The Investigation of the Labor Market Reflections of Women's Labor in Food Enterprises Based on Hazelnut Agriculture in Türkiye

Yıl 2024, , 175 - 184, 30.09.2024

Güven Karaman

https://doi.org/10.31455/asya.1436324

Öz

Hazelnut has an important value among agricultural products. Türkiye is the leader in hazelnut production and exports. Food businesses for crushing and processing hazelnuts are clustered where the raw material is available. When the reports on this sector are analyzed, the number of female employees draws attention. Hazelnut cracking and processing companies contribute to both the family economy and gender equality by employing women in hazelnut selection and sorting. Female employees in the sector are successful in selecting and sorting hazelnuts due to their attention and good hand and eye coordination. This issue reveals the value of women's labor in the sector. Women working at every stage of hazelnut farming are disadvantaged compared to male workers in terms of working and living conditions. In this context, the aim of the research is to reveal the female labor working in the sector and to determine the reflections of the opportunities offered by the enterprises to the female employees to the public, to put forward ideas and to offer suggestions. For this purpose, to what extent are women's labor in the activities of food businesses based on hazelnut agriculture in Türkiye and the opportunities offered to women employees in the sector reflected in the public? An answer to the question is sought. For this reason, secondary data were used in the research and the document analysis method was adopted. As a result of the research, it was determined that female employees are predominant in food businesses based on hazelnut farming in Türkiye, that the opportunities offered to female employees are very limited in their reflection on the public and that they should be improved and studies should be carried out towards this end. In addition, it was found that the level of union organization of women working in these enterprises was low.

Anahtar Kelimeler

Women Employees, Hazelnut Agriculture, Food Business, Türkiye

Türkiye’de Fındık Tarımına Dayalı Gıda İşletmelerinde Kadın Emeğinin İş Gücü Piyasasına Yansımalarının İncelenmesi

Öz

Fındık, tarımsal ürünler arasında önemli bir değere sahiptir. Türkiye fındık üretimi ve ihracatında lider konumdadır. Fındığın kırılması ve işlenmesine yönelik gıda işletmeleri ise hammaddenin bulunduğu yerlerde kümelenmiştir. Bu sektöre ait raporlar irdelendiğinde, kadın çalışanlar sayıca dikkat çekmektedir. Fındık kırma ve işleme şirketleri, fındık seçme ve ayıklama işlerinde kadın istihdamıyla hem aile ekonomisine hem de toplumsal cinsiyet eşitliğine katkı sunmaktadır. Sektörde kadın çalışanlar, dikkatleri, el ve göz koordinasyonlarının iyi olmasından dolayı iç fındık seçme ve ayıklama işinde başarılıdır. Bu husus, sektörde kadın emeğinin değerini ortaya koymaktadır. Fındık tarımının her aşamasında çalışan kadınlar, çalışma ve yaşam koşulları açısından erkek çalışanlara göre dezavantajlıdır. Bu kapsamda araştırmanın amacı, sektörde çalışan kadın emeğini ortaya çıkarmak ve işletmeler tarafından kadın çalışanlara sunulan olanakların kamuoyuna yansımalarını saptamak, fikir ortaya koymak ve öneriler sunmaktır. Bu amaca yönelik, Türkiye’de fındık tarımına dayalı gıda işletmelerinin faaliyetlerinde kadın emeği ve sektörde kadın çalışanlara sunulan olanaklar kamuoyuna hangi düzeyde yansımaktadır? sorusuna yanıt aranmaktadır. Bu nedenle araştırmada ikincil veriler kullanılmış olup dokuman inceleme metodu benimsenmiştir. Araştırma sonucunda, Türkiye’de fındık tarımına dayalı gıda işletmelerinde kadın çalışanların ağırlıkta olduğu, kadın çalışanlara sunulan olanakların kamuoyuna yansımalarının oldukça sınırlı olduğu ve geliştirilmesi ve buna yönelik çalışmaların yapılması gerektiği belirlenmiştir. Buna ilaveten bu işletmelerde çalışan kadınların sendikal örgütlenme düzeyinin düşük olduğu saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kadın Çalışan, Fındık Tarımı, Gıda İşletmesi, Türkiye

