Açık Alan Rekreasyon Faaliyetleriyle İlgili Zoonoz Riski Algısı

Year 2023, Volume: 34 Issue: 1, 7 - 20, 30.04.2023

Fidel Toker Fatma Nur Baran Aksakal

https://doi.org/10.17123/atad.1052492

Abstract

Zoonoz olarak bilinen ve hayvanlardan insanlara doğrudan temas yoluyla veya gıda, su ve çevre ile bulaşabilen hastalık, Birleşmiş Milletler Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) verilerine göre yılda 2,5 milyar insana bulaşmakta, bunlardan 2,7 milyon kişinin ölümüne neden olmaktadır. Son zoonoz salgını olarak COVID-19, ilk vakanın ardından insandan insana bulaşarak iki yıl içinde 280 milyona yakın kişiyi etkilemiş, 5,5 milyon dolayında ölüme yol açmıştır. Zoonozlar bilhassa açık rekreasyon alanlarında, sağlığını korumak amacıyla gönüllü boş zaman etkinliklerine katılan bireyler için risk oluşturabilmektedir. Bu çalışma bireylerin hayvanlardan geçen hastalıklar olan zoonozlar konusundaki bilgi düzeyini ve zoonoz riski algısının açık alan rekreasyon faaliyetleri katılımıyla ilişkisini ölçmek amacıyla gerçekleştirilmiştir. Ankara’nın Gölbaşı ilçesinde yer alan ve zoonoz riskinin yüksek olabileceği sulak araziler olan Mogan ve Eymir Gölü’ne yakın Aile Sağlığı Merkezlerine (ASM) başvuran 474 yetişkin bireyle yüz yüze görüşülerek anketi yanıtlamaları sağlanmıştır. Sonuçlar zoonozun risk olarak algılanmadığını ve farkında olunsa bile rekreasyona katılımda çekince yaratmadığını ortaya koymaktadır.

Keywords

Zoonoz, Zoonotik hastalık, Halk sağlığı, Açık alan rekreasyonu, Risk algısı

Risk Perception of Zoonoses for Outdoor Recreational Activities

Abstract

According to the United Nations World Health Organization data, as an animal-borne disease which occurs through direct contact between animals and humans or through the usage of food, water and environment, Zoonoses infects 2,5 billion individuals annually leading to the death of 2,7 million individuals. As the last pandemic originated from zoonoses, COVID-19 has caused the infection of 280 million of individuals from the first transmission of the disease to humans and death of 5,5 millions of individuals. Zoonoses can pose a risk particularly for individuals who participate in outdoor recreational activities, for health purposes. This study was carried out to measure the knowledge level of individuals about zoonosis, and the effect of the zoonosis risk perception on the participation to outdoor recreation. A survey was carried out by interviewing 474 adults in person who applied to the Family Health Centers near Mogan and Eymir Lake in the Gölbaşı district of Ankara, which are among the wetlands with high risk potential. Study findings report zoonosis is not perceived as a risk and does not create any reservations in participation in outdoor recreational activities despite the awareness of individuals.

