Selçuklu döneminde Alanya şehrinin fonksiyon özellikleri

Year 2021, Volume: 26 Issue: 46, 211 - 228, 20.12.2021

Mehmet Akif Ceylan

https://doi.org/10.17295/ataunidcd.1014757

Abstract

Elverişli sit ve konum özelliklerine sahip şehir yerleşmelerinin varlıkları ve gelişmeleri süreklilik arz etmektedir. Şüphesiz bunda zamanla değişen ve gelişen beşerî coğrafya unsurlarının da önemli rolleri söz konusudur. Dolayısıyla şehirlerin kuruluşu, gelişimi ve fonksiyonların zamanla çeşitlenmesi, başta sit ve konum olmak üzere çeşitli coğrafi özelliklerin oluşturduğu potansiyel ölçüsünde ve bu potansiyeli değerlendirebilecek yöneticiler sayesinde mümkün olmaktadır.
Akdeniz kıyısında tombolo özelliği gösteren bir yarımada ve savunmaya elverişli yüksek bir rölyef üzerinde yer alan Alanya şehri, sit ve konum özellikleri sayesinde kurulduğu günden beri varlığını geliştirerek korumayı başarmıştır. Coğrafi şartların elverişli olması, şehrin bu mevkide kurulmasına imkân sağlamış; nüfus, yerleşme ve ekonomik fonksiyonlar açısından şehrin gelişmesini olumlu şekilde etkilemiş ve günümüzde de etkilemeye devam etmektedir.
Makalede Selçuklu döneminde Alanya’nın sit ve konum özelliklerinin etkisiyle çeşitlenen şehir fonksiyonları ele alınmıştır. İncelenen dönemle ilgili tarihi kaynaklardan temin edilen coğrafi bilgiler analiz edilerek şehrin fonksiyonları belirlenmeye ve özellikleri açıklanmaya çalışılmıştır. Bu bağlamda Alanya şehrinin Selçuklu döneminde liman, tersane, askeri deniz üssü, ticaret, sayfiye ve idari gibi çok çeşitli fonksiyonlara sahip olduğu belirlenmiştir. Mevcut tarihi kaynakların yanı sıra coğrafya biliminin sağladığı metodolojik imkânlarla bu fonksiyonların gelişimi, değişimi ve özellikleri farklı yönleriyle ayrı ayrı nispeten ayrıntılı şekilde incelenmeye gayret edilmiştir.

