Coğrafi İşaret Tesciline Aday Gastronomik Bir Miras: Pazaryolu Enişte Yemeği (Tatlısı)

Year 2025, Volume: 29 Issue: 1, 87 - 99, 25.03.2025

Erkan Denk , Ufuk Nuhoğlu , Gökalp Nuri Selçuk , Yeşim Dursun Denk

https://doi.org/10.53487/atasobed.1612548

Abstract

Bir yörede gastronomi turizminin gelişimi için yöre halkının ürettiği yerel ürünlere sahip çıkması ve bu ürünleri gelecek kuşaklara aktarması oldukça önemlidir. Bu özel ürünlerin turistik ürün olarak kullanılması hem bölgesel ekonomik kalkınmaya olumlu etki edebileceği gibi lezzet odaklı yapılan seyahatleri yöreye yönelik artırabilir ve gastronomi turizminin yörede gelişimini teşvik edebilir. Bu çalışma, Erzurum mutfağında keşfedilmeyi bekleyen Pazaryolu merkez ilçesinde enişteler için özel olarak üretilen ve severek tüketilen Pazaryolu enişte yemeğine odaklanmıştır. Bu kapsamda çalışmada nitel araştırma yöntemi kullanılmıştır. Araştırma verileri keşifsel araştırma tekniği ile birlikte yapılandırılmış görüşme formu ile elde edilmiştir. Yörede uzun yıllardır ikamet eden ve kırk yaş üstündeki 15 kişi ile görüşmeler gerçekleştirilmiştir. İçerik analizi sonucunda, Pazaryolu enişte yemeğinin yörede eniştelere özgü ve onları onurlandırmak adına uzun yıllardır yapıldığı, son zamanlarda ise özel günlerdeki misafirlere ikram edildiği hatta bayram sofralarında da yeni yeni yerini almaya başladığı belirlenmiştir. Ancak bu özel yemeğin sürdürülebilirliğinin sağlanması ve gelecek kuşaklara üretiminin aktarılması için coğrafi işaret tescili alınarak korunması gerektiği belirlenmiştir. Elde edilen bulgular, Türk Patent ve Marka Kurumu coğrafi işaret tescil başvurusuna temel oluşturabilecek niteliktedir ve üretim aşamaları, reçetesi, yöre ile kültürel bağı açıkça ortaya konulmuştur. Coğrafi işaret tescili ile Pazaryolu ilçesi sakinleri gurur duyabilecekleri gibi yörelerinde gastronomi turizmini geliştirmeye yönelik teşvik edilmiş de olacakları ilgili otoritelerce göz önünde bulundurulmalıdır.

Keywords

Pazaryolu enişte yemeği, Sürdürülebilir turizm, Coğrafi işaret tescili

Ethical Statement

26.12.2024 tarihli 22. oturum, 341 karar numarası ile etik kurul izni alınmıştır.

Thanks

Bu çalışmayı gerçekleştirmede fikir veren Ufuk NUHOĞLU’na, bizden desteklerini esirgemeyen ve mülakatlarda sorularımıza samimiyetle cevap veren Pazaryolu ilçesi merkez mahalle sakinlerine teşekkür ederiz.

A Gastronomic Heritage Candidate for Geographical Indication Registration: Pazaryolu Enişte Dish (Dessert)

Abstract

For the development of gastronomy tourism in a region, it is very important for the local people to protect the local products they produce and to pass these products on to future generations. The use of these special products as touristic products can have a positive impact on regional economic development, as well as increase flavor-oriented travel to the region and encourage the development of gastronomy tourism in the region. This study focuses on the Pazaryolu brother-in-law dish, which is specially produced and consumed fondly for brother-in-laws in the central district of Pazaryolu, which is waiting to be discovered in Erzurum cuisine. In this context, qualitative research method was used in the study. Research data was obtained through a structured interview form with exploratory research technique. Interviews were held with 15 people over the age of forty who have been living in the region for many years. As a result of the content analysis, it was determined that the Pazaryolu eniste dish has been made in the region for many years to honor the brother-in-laws and has recently been served to guests on special occasions and has even just begun to take its place on holiday tables. However, it has been determined that this special dish should be protected by obtaining a geographical indication registration in order to ensure its sustainability and to transfer its production to future generations. The findings obtained can form the basis for a geographical indication registration application by the Turkish Patent and Trademark Office, and the production stages, recipe, and cultural connection with the region are clearly revealed. While the residents of Pazaryolu district can be proud of the geographical indication registration, it should also be taken into consideration by the relevant authorities that they will be encouraged to develop gastronomy tourism in their region.