Keywords

Zoonosis, Zoonotic disease, Public health, Outdoor recreation, Risk perception

References

• Ardahan F. ve Yerlisu Lapa, T. (2011). Açıkalan Rekreasyonu: Bisiklet Kullanıcıları ve Yürüyüşçülerin Doğa Sporu Yapma Nedenleri ve Elde Ettikleri Faydalar, Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 8 (1): 1327-1341.
• Bakker, K.M., Rocke, T.E., Osorio, J.E., Abbott, R.C., Tello, C., Carrera, J.E., Valderrama, W., Shiva, C., Falcon, N. ve Streicker, D.G. (2019). Fluorescent Biomarkers Demonstrate Prospects for Spreadable Vaccines to Control Disease Transmission in Wild Bats, Nature Ecology&Evolution, 3: 1697-1704.
• Blaes, A. (2010). Évaluation et Promotion de l’Activité Physique de Jeunes Français Issus du Nord-Pas de Calais au Moyen de l’Accélérométrie: Influence de l’Âge, du Sexe et du Milieu Socio-Économique (Basılmamış Doktora Tezi). Fransa: Université du Droit et de la Santé-Lille II.
• Blair, S. ve Connelly, J. (1996). How Much Physical Activity Should We Do? The Case for Moderate Amounts and Intensities of Physical Activity, Research Quarterly for Exercise and Sport. 67 (2): 193-205.
• Bulut, C., Yetkin, M.A., Ataman Hatipoğlu, Ç., Yılmaz, Ş., Yazkan, S. ve Demiröz, A. P. (2009). Hastane Personelinin Kırım-Kongo Kanamalı Ateşi Konusundaki Bilgi Düzeylerinin Değerlendirilmesi, Klimik Dergisi 22 (1): 14-17.
• Brock Fenton, M., Streicker, D.G., Racey, P.A., Tuttle, M.D., Medellin, R.A., Daley, M.J., Recuenco, S. ve Bakker, K. M. (2020). Knowledge Gaps about Rabies Transmission from Vampire Bats to Humans, Nature Ecology&Evolution, 4: 517-518.
• Canini, L. (2010). Les Zoonoses en France Évaluation des Connaissances des Médecins et Vétérinaires (Basılmamış Doktora Tezi). Fransa: École Nationale Vétérinaire de Toulouse 3.
• Chartrand J., Duchesne J.-F. ve Gauvin D. (1999). Synthèse des Connaissances Sur Les Risques À La Santé Humaine Reliés Aux Usages Du Secteur D’études Lac Des Deux Montagnes-Rivières Des Prairies Et De Mille Îles (Rapport Technique). Kanada Sağlık Bakanlığı Québec Halk Sağlığı Müdürlüğü.
• Çakmur, H., Akoğlu, L., Kahraman, E. ve Atasever, M. (2015). Evaluation of Farmers’ Knowledge-Attitude-Practice about Zoonotic Diseases in Kars, Turkey, Kafkas Journal of Medical Sciences, 5 (3): 87-93.
• Çizel B., Kırtıl İ. G., Çizel R. ve Aşkun, V. (2021). Covid-19 Pandemisi Sürecinde Seyahatten Kaçınma Niyetinin Karmaşıklık Bakış Açısı ile Analizi, Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 32 (2): 212-223.
• Dinç, G., Doğanay, M. ve İzgür, M. (2015). Pet Hayvanlardan İnsanlara Bulaşan Önemli Bakteriyel Enfeksiyonlar, Türk Hijyen ve Deneysel Biyoloji Dergisi, 72 (2): 163-74.
• Duarte, N.F.H., Alencar C.H., Cavalcante K.K.S., Correia, F.G.S., Romijn, F.C., Araujo, D.B., Favoretto, S.R. ve Heukelbach, J. (2020). Increased Detection of Rabies Virus in Bats in Ceará State (Northeast Brazil) after Implementation of a Passive Surveillance Programme, Zoonoses and Public Health, 67 (2): 186-192.
• Kalaycı, Ş. (Editör). (2009). SPSS Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik Teknikleri. İçinde A. Eroğlu, Faktör Analizi (ss. 321-331). Ankara: Asil.
• Kayabaşı R., (2018). Laborant ve Veteriner Sağlık Önlisans Öğrencilerinin Zoonotik Meslek Hastalıkları Hakkında Bilinç Seviyelerinin Ölçülmesi, Electronic Journal of Vocational Colleges, (Ağustos) :11-20.
• Kiflu, B., Abdurahaman, M., Alemayehu, H. ve Eguale, T. (2016). Investigation on Public Knowledge, Attitude and Practices Related to Pet Management and Zoonotic Canine Diseases in Addis Ababa, Ethiopia. Ethiopian Veterinary Journal, 20 (1): 67-78.
• Kraus, G. (1985). Recreation Program Planning Today. Londra: Scott Foresman And Company.