Kaynakça

• Atlas Big. (2024). Ülkelere göre dünya fındık üretimi. https://atlasbig.com.tr/ulkeler-findik-uretimi adresinden 10.01.2024 tarihinde erişildi.
• Baş, L. (2019). Fındık üretiminde kadın emeği: Fatsa örneği (Tez No: 579136) [Yüksek Lisans Tezi, Ordu Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Tezleri.
• Cansev, A., Tüccar, M., & Turhan, Ş. (2018). Sakarya ili Kocaali ilçesinde faaliyette bulunan fındık işletmelerinin mevcut yapısı ve sorunları. Bahçe, 47(2), 23-31.
• Ciğerci Ulukan, N. (2019). Kırsal dönüşüm, tarım dışı istihdam ve kadın emeği: Fındık fabrikalarında çalışan kadınlar. Emek Araştırma Dergisi (GEAD), 10(16), 123-140.
• Doğanay, H. (2012). Türkiye fındık meyvacılığındaki yeni gelişmeler. Doğu Coğrafya Dergisi, 17(27), 1-22. Doğu Karadeniz İhracatçılar Birliği. (2024). Üye firmalar. https://online.dkib.org.tr/uyefirmalar/asp/default.asp adresinden 27.05.2024 tarihinde erişildi.
• Fındık Araştırma Enstitüsü-FAE. (2024). Fındık yetiştirme tekniği. https://arastirma.tarimorman.gov.tr/findik/Sayfalar/Detay.aspx?SayfaId=22 adresinden 02.01.2024 tarihinde erişildi.
• Fiskobirlik. (2024). Hakkımızda. https://www.fiskobirlik.com.tr/kurumsaldetay/Hakkimizda.html adresinden 04.07.2024 tarihinde erişildi.
• Giresun İl Tarım ve Orman Müdürlüğü-GİTOM. (2014). Giresun ili tarımsal yatırım rehberi. https://giresun.tarimorman.gov.tr/Belgeler/Kutu%20Men%C3%BC/giresun.pdf adresinden 03.01.2024 tarihinde erişildi.
• Giresun Ticaret Borsası-GTB. (2024). Türkiye fındık ihracatı istatistikleri. https://www.giresuntb.org.tr/IhracatVerileri adresinden 13.01.2024 tarihinde erişildi.
• Hak İş. (1993). 8 Mart’ta en anlamlı eylem. Haziran, Sayı: 589. https://www.hakis.org.tr/uploads/yayinlar/yayin-pdf-65.pdf adresinden 05.07.2024 tarihinde erişildi.
• Hendekgercekhaber. (2024). İş ilanları. https://www.hendekgercekhaber.com/durak-findik-bay-bayan- isci-aliyor/10216/ adresinden 24.01.2024 tarihinde erişildi.
• İskurhaber.com. (2024). Açık iş ilanı. https://iskurhaber.com/asma-kuyumculuk-gida-tar-ur-zirai-mucadele-nak-ins-san-ve-ti-c-ltd-sti-findik-isleme-iscisi-carsamba/ adresinden 22.01.2024 tarihinde erişildi.
• İslam, A. (2019). Fındık ıslahında gelişmeler. Akademik Ziraat Dergisi, 8(Özel Sayı), 167-174. https://doi.org/10.29278/azd.667662
• İstanbul İhracatçılar Birliği. (2024). Fındık kataloğu. http://api.iib.org.tr/files/findik_katalog_baski_20241708086723188.pdf adresinden 27.05.2024 tarihinde erişildi.
• Kabaoğlu, Ş., & Bozoğlu, M. (2023). Türkiye’deki fındık kırma ve işleme sanayinin yapısı. Tarım Ekonomisi Araştırmaları Dergisi, 9(1), 68-80.
• Kalaycı, C., & Güzel, H. A. (2022). Ordu ilinde fındık işleyen işletmelerin toplam faktör verimliliği. Yıldız Social Scıence Review, 8(2), 73-81.
• Karadeniz İhracatçılar Birliği. (2024a). Türkiye fındık ihracatı. https://kib.org.tr/files/downloads/2023-ulkeler.pdf adresinden 03.01.2024 tarihinde erişildi.
• Karadeniz İhracatçılar Birliği. (2024b). Üye işletmeler listesi. https://kib.org.tr/tr/all_members.html adresinden 27.05.2024 tarihinde erişildi.
• Karadeniz, T., Bostan, S. Z., Tuncer, C., & Tarakçıoğlu, C. (2009). Fındık Yetiştiriciliği. Ordu: Tribün Gazetesi Matbaası.
• Karaman, G. (2022). İnsan kaynakları yönetimi perspektifinden Türkiye’de fındık ekonomisi. (Ed., K. Y. Genç, Y. Mamur Işıkçı ve M. Özdemir). Fındık Ekonomisi içinde (s. 22-37). Ekin Basım Yayın.
• Kariyer. Net. (2024). Açık İş İlanları. https://www.kariyer.net/is-ilani/gizli-firma-findik-isleme-iscisi-2928235 adresinden 23.01.2024 tarihinde erişildi.
• Koç, Y. (1984). Türkiye'de 1974-1980 döneminde tarım satış kooperatifleri birliklerinde işçi-işveren ilişkileri. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 38(3-4), 367-403.