Keywords

Alanya, Selçuklu Dönemi, Şehir Fonksiyonları

References

• Akyüz, H. Ö., Ceylan, M. A. (2020). Osmanlı döneminde Tokat şehrinin fonksiyon özellikleri. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(2), 110-130.
• Baykara, T. (1996). Alaiye tersanesi. 3. Alanya Tarih ve Kültür Semineri, 183-185.
• Baykara, T. (1991). Alaiye bir Selçuklu şehri. Alanya Tarih ve Kültür Semineri I, 13-19.
• Baykara, T. (1990). Anadolu’nun Selçuklular devrindeki sosyal ve iktisadi tarihi üzerinde araştırmalar. İzmir: Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Bilici, Z. K. (2018). Anadolu Selçuklu çağı mirası (1). Konya Selçuklu Belediyesi Yayınları.
• Bostan, İ. (1989). Alanya. TDV İslâm Ansiklopedisi, II, 339-341.
• Bozkuş, M. A. (2017). Ortaçağ'da Alâiyye (Alanya) ve Alâiyye beyliği. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Ceylan, M. A. (2011). Türkiye kıyılarında üzerinde şehir yerleşmesi bulunan tombololara genel bir bakış. Marmara Coğrafya Dergisi, 23, 352-373.
• Dinç, Y. (2020). Karşılaştırmalı bir şehir coğrafyası: Alanya ve Manavgat örneği. Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Doğanay, H. (2017). Coğrafya bilim alanları sözlüğü. Ankara: Pegem Akademi.
• Ebu Abdullah Muhammed İbn Battuta Tanci, (2004). İbn Battuta seyahatnamesi (I). Çev. A. S. Aykut. İstanbul: Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık.
• Erol, O. (1991). Türkiye kıyılarındaki terkedilmiş tarihi limanlar ve bir çevre sorunu olarak kıyı çizgisi değişimlerinin önemi. İstanbul Üniversitesi Deniz Bilimleri ve Coğrafya Enstitüsü Bülten, 8, 1-44.
• Eskikurt, A. (2014). Ortaçağ Anadolu ticaret yolları. Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 33, 15-40.
• Evliya Çelebi b. Derviş Mehemmed Zıllî, (2005). Evliyâ Çelebi seyahatnâmesi (IX). Haz. Y. Dağlı, S. A. Kahraman, R. Dankoff. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Fleet, K. (2004). European and Islamic trade in the early Ottoman state: The merchants of Genoa and Turkey. United Kingdom: Cambridge University Press.
• Gümüşçü, O., Yiğit, İ. (2012). XIII-XVI. yüzyıllarda Alanya-Sinop bağlantı yolu. Alanya XII. Tarih ve Kültür Sempozyumu, 253-262.
• Gürbüz, A. (2001). XVI-XVII. yüzyıllarda Alâiye Kalesi. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 10, 207-226.
• Hacıgökmen, M. A. (2018). Selçuklularda av merasimleri ve emir-i şikarlar. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi (SUTAD), 43, 325-339.
• Heyd, W. (2000). Yakın-Doğu ticaret tarihi. Çev. E. Z. Karal. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Https://www.alanya.bel.tr/S/415/Alanya-Kalesi. Erişim Tarihi 02.02. 2021.
• İbn Bibi (El-Hüseyin B. Muhammed B. Ali El-Ca’feri Er-Rugadi). (1996). El evamirü’l-Ala’iye fi’l-umuri’l-Ala’iye (Selçuk Name) I. Çev. M. Öztürk. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Koçak, F. N. (2013). Tarihte Alanya, Alanya Ticaret ve Sanayi Odası Yayını.
• Konyalı, İ. H. (2011). Alanya: Tarihi-turistik kılavuz. Haz. M. A. Kemaloğlu. Red. F. N. Koçak, Alanya Ticaret ve Sanayi Odası Yayını.
• Kocakuşak, S. (1993). Alanya'da kentleşme, turizm ve sorunları. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Lloyd, S., Rice, D. S. (1964). Alanya (Ala'iyya). Çev. N. Sinemoğlu. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Özcan, K. (2006). Anadolu’da kentler sistemi ve mekânsal kademelenme. METUJFA, 23 (2), 21-61.
• Özcan, K., Yenen, Z. (2010). Anadolu-Türk kent tarihine katkı: Anadolu Selçuklu kenti (XII. yüzyılın başından XIII. yüzyılın sonuna dek). MEGARON, 5 (2), 55-66.
• Piri Reis, (1525). Kitab-ı bahriye (el yazması). Fasıl 320, Walters Art Museum.
• Redford, S. (2008). Anadolu Selçuklu bahçeleri (Alaiyye/Alanya). Çev. S. Alper. İstanbul: Eren Yayıncılık.
• Saraçoğlu, H. (1989). Akdeniz bölgesi. İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Texier, C. (2002). Küçük Asya coğrafyası, tarihi ve arkeolojisi. C. 3, Çev. A. Suat, Latin Harflerine Aktaran K. Y. Kopraman, Sadeleştiren M. Yıldız, Ankara: Enformasyon ve Dokümantasyon Hizmetleri Vakfı Yayınları.
• Turan, O. (1993). Selçuklular zamanında Türkiye: Siyasi tarih, Alparslan’dan Osman Gazi’ye (1071-1318). İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
• Turan, O. (2008). Selçuklular tarihi ve Türk-İslâm medeniyeti. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Yalçınlar, İ. (1963). Türkiye'nin Akdeniz bölgesinde bulunan Silüriene ait Graptolitli seri. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Yayınları.
• Yıldız, A. (2008). Türkiye'de tersanelerin tarihi ve gemi inşa sanayisinin gelişimi. Mühendis ve Makina Dergisi, 49 (578), 23-47.