• Lahey, M.P., Kunstler, R. ve Arnold H. (Editörler). (1993). Recreation, Leisure, and Chronic Illness: Therapeutic Rehabilitation as Intervention in Health Care. New York: The Haworth Press.
• Mavroidi, N., (2008). Transmission of Zoonoses Through Immigration and Tourism, Veterinaria Italiana, 44 (4): 651-656.
• Mikaelian, I., Higgins, R., Lequient, M., Major, M., Lefebvre, F. ve Martineau, D. (1997). Leptospirosis in Raccoons in Quebec: 2 Case Reports and Seroprevalence in a Recreational Area, The Canadian Veterinary Journal/Can Vet J, July (38): 440-442.
• Norman, G. (2010) Likert Scales, Levels of Measurement and the “Laws” of Statistics, Advances in Health Sciences Education: Theory and Practice, 15: 625-632.
• Nuhoğlu, İ., Aydın, M., Türedi, S., Gündüz, A. ve Topbaş, M. (2008). “Kene ile Bulaşan Hastalıklar”, TAF Preventive Medicine Bulletin, 7 (5): 461-468.
• Öztoprak, D., Serpen, A. ve Aksakoğlu, G. (2015). Veteriner Halk Sağlığı’nın Zoonoz Kontrolündeki Yeri, Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi, 24 (3): 114-124.
• Raosoft sample size calculator, http://www.raosoft.com/samplesize.html, Erişim tarihi: 2 Şubat 2020.
• Scott. N., Laws E. ve Prideaux B. (2010). Safety and Security in Tourism: Recovery Marketing after Crises. Londra: Routledge. British Library Cataloguing in Publication Data.
• Selek, M.B. ve Baylan, O. (2013). İnsan Toksokariyazı, Türk Hijyen ve Deneysel Biyoloji Dergisi, 70 (2): 113-134.
• Taylor A. (2000). Physical Activity, Anxiety and Stress. İçinde; S.J.H. Biddle, K.R. Fox, S.H. Boutcher (Editörler). Physical Activity and Psychological Well-Being (ss. 10-45). Londra: Routledge.
• Toker, F. (2020). Kentsel Açık Alan Rekreasyonunun Çevre ve Halk Sağlığı Açısından İncelenmesi: “Zoonoz Riski” (Basılmamış Doktora Tezi). Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Turizm Fakültesi.
• Toker, F. ve Baran Aksakal, F.N. (2020a). Rekreasyon ve Sağlık: Kentsel Açık Alan Rekreasyonununda “Zoonoz Riski”, International Social Sciences Studies Journal, 6 (57): 870-880.
• Toker, F. ve Baran Aksakal, F.N. (2020b). Kentsel Açık Alan Rekreasyonunda “Zoonoz Riski”, Selçuk Üniversitesi 14. Ulusal Veteriner Mikrobiyoloji Kongresi. (ss. 90-93). 13-16 Ekim, Konya.
• TÜBİTAK (2021). Covid-19 Data Portal Turkey, Dünyadaki Durum, https://covid19.tubitak.gov.tr/dunyada-durum, Erişim tarihi: 26 Aralık 2021.
• Tütüncü, Ö. ve Aydın, İ. (2014). Toplum ve Açık Hava Rekreasyon Faaliyetleri: ABD Örneği, Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 25 (1): 118-120.
• Vein, J. (2013). Étude de la Place du Ragondin (Myocastor coypus) dans le Cycle Épidémiologique de la Leptospirose et dans la Contamination du Milieu Aquatique en Zones Humides à Partir de Deux Populations de l’Est de la France. (Doktora Tezi), Fransa: Université Claude Bernard -Lyon I.
• Vitoux, A. (2014). Le Chat: Un Vecteur de Zoonoses. (Doktora Tezi), Fransa: Université de Lorraine.
• Vlès, V. (2021). De la Difficulté de Concilier Développement et Environnement. Espaces Tourisme & Loisirs, Éditions Touristiques Européennes. (hal-03474733): 82-85.
• World Health Organization. (1992). Regional Office for the Eastern Mediterranean (EM/RC39/7) (1992). Document Technique: Les Zoonoses. http://applications.emro.who.int/docs/em_rc39_7_fr.pdf, Erişim tarihi: 14 Nisan 2019.
• World Health Organization. (2002). The World Health Report: Reducing Risks, Promoting Healthy Life. İçinde Defining and Assessing Risks to Health (ss. 4-25).
• Yeşilyurt, S. ve Çapraz, C. (2018). Ölçek Geliştirme Çalışmalarında Kullanılan Kapsam Geçerliği İçin Bir Yol Haritası, Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 20 (1): 251-264.