HASAN DAĞI’NDA (AKSARAY-NİĞDE) HÂLÂ ÖNEMİNİ KORUYAN BASİT SU YAPILARI: SARNIÇLAR VE KUYULAR

Year 2008, Volume: 13 Issue: 19, 167 - 187, 04.03.2011

İbrahim Kopar

Abstract

Hasan Dağı’nda (3268 m) volkanik yereyin geçirimli olması ve yetersiz su
kaynakları yüzünden ağıl ve köy yerleşmelerinde açılmış bulunan sarnıç (Karlık)
ve kuyular önemini hâlâ koruyan basit su yapılarıdır. Sahada 5–6. yüzyıl Bizans
döneminden kalma 6 adet, tarihi değeri olmayan ancak çok eskiden beri yaygın
olarak kullanılan 100’ü aşkın sarnıç ve 70’e yakın su kuyusu tespit edilmiştir.
Yaklaşık 2500 m. yüksekliğe kadar bulunan sarnıçlarla, 1000–1500 m yükselti
kademeleri arasında yer alan kuyuların yapılış nedeni, yöre ekonomisi büyük
oranda hayvancılığa dayandığı için, hayvanların içme suyu gereksinimini
sağlamaktır. Hasan Dağı ve yakın çevresindeki toplam 23 adet yerleşmede (1
Kasaba 22 köy) yaklaşık 70 bin hayvan bulunmaktadır. Küçükbaş hayvanlar
ilkbaharda meskeni sabit ağıl yerleşmelerine götürülmektedir. Kış mevsimi
yaklaştığında yeniden köy içindeki ağıllara dönülmektedir. Kuyulardan geçmişte
hem insanlar hem de hayvanlar ihtiyaçtan dolayı birlikte yararlanmıştır. Pompajla
farklı sahalardan sağlanan içme suları, yerleşmelerdeki kuyuların insan
yaşamından çıkmasını sağlayamamıştır. Akçakent, Yukarı Dikmen ve Uluören
köylerinde durum günümüzde de böyledir.

References

• AKALIN, H. Ş., TOPARLI, R., GÖZAYDIN, N., ZÜLFİKAR, H., ARGUNŞAH, M., DEMİR, N., TEZCAN AKSU, B., GÜLTEKİN, B., 2005, Türkçe Sözlük, Türk Dil Kurumu yayınları, Yay No: 549, Ankara.
• AYDAR, A., GOURGAUD, A., 1998, The Geology of Mount Hasan Stratovolcano, Central Anatolia, Turkey, Journal of Volcanology and Geothermal Research, V: 85, Elseiver Science B.V., Page: 129-152.
• AYHAN, A., PAPAK, İ., 1998, Aksaray-Taşpınar-Altınhisar-Çiftlik-Delihebil- (Niğde) Civarının Jeolojisi, MTA Derleme No: 8315, (Yayınlanmamış), Ankara, Shf, 1-56.
• BEEKMAN, P. H., 1966-a, Aksaray-Gelveri-Çınarlı Bölgesinin Jeoloji Raporu (Hasan Dağ-Melendiz Dağ Sırasının Kuzeyi), MTA Derleme No : 5218, (Yayınlanmamış), Ankara, Shf: 1-31.
• BEEKMAN, P.H. 1966-b, Hasan Dağı, Melendiz Dağı Bölgesinde Pliyosen ve Kuvaterner Volkanizma Faaliyetleri, MTA Derg. Sayı: 66, Ankara. Shf: 88–103.
• EMRE, Ö., 1991, Hasan Dağı-Keçiboyduran Dağı Yöresi Volkanizmasının Jeomorfolojisi, İ.Ü. Deniz Bilimleri ve Coğrafya Enstitüsü Doktora Tezi, (Yayınlanmamış), İstanbul, Shf: 1-198.
• ERİNÇ, S.,1996, Klimatoloji ve Metotları, Alfa Basım Yayım Dağıtım, No: 276, Coğrafya Dizisi No: 1, İstanbul, Shf: 459-461.
• Genel Nüfus Sayımı 2000, Nüfusun Sosyal ve Ekonomik Nitelikleri, Konya İli, DİE, Ankara, Shf: 61–78.
• Genel Nüfus Sayımı 2000, Nüfusun Sosyal ve Ekonomik Nitelikleri, Nevşehir İli, DİE, Ankara, Shf: 59–66.
• Genel Nüfus Sayımı 2000, Nüfusun Sosyal ve Ekonomik Nitelikleri, Aksaray İli, DİE, Ankara, Shf: 53–60.
• Genel Nüfus Sayımı 2000, Nüfusun Sosyal ve Ekonomik Nitelikleri, Niğde İli, DİE, Ankara, Shf: 59–65.
• GÜNEY, E., 2003, Yerbilim (Mineraloji, Petrografi, Jeoloji, Jeomorfoloji) Terimleri Sözlüğü, Nobel Yayınları, Ankara.
• KOÇMAN, A., 1993, Türkiye İklimi, Ege Üniv. Ed. Fak. Yay. No: 72, İzmir, Shf: 1–83.
• KONYALI, İ. H., 1974, Abideleri ve Kitabeleriyle Niğde-Aksaray Tarihi, Fatih Yayınevi Matbaası, Cilt:1 İstanbul, Shf: 1-1408.
• KOPAR, İ., 2007, Hasan Dağı ve Yakın Çevresi’nin Fiziki Coğrafyası, Gündüz Eğitim ve Yayıncılık, Ankara, Shf:1-206.
• LAHN, E., 1940, Niğde Vilayetinin Aksaray Kazasında Yapılan Maden Araştırmalarına Dair Rapor, MTA Rap. No: 1207, Ankara.
• NAUMANN, R., 1991, (Çev. Beral MADRA), Eski Anadolu Mimarlığı, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Türk Tarih Kurumu Yayınları, IV. Dizi-Sayı: 9b., Ankara, Shf: 1-522.
• OĞUZ, B., 1998, Bizans’tan Günümüze İstanbul Suları, Simurg Kitapçılık Yayınları, İstanbul, Shf: 7-289.
• OKAY, A. C., 1963, Hasan Dağ Bölgesi Raporu, MTA Enst. Rap. No: 3317, Ankara.
• ÖNGE, Y., 1997, Türk Mimarisinde Selçuklu ve Osmanlı Dönemlerinde Su Yapıları, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Türk Tarih Kurumu Yayınları, IV. Dizi-Sa.48, Ankara, Shf: 1-149.
• YILMAZ, Y., 1984, Türkiye’nin Jeolojik Tarihinde Mağmatik Etkinlik ve Tektonik Evrimle İlişkisi, Ketin Sempozyumu, Türkiye Jeoloji Kurumu Yay., İstanbul, Shf: 63-81. Haritalar
• TC. HGK, 1968, 1/100 000 Ölçekli Türkiye Topografya Haritası, AKSARAY-L 32 Paftası.
• TC. HGK, 1968, 1/25 000 Ölçekli Türkiye Topografya Haritası, Aksaray-L32, d1, d2, d3, d4 Paftaları.