health and Safety (OHS) Law No. 6331 was conducted. For this purpose, data on inspections are taken from the Ministry of Labor and Social Security Guidance and Inspection Directorate Activities and Social Security Institution Statistical Yearbooks. The data set was created to cover the period between 2013-2022 in order to observe the impact of the OHS Law No.6331 on business inspections in the 10-year period from the date of entry into force. Work accidents were examined by creating hypotheses using the data of the number of inspections, the number of workers reached during the inspections, the causes of work accidents examined in the inspections, the number of active insured people and the number of employees, and these data were evaluated with correlation analysis, which is one of the quantitative research methods. As a result, it was calculated that the number of labor inspections in Turkey is very low, insufficient in terms of occupational accidents, and has an average impact of 2.37% in terms of OHS. In future studies, a point of view has been put forward for theoretical and applied research to increase this effect and the existence of a different situation for the prevention of work accidents in Turkey has been pointed out.

Anahtar Kelimeler

Workplace Inspection, Work Accident, ILO, OHS, Turkey

Kaynakça

• Aktay, N. (2011). Sosyal Güvenliğin Sağlanmasında Önemli Bir Unsur Olarak Çalışma Yaşamının Denetimine İlişkin Uluslararası Düzenlemeler. SGD-Sosyal Güvenlik Dergisi, 2(2), 9-34.
• Ataş, E. & Tuaç Yılmaz, P. (2022). İş Kazalarında İşverenin Sorumluluğu: Sosyal Güvenlik Hukuku Açısından Bir Değerlendirme. SGD-Sosyal Güvenlik Dergisi, 12(2), 307-326.
• Balkır, Z. G. (2012). İş Sağlığı ve Güvenliği Hakkının Korunması: İşverenin İş Sağlığı ve Güvenliği Organizasyonu. SGD-Sosyal Güvenlik Dergisi, 2(1), 1-12.
• Başbüyük, B. E. (2023). İş Güvenliği Uzmanlarının Mesleki Bağımsızlığı. Çalışma ve Toplum, 3(78), 2315-2346.
• Başkan, R. (1999). Değişen Endüstri İlişkileri ve sendikalar. MESS Mercek Dergisi, 1999(1), 1-15.
• Baycık, G. (2013). Çalışanların İş Sağlığı ve Güvenliğine İlişkin Haklarında Yeni Düzenlemeler. Ankara Barosu Dergisi, 3(1), 103-170.
• Berktaş, S. & Oraklıbel, R.D. (2021). Sanayi Devrimi ile Gelen Değişim: İş Bölümü ve Yabancılaşma. Atlas Sosyal Bilimler Dergisi, 1(6), 112-121.
• Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İş Teftiş Kurulu Yönetmeliği. (2018). Resmi Gazete, 28453. https://www.csgb.gov.tr/medias/10504/2-i%C5%9F-tefti%C5%9F-yoenetmeli%C4%9Fi.pdf [Accessed: 10 November 2023].
• Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı. (2022). Rehberlik ve Teftiş Başkanlığı Denetim Faaliyetleri. https://www.csgb.gov.tr/rtb/contents/faaliyetler/denetim-faaliyetleri/. [Accessed: 10 December 2023].
• Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanunu. (2012). Resmi Gazete. Available online at: https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.3146-20120713.pdf [Accessed. 11 December 2023].
• Centel, T. (2021). Turkish Social Law, Springer Science and Business Media LLC.
• Çiçek, Ö. & Öçal, M. (2016). Dünyada ve Türkiye’de İş Sağlığı ve İş Güvenliğinin Tarihsel Gelişimi. Hak İş Uluslararası Emek ve Toplum Dergisi, 5(11), 106-129.
• Cooper, H., Hedges, L. V. & Valentine, J. C. (2019). Research synthesis as a scientific process. In H. Cooper, L. V. Hedges ve J. C. Valentine (Edt.), The Handbook of Research Synthesis and Meta-Analysis (3rd Edition) (pp. 3-18). New York: Russell Sage Foundation.
• Creswell, J. W. (2013). Research Design. Londra and New York: Safe Publications.
• Demir, F. (2014). İş Sağlığı ve Güvenlı̇ğı̇ Önlemlerı̇nı̇n Alınmasında İşverenı̇n Sorumluluğu. Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, 20(1), 675-704.
• Demirkol, S. (2011). Mahkemelerce Ciddi Bulunmayan Anayasaya Aykırılık İddialarının Gerekçeli Olarak Karşılanmaması Sorunu - Adil Yargılanma ve Etkili Başvuru Hakkı İlkeleri Bağlamında Konunun İrdelenmesi. Journal of Istanbul University Law Faculty, 66(2), 3-14.
