Mehmet Emin Resulzadeh and Azerbaijani Literature: Metaphorical Reflections of the Ideals of Independence

Year 2025, Volume: 9 Issue: 31, 107 - 126, 25.03.2025

Afaq Yusifi

https://doi.org/10.31455/asya.1617661

Abstract

Mehmet Emin Resulzadeh (1884 Baku – 1955 Ankara), the founder of the Azerbaijan Democratic Republic, political leader, thinker, writer, journalist, and scientist, stands as one of the most influential figures in Azerbaijani literary and socio-political thought. Through his theoretical, literary, critical, and scientific works, he has left behind an enduring legacy. Notably, in his works such as “Contemporary Azerbaijani Literature”, “The Siyavush of Our Time”, “Azerbaijani Cultural Traditions”, and “Azerbaijani Poet Nizami”, he underscores the intrinsic link between literature and the people’s struggle for freedom, as well as the ideals of independence. This article explores the expression of national independence in the literary works of Mehmet Emin Resulzadeh. The primary objective of the study is to analyze the historical and literary events presented in Resulzadeh's “Azerbaijani Literature” through a comparative approach, thereby revealing both the direct and metaphorical manifestations of the concept of independence. The theoretical framework of the research is grounded in the concepts of national independence and symbolism within literature. From a methodological perspective, the subtext of poems and theatrical works in Resulzadeh’s writings that reflect the idea of independence has been examined. The study incorporates works by authors such as Huseyn Cavid, Ahmed Javad, and Samed Vurgun. Despite the pressures of the Soviet era, these authors successfully conveyed the notion of independence through metaphorical expressions. In Huseyn Javid’s “The Prophet”, the idea of freedom is reinforced with religious and national motifs. Furthermore, the national identity and struggle for independence are vividly portrayed in J. Jabbarli’s “The Bride of Fire” and Ahmed Javad’s poetry. Resulzadeh’s “Azerbaijani Literature” provides examples of how Azerbaijani poets and writers express the idea of independence both explicitly and through symbols and metaphors. In Azerbaijani Literature, Resulzadeh highlights each literary example he references, emphasizing the characteristics that serve the ideal of independence and reflect the people's struggle for freedom with precision and clarity. This approach underscores that his conception of literature carries not only an aesthetic dimension but also an ideological and national function. Resulzadeh asserts that literature, beyond being an art form, is a vital tool for preserving the spirit of the people’s struggle, fostering national consciousness, and promoting the ideal of independence.

Keywords

Resulzadeh, Azerbaijani Literature, Independence, Ideals, Metaphor

Project Number

1

Mehmet Emin Resulzade ve Azerbaycan Edebiyatı: Bağımsızlık Ülküsünün Metaforik Yansımaları

Abstract

Azerbaycan Halk Cumhuriyetinin kurucusu, siyasi lider, düşünür, yazar, gazeteci ve bilim adamı, Azerbaycan edebî ve sosyo-politik düşüncesinin önemli isimlerinden biri olan Mehmet Emin Resulzade (1884 Bakü – 1955 Ankara) teorik, edebî, eleştirel ve bilimsel çalışmalarıyla büyük bir miras bırakmıştır. Eserlerinde -özellikle “Çağdaş Azerbaycan Edebiyatı”, “Asrımızın Siyavuşu”, “Azerbaycan Kültür Gelenekleri” ve “Azerbaycan Şairi Nizami” gibi kitaplarında- edebiyatın halkın özgürlük mücadelesi ve bağımsızlık ülküsüyle nasıl bağlantılı olduğunu vurgulamıştır. Bu makalede Mehmet Emin Resulzade’nin edebî eserlerinde millî istiklal fikrinin ifade biçimlerini incelenmektedir. Araştırmanın amacı, Resulzade’nin “Çağdaş Azerbaycan Edebiyatı” başlıklı eserindeki tarihî ve edebî olayları karşılaştırmalı bir yöntemle analiz ederek bağımsızlık düşüncesinin doğrudan ve metaforik yansımalarını ortaya koymaktır. Kuramsal çerçeve olarak millî istiklal ve edebiyatta sembolizm kavramları esas alınmıştır. Metodolojik olarak Resulzade’nin eserlerinde bağımsızlık fikrini yansıtan şiir ve tiyatro örneklerinin alt metni incelenmiştir. Araştırma, Hüseyn Cavid, Ahmed Cevad ve Samed Vurğun gibi yazarların eserlerini kapsamaktadır. Özellikle Sovyet dönemi baskılarına rağmen bu yazarların bağımsızlık düşüncesini metaforik ifadelerle aktardığı görülmüştür. Hüseyn Cavid’in “Peygamber” eserinde özgürlük düşüncesi dinî ve millî motiflerle güçlendirilmiştir. Bunun yanı sıra, C.Cabbarlı’nın “Od Gelini” ve Ahmed Cevad’ın şiirlerinde millî kimlik ve bağımsızlık mücadelesi coşkuyla işlenmiştir. Resulzade’nin “Azerbaycan Edebiyatı” eserinde Azerbaycan şair ve yazarlarının bağımsızlık fikrini hem açık bir şekilde hem de semboller ve metaforlar aracılığıyla ifade etmeleri örneklerle belirtilmiştir. M.E. Resulzade, “Çağdaş Azerbaycan Edebiyatı” eserinde, adını anmış olduğu her bir edebî örneğin bağımsızlık ülküsüne hizmet eden ve halkın özgürlük mücadelesini yansıtan özelliklerini kısa ancak oldukça net ve güçlü bir hassasiyetle vurgulamaktadır. Bu yaklaşım, onun edebiyat anlayışının yalnızca estetik değil, aynı zamanda ideolojik ve millî bir işlev taşıdığını göstermektedir. Resulzade, edebiyatın yalnızca bir sanat eseri olmanın ötesinde, halkın mücadelesinin ruhunu, millî bilincini ve bağımsızlık fikrini yaşatmak adına önemli bir araç olduğunu vurgulamaktadır.