Keywords

sustainability tourism, Pazaryolu eniste dish, Geographical indication registration

References

• Aksoy, E. (2022). Erzurum Tabyaları kültür rotası önerisi ve kültür turizmi olanakları. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, (73), 84-96. https://doi.org/10.54614/JTRI.2022.4600
• Arion, O. V. (2024). Geographical indications and traditional products as the basis of enogastronomic tourism: significance for the development of rural communities (on the example of Italy). Journal of Geology, Geography and Geoecology, 33(1), 3-13. https://doi.org/10.15421/112401
• Arslanoğlu, İ. (2024). Sosyal bilimlerde araştırma teknikleri. 2. Basım. Nobel Akademik Yayıncılık Eğitim Danışmanlık, Ankara.
• Baltacı, A. (2018). Nitel araştırmalarda örnekleme yöntemleri ve örnek hacmi sorunsalı üzerine kavramsal bir inceleme. Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1), 231-274. https://dergipark.org.tr/en/pub/bitlissos/issue/38061/399955
• Camilleri, M. A. (2018). The tourism ındustry: An overview. In Travel marketing, tourism economics and the airline product (Chapter 1, pp. 3-27). Cham, Switzerland: Springer Nature. https://doi.org/10.1007/978-3-319-49849-2_1
• Crescenzi, R., De Filippis, F., Giua, M., & Vaquero-Piñeiro, C. (2021). Geographical Indications and local development: the strength of territorial embeddedness. Regional Studies, 56(3), 381–393. https://doi.org/10.1080/00343404.2021.1946499
• Çavuş, A., & Gönenbaba, İ. (2020). Erzurum’daki hastanelerin sağlık turizmi açısından değerlendirilmesi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 24(4), 1681-1693. https://dergipark.org.tr/en/pub/ataunisosbil/issue/59389/654143
• da Silva, A. L. K., Anklam, A. S., de Bortolli, K., Busco, C., & Eising, R. (2024). Where does cheese come from? Geographical indications for Brazilian regional development: a review. Food Science and Technology, 44. https://doi.org/10.5327/fst.00090
• Dağtekin, E. E. (2018). Coğrafi işaret olarak Diyarbakır bazalt taşı ve tescili. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 17(66), 851-860. https://dergipark.org.tr/en/pub/esosder/article/399309
• Demir Özer, E. & Esen, M. K. (2019). Coğrafi işaret alma sürecinde, Avanos-Nevşehir testi kebabına ait standart reçetenin oluşturulması. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 7 (2), 805-817. https://jotags.net/index.php/jotags/issue/view/63
• Denk, E., (2024). Gastronomik deneyimlerde gıda güvenliği: Erzurum'dan kanıtlar. Gastronomi Alanında Tematik Araştırmalar III (pp.105-119), Konya: Çizgi Kitapevi.https://www.cizgikitabevi.com/kitap/1871-gastronomi-alaninda-tematik- arastirmalar-iii
• Denk, E. (2023). Erzurum mutfak kültürünün sahip olduğu zenginliğin mutfak turizmi açısından farkında olmak. Uluslararası Turizm, Ekonomi ve İşletme Bilimleri Dergisi (IJTEBS) E-ISSN: 2602-4411, 7(2), 59-79. https://www.ijtebs.org/index.php/ijtebs/article/view/571
• Denk, E., & Mil, B. (2016). Erzurum Oltu ilçesinin kırsal turizm potansiyeli ve yerel halkın turizm algılamaları. International Journal of Social and Economic Sciences, 6(2), 07-15. https://www.ijses.org/index.php/ijses/article/view/187
• Enthoven, L., & Van den Broeck, G. (2021). Local food systems: Reviewing two decades of research. Agricultural Systems, 193, 103226. https://doi.org/10.1016/j.agsy.2021.103226