• Froneberg, B. (2010). Almanya’da Sosyal Güvenlik ve Sağlık Hizmetleri ile İş Sağlığı ve Güvenliği. Sicil Dergisi, 17(10), 295-309.
• Haviland, A., Burns, R., Gray, W., Ruder, T. & Mendeloff, J. (2010). What Kinds of Injuries Do OSHA Inspections Prevent? Journal of Safety Research, 41(4). 339-345.
• ILO. (1947). 81 No’lu İş Teftişi Sözleşmesi. https://www.ilo.org/ankara/conventions-ratified-by-turkey/WCMS_377260/lang--tr/index.htm. [Accessed. 11 December 2023].
• ILO. (1989). Çalışma Yaşamının Uluslararası Kuralları. Ankara: ILO.
• İş Kanunu. (2003). Resmi Gazete, 25134. https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.4857.pdf [Accessed. 10 December 2023].
• İş Teftiş Kurulu Başkanlığı. (1998). İş Teftiş Rehberi. Ankara: Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı.
• İş Teftişi Hakkında Yönetmelik. (2022). 5434 Molu Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi. Available online at: https://www.csgb.gov.tr/media/88522/is-teftisi-hakkinda-yonetmelik.pdf [Accessed. 10 December 2023].
• Johnson, M. S. (2020). Regulation by Shaming: Deterrence Effects of Publicizing Violations of Workplace Safety and Health Laws. American Economic Review, 110(6), 1866-1904.
• Kaya, P. A. (2014). Liability of Employers to Protect Workers Responsibility for Occupational Health and Safety Measures and The Binding Legal and Criminal Liabilities in Turkish Labour Law. Çalışma ve Toplum, 4(43), 33-52.
• Koç, K. (2023). Role of National Conditions in Occupational Fatal Accidents in The Construction Industry Using Interpretable Machine Learning Approach. Journal of Management in Engineering, 39(6), 04023037.
• Koçali, K. (2021). Sosyal Güvenlik Kurumu’nun 2012-2020 Yılları Arası İş Kazaları Göstergelerinin Standardizasyonu. Akademik Yaklaşımlar Dergisi, 12(2), 302-327.
• Koçali, K. (2023). Occupational Disease Profile of Turkey: Analysis by Economic Activities and Cities. Journal of Social, Humanities and Administrative Sciences, 9(68), 3448-3459.
• Kutlu, M. (2020). 81 Sayılı Sanayi ve Ticarette İş Teftişi Hakkındaki Uluslararası Çalışma Sözleşmesi ve Türkiye’de İş Denetimi. Çankaya Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 5(1), 2307-2333.
• Levine, D. I., Toffel, M. W. & Johnson, M. S. (2012). Randomized Government Safety Inspections Reduce Worker Injuries with No Detectable Job Loss. Science, 336(6083). 907-911.
• Nişancı, Z. N. & Demirören, J. (2020). Davranış Odaklı İş Güvenliği Uygulamalarının İş Güvenliği Kültürüne Etkisi. Yaşar Üniversitesi E-Dergisi, 15(1), 21-39.
• Sabuncu, B. (2017). İşletmelerde İç Denetim ve İç Kontrol İlişkisi. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 18(2), 161-174.
• Şahin, H., Dalgıç, N. & Çavuş, Ö.H. (2020). Ekonomik Küreselleşmenin İş Sağlığı ve Güvenliğine Etkileri ve Projeksiyonlar. Çalışma ve Toplum, 4(67), 2161-2196.
• Şen, M. (2015). İş Sağlığı ve Güvenliği Kavramı, Tarihsel Gelişimi ve Dayanakları. Melikşah Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 4(1), 117-142.
• Sojourner, A. & Yang, J. (2022). Effects of Union Certification on Workplace Safety Enforcement: Regression-Discontinuity Evidence. ILR Review, 75(2), 373-401.
• Songur, L. & Songur, G. (2018). Ekonomik Büyümede İş Kazası ve Meslek Hastalıklarının Önemi ve Sosyal Tarafların Sorumlulukları. Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler Dergisi, 68(1), 43-55.
• Sosyal Güvenlik Kurumu. (2022). SGK İstatistik Yıllıkları. Available online at: https://www.sgk.gov.tr/Istatistik/Yillik/fcd5e59b-6af9-4d90-a451-ee7500eb1cb4]. [Accessed. 09 November 2023].
• Süzek, S. (2019). İş Hukuku. İstanbul: Beta Yayınları.
• Walsh, D. & Downe, S. (2005). Meta-Synthesis Method for Qualitative Research: A Literature Review. Journal of Advanced Nursing, 50(2), 204-211.
• Yamprayoon, J. & Sukhumparnich, K. (2010). Thai Aquaculture: Achieving Quality and Safety Through Management and Sustainability. Journal of the World Aquaculture Society, 42(2), 274-280.