• Mesleki Yeterlilik Kurumu-MYK. (2024). Ulusal meslek starndardı. https://www.myk.gov.tr/tr/page/18 adresinden 18.05.2024 tarihinde erişildi.
• Olay53. (2024). Haberler. https://www.olay53.com/haber/findik-fabrikasinda-calisan-kadinlara-kadinlar-gunu-suprizi-629244.htm adresinden 14.01.2024 tarihinde erişildi.
• Öz Gıda İş Sendikası. (2024). Sorun cevaplayalım. https://www.ozgidais.org.tr/soru-sor adresinden 07.07.2024 tarihinde erişilmiştir.
• Öztürk, D., Yıldız, S., & Topsakal, E. (2017). Ordu ilindeki fındık işleme tesislerinin mevcut durum analizi. Türk Tarım-Gıda Bilim ve Teknoloji Dergisi, 5(12), 1651-1659. https://doi.org/10.24925/turjaf.v5i12.1651-1659.1637
• Resmî Gazete. (2024). Tebliğ. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2024/01/20240131-4.pdf adresinden 06.07.2024 tarihinde erişildi.
• Samsun İl Tarım ve Orman Müdürlüğü-SİTOM. (2019). Fındık sektörünün mevcut durumu. https://samsun.tarimorman.gov.tr/Belgeler/Yayinlar/Tarimsal_strateji/Findik_Sektorunun_Mevcut_Durumu.pdf adresinden 03.01.2024 tarihinde erişildi.
• Seyman, Y. (2002). Fındık çiçek açınca. Sel Yayıncılık.
• Sıray, E., & Akçay, Y. (2010). Giresun ili merkez ilçede fındık yetiştiren işletmelerin ekonomik analizi, üretim ve pazarlama sorunlarının belirlenmesi üzerine bir araştırma. GOÜ. Ziraat Fakültesi Dergisi, 27(1), 43-56.
• Sosyal Güvenlik Kurumu-SGK. (2024). Güncel prim teşviki, destek ve indirimleri. https://www.sgk.gov.tr/Content/Post/c52f99f0-da6c-4029-9b9a-a0d6f96a6a42/Guncel-Prim-Tesviki-Destek-ve-Indirimleri-2024-02-05-02-35-1128.05.2024 adresinden 28.05.2024 tarihinde erişildi.
• Soysüren, A. H. (2017). Erken Cumhuriyet Döneminde Devlet’in rolü bağlamında fındık piyasasının örgütlenmesi ve ihracatçı tüccarların ayrışması sürecinde Karadeniz Fındık İhracatçıları Birliği’nin kurulması. Ünye İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 1(2), 26-42.
• Tekgıda İş Sendikası. (2024). Bilgi ve belge merkezi. https://www.tekgida.org.tr/bilgi-belge-merkezi/ adresinden 06.07.2024 tarihinde erişildi.
• Toksöz, G. (1994). Kadın çalışanlar ve sendikal katılım. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 49(3), 439-454.
• TRT Belgesel. (2024). Yiyeceğin serüveni fındık. https://www.youtube.com/watch?v=JcblD_oGxJ0 adresinden 17.01.2024 tarihinde erişildi.
• Türk Meslekler Sözlüğü. (2024). Meslekler. https://esube.iskur.gov.tr/Meslek/meslek.aspx adresinden 18.01.2024 tarihinde erişildi.
• Türkiye Bankalar Birliği-TBB. (2023). Tarım sektörü raporu. https://www.tbb.org.tr/Content/Upload/Dokuman/8960/Tarim_Sektor_Raporu_130723.pdf adresinden 08.01.2024 tarihinde erişildi.
• Türkiye İstatistik Kurumu- TUİK. (2023). Haber Bülteni. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Bitkisel-Urun-Denge-Tablolari-2022-49456 adresinden 11.01.2024 tarihinde erişildi.
• Türkiye İş Kurumu. (2024). Açık işler. https://esube.iskur.gov.tr/Istihdam/AcikIsIlanAra.aspx adresinden 28.05.2024 tarihinde erişildi.
• Türkiye İş Kurumu-İŞKUR. (2024). Aylık işgücü istatistikleri. https://www.iskur.gov.tr/kurumsal-bilgi/istatistikler/ adresinden 17.01.2024 tarihinde erişildi.
• Türkiye Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler ve Yeminli Mali Müşavirler Odaları Birliği-TÜRMOB. (2024). Ücret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her türlü istihkakın bankalar aracılığıyla ödenmesi. https://www.turmob.org.tr/arsiv/mbs/pratikBilgiler/ucret_prim-2022.pdf adresinden 28.05.2024 tarihinde erişildi.
• Uzundumlu, A. S., Bilgiç, A., & Ertek, N. (2019). Türkiye’nin fındık üretiminde önde gelen illerin 2019-2025 yılları arasındaki fındık üretimlerinin ARIMA modeliyle tahmin edilmesi. Akademik Ziraat Dergisi, 8(Özel Sayı), 115-126.
• Zaman, M. (2011). Türkiye’de fındık bahçelerinin coğrafi dağılışı ve üretimi. Doğu Coğrafya Dergisi, 9(11), 49-92.