• Ercelep, B., & Akdemir, N. (2022). Tescilli coğrafi işaretli gıda ürünleri: Türk tatlıları örneği. Gastroia: Journal of Gastronomy and Travel Research, 6(3), (Special Issue: ICTEBS), 550-563. https://doi.org/10.32958/gastoria.1205823
• Eriksen, S. N. (2013). Defining local food: constructing a new taxonomy–three domains of proximity. Acta Agriculturae Scandinavica, Section B–Soil & Plant Science, 63(sup1), 47-55. https://doi.org/10.1080/09064710.2013.789123
• Erzurum KTB. (2024). Erzurum İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü. İlçeler-Pazaryolu. https://erzurum.ktb.gov.tr/TR- 56062/pazaryolu.html (Erişim: 07.12.2024).
• Fusté-Forné, F. (2020). Say Gouda, say cheese: Travel narratives of a food identity. International Journal of Gastronomy and Food Science, 22, 100252. https://doi.org/10.1016/j.ijgfs.2020.100252
• Gangjee, Dev S., Geographical Indications and Cultural Heritage (November 16, 2012). WIPO Journal, Vol. 4, pp. 92-102, 2012, Available at SSRN: https://ssrn.com/abstract=2187768
• Gerz, A., & Dupont, F. (2006). Comté cheese in France: Impact of a geographical indication on rural development. Origin- Based Products: Lessons for Pro-Poor Market Development. Bulletin, 372, 75-87. Available at: https://www.kit.nl/wp- content/uploads/2018/08/921_Bull372-web-zill.pdf#page=75
• Karagöz, K. (2008). Türkiye’nin turizm potansiyeli: Çekim modeli yaklaşımı. Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 19(2), 149- 156. https://dergipark.org.tr/en/pub/atad/issue/16795/174469
• Kızılkaya, Y. (2013). Erzurum ilinin inanç turizm potansiyeli. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Kivela, J., & Crotts, J. C. (2005). Gastronomy tourism: A meaningful travel market segment. Journal of Culinary Science & Technology, 4(2-3), 39-55. https://doi.org/10.1300/J385v04n02_03
• Koca, H., Zaman, S., & Coşkun, O. (2007). Erzurum’un spor-kamp turizmi potansiyeli. Doğu Coğrafya Dergisi, 12(18), 205-224. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/26891
• Kotan, N. (2020). Alternatif turizm ürünü olarak termal turizm: Erzurum ili örneği. Journal of Eurasia Tourism Research, 1(1), 21-31. https://dergipark.org.tr/en/pub/atadergi/issue/60286/845198
• Mil, B., & Denk, E. (2015). Erzurum mutfağı yöresel ürünlerin otel restoran menülerinde kullanım düzeyi: Palandöken örneği. International Journal of Social and Economic Sciences, 5(2), 01-07. https://www.ijses.org/index.php/ijses/article/view/172
• Oğan, Y., & Çelik, M. (2023). A gastronomic product in Turkish culinary culture: A research on Yozgat Çanak cheese. International Journal of Gastronomy and Food Science, 31, 100650. https://doi.org/10.1016/j.ijgfs.2022.100650
• Okumus, B. (2021). Food tourism research: a perspective article. Tourism Review, Vol. 76 No. 1, pp. 38- 42. https://doi.org/10.1108/TR-11-2019-0450
• Özbey, Z., & Köşker, H. (2021). Türk mutfak kültüründe çorba ve coğrafi işaretli çorbalar üzerine bir değerlendirme. Gastroia: Journal of Gastronomy and Travel Research, 5(3), 471-489. https://doi.org/10.32958/gastoria.956548
• Quinones-Ruiz, X. F., Penker, M., Belletti, G., Marescotti, A., Scaramuzzi, S., Barzini, E., ... & Samper-Gartner, L. F. (2016). Insights into the black box of collective efforts for the registration of Geographical Indications. Land Use Policy, 57, 103-116. https://doi.org/10.1016/j.landusepol.2016.05.021