Keywords

Resulzade, Azerbaycan Edebiyatı, Bağımsızlık, Ülkü, Metafor

Project Number

1

References

• Axundov, M. F. (1962). Əsərləri (III cild). Bakı.
• Barmanbay, A. (2019). Doğumunun 150. Yılı Anısına: Celil Memmedguluzâde’nin Anamın Kitabı piyesinde Azerbaycan İdeali. Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, 48, 83-114. https://doi.org/10.24155/tdk.2019.112
• Cavad, Ə. (1992). Seçilmiş əsərləri (I cild). Bakı.
• Cavid, H. (1984). Seçilmiş əsərləri (III cild). Bakı.
• Əhmədov, B. (2015). XX yüzil Azərbaycan ədəbiyyatı. Bakı.
• Elçin. (1984). Fikrin Karvanı. Görkəmli Azərbaycan tənqidçi və ədəbiyyatşünasları. Bakı: Yazıçı.
• Əlioğlu M. (1975). Hüseyn Cavidin romantizmi. Bakı: Azərnəşr.
• Firdovsi, Ə. (2005). “Şahnamə” 2 cilddə, I cild, Bakı: Nurlan.
• Hacıyev, D., Yusifli, X., Musayev, T., & Yusifli, A. (1999). Dünya ədəbiyyatı tarixi (Antik dövr). Kollektiv müəllifli nəşr. Bakı.
• Hüseynzadə, Ə. b. (2007). Seçilmiş əsərləri. Bakı.
• İsayeva, B. P. (2022). Bədii mətnin mifopoetik aspekti (Hüseyn Cavidin “İblis” dramı). Poetika.izm, 2, 18-25.
• İsayeva, B. P. (2022). Cəlil Məmmədquluzadə yaradıcılığının semiotik aspekti. Poetika.izm, 1, 32-39. Məhəmməd Əmin Rəsulzadə: biblioqrafiya /materialları toplayıb nəşrə haz., giriş sözün müəl. və red. N. Yaqublu; transliterasiya red. S. Xalidoğlu. (2015). Bakı: Kitab Klubu.
• Musalı, V. (2023). Bağımsızlık Dönemi Azerbaycan Edebiyatında Klasik Geleneğin Devamı. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 63(1), 771-826. https://doi.org/10.33171/dtcfjournal.2023.63.1.29
• Musalı, V. (2024). Bağımsızlık Dönemi Azerbaycan Şiirinde Mehmet Emin Resulzade İmajı. Söylem Filoloji Dergisi, 9(2), 648-680. https://doi.org/10.29110/soylemdergi.1497889
• Örs, D. (2009). Siyavuş. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 37, 308-309.
• Resulzade, M. Ə. (1990). Azerbaycan Cumhuriyeti (Keyfiyet-i teşekkülü ve şimdiki vaziyeti). İstanbul: Azerbaycan Türkleri Kültür ve Dayanışma Derneği Yayınları.
• Rəsulzadə, Məhəmməd Əmin. Elektron Məlumat Bazası. https://anl.az/el/emb/M.E.Resulzade/kitablar.htm (Erişim Tarihi: 12.10.2024)
• Sultanlı, V. (2014). İstiqlal Sevgisi. Bakı: Elm və Təhsil.
• Yusifli, A. (2020). XVII əsr Qərbi Avropa ədəbiyyatı. Bakı: Elm və Təhsil.