• Pamukçu, H., Saraç, Ö., Aytuğar, S., & Sandıkçı, M. (2021). The effects of local food and local products with geographical indication on the development of tourism gastronomy. Sustainability, 13(12), 6692. https://doi.org/10.3390/su13126692
• Prasad, B. D. (2008). Content analysis. In (eds. Lal Das, D.K. and Bhaskaran, V.) Research methods for social work, New Delhi: Rawat, 173-193.
• Richards, G. (2021), Evolving research perspectives on food and gastronomic experiences in tourism. International Journal of Contemporary Hospitality Management, 33(3). 1037-1058. https://doi.org/10.1108/IJCHM-10-2020-1217
• Saygılı, D., Demirci, H., & Samav, U. (2020). Coğrafi işaretli Türkiye peynirleri. Aydın Gastronomy, 4(1), 11-21. https://dergipark.org.tr/en/pub/aydingas/issue/52081/680110
• Sims, R. (2009). Food, place and authenticity: local food and the sustainable tourism experience. Journal of Sustainable Tourism, 17(3), 321-336.
• Şahin, G. (2013). Coğrafi işaretlerin önemi ve Vize (Kırklareli)’nin coğrafi işaretleri. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (15), 23-37. https://dergipark.org.tr/en/pub/pausbed/issue/34729/383962
• Şimşek, A., & Güleç, E. (2020). Gastronomi turizmi kapsamında coğrafi işaretli ürün: Elazığ Orciği. Aydın Gastronomy, 4(2), 73-81. https://dergipark.org.tr/en/pub/aydingas/issue/56175/703550
• Tabay, G. & Başar, F. (2023). Erzurum ilinin turizm potansiyelinin belirlenmesi: Üniversite öğrencilerinin algısı üzerine bir araştırma. AHBVÜ Turizm Fakültesi Dergisi, 26 (2), 213-237. https://dergipark.org.tr/tr/download/article- file/3420074
• Tanrıkulu, M., & Doğandor, E. (2021). Coğrafi işaretleri ve coğrafi işaret potansiyeliyle Bolu ili. Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12(1), 223-257. https://dergipark.org.tr/en/pub/jiss/issue/61916/888172
• Temizkan, S. P., Cankül, D., & Kaya, S. (2021). Coğrafi işarete aday gastronomik bir değer: Eskişehir simidi. Turizm Akademik Dergisi, 8(2), 229-241. https://dergipark.org.tr/en/pub/touraj/issue/67401/880212
• Tekelioğlu, Y. (2019). Coğrafi işaretler ve Türkiye uygulamaları. Ufuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(15), 47-75. https://dergipark.org.tr/en/pub/ufuksbedergi/issue/57470/815063
• Tenny, S., Brannan, J.M., & Brannan, G.D. (2017). Qualitative study. In: StatPearls. StatPearls Publishing, Treasure Island (FL).PMID: 29262162.
• Ulema, Ş., Karakaş, D., & Semint, S. (2024). Coğrafi işaretli pastacılık ve fırıncılık ürünleri: Marmara bölgesi örneği. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 31(3), 573-596. https://doi.org/10.18657/yonveek.1463706
• Ültay, E., Akyurt, H., ve Ültay, N. (2021). Sosyal bilimlerde betimsel içerik analizi. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, (10), 188-201. https://doi.org/10.21733/ibad.871703
• Üzümcü, T. P., & Denk, E. (2019). Erzurum ile özdeleşmiş bir lezzet: Oltu cağ kebabı (A Taste which is Identical with Erzurum; Cağ Kebab of Oltu). Journal of Tourism & Gastronomy Studies, 7(1), 463-481.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.
• Zografos, D. (2008). Geographical indications and socio-economic development. IQsensato Working Paper, No.3. Available at SSRN: https://ssrn.com/abstract=1628534 or http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.1628534