Meriç-Ergene Havzası Hava Kalitesinin Ortalamalar, Maksimumlar ve Limit Değerler Açısından İncelenmesi

Year 2024, Volume: 29 Issue: 52, 1 - 18, 30.12.2024

Nuriye Garipağaoğlu

https://doi.org/10.17295/ataunidcd.1492625

Abstract

Havzalar diğer çevre sorunları ile birlikte hava kirliliğinin de görüldüğü mekânsal ünitelerdir. Çalışma alanı olarak seçilen Meriç-Ergene Havzası, ekonomik cazibe merkezi olması nedeniyle Marmara Bölgesi sanayi kuşağının bir bölümünü kapsamaktadır. Bu durum ise, nüfus ve ulaşım yoğunluğunu artırmış, beşerî baskılar atmosfer kirlilik seviyelerine önemli katkı yapmıştır. Havzada görülen hava kirliliğinin temel kaynakları arasında genel olarak evsel ısınma amaçlı tüketilen yakıtlar, sanayi faaliyetleri ve motorlu kara taşıtları bulunmaktadır. Bu çalışmanın amacı, tarımsal niteliği yüksek olmasının yanı sıra başta tarıma bağlı sanayi ve diğer sanayi faaliyetlerinin yoğun olarak yapıldığı Meriç-Ergene Havzası’nda hava kalitesi seviyesinin çeşitli kirleticiler temelinde istatistiksel açıdan araştırılmasıdır. Havzada evsel ısınma kaynaklı hava kirleticileri ile birlikte, kentsel ve endüstriyel faaliyetlere bağlı emisyonlar kirlilik seviyesini yükseltmekte olup, olumsuz topografik ve meteorolojik koşullar da desteklemektedir. Havzada hava kirliliği, başta insan sağlığı olmak üzere, diğer canlılarla birlikte bütünüyle ekosisteme zarar verici boyutlara ulaşmıştır. Havzada ölçümü düzenli biçimde yapılan partiküler madde (PM10) ve kükürt dioksit (SO2) konsantrasyonları 1990 yılından itibaren 10 yıllık dönemler halinde, 2020 yılına kadar incelenmiş, bunlara 2022 yılında PM2,5, NO2, NO, NOx, O3 dâhil edilmiştir. Edirne, Karaağaç, Keşan, Kırklareli, Vize, Lüleburgaz, Tekirdağ, Çerkezköy ve Çorlu istasyonlarının verileri kullanılmıştır. 2022 yılında, özellikle partiküler madde ve azot oksit konsantrasyonları, genellikle sınır değerleri aşmıştır. Bu çalışmadan havzanın hava kalitesinin zamansal değişimi belirlenerek yönetimine katkı sağlaması beklenmektedir.

Keywords

Meriç-Ergene Havzası, hava kirliliği, sınır değerler

Investigation of Meriç-Ergene Basin Air Quality in Terms of Averages, Maximums, and Limit Values

Abstract

Watersheds are spatial units where air pollution, along with other environmental issues, is observed. The Meriç-Ergene Basin, selected as the study area, encompasses a part of the industrial belt of the Marmara Region due to its status as an economic attraction center. This situation has led to an increase in population and transportation density, with anthropogenic pressures significantly contributing to the levels of atmospheric pollution in the region. The main sources of air pollution in the watershed generally include fuels used for domestic heating, industrial activities, and motor vehicles. The aim of this study is to statistically investigate the air quality levels in the Meriç-Ergene Basin, which, in addition to its high agricultural characteristics, is an area where agriculture-based industries and other industrial activities are heavily concentrated, based on various pollutants. In the watersheld, along with air pollutants from domestic heating sources, emissions from urban and industrial activities increase pollution levels, further exacerbated by unfavorable topographical and meteorological conditions. Air pollution in the watershed has reached levels that are detrimental to the entire ecosystem, impacting human health and other living organisms. The concentrations of particulate matter (PM10) and sulfur dioxide (SO2), which have been regularly monitored in the watershed, were analyzed in 10-year intervals from 1990 to 2020. In 2022, measurements of PM2.5, NO2, NO, NOx, and O3 were also included. Data from monitoring stations in Edirne, Karaağaç, Keşan, Kırklareli, Vize, Lüleburgaz, Tekirdağ, Çerkezköy, and Çorlu were utilized. In 2022, especially the concentrations of particulate matter and nitrogen oxides consistently exceeded the established limit values. This study is anticipated to support the management of air quality in the region by identifying the temporal variations of pollution levels.

Keywords

Meriç-Ergene Basin, air pollution, limit values

References

• Chew, S., Kolosowska, N., Saveleva, L., Malm, T. & Kanninen, K. M. (2020). Impairment of mitochondrial function by particulate matter: Implications for the brain. Neurochemistry International, 135: 104694.
• Cindoruk, S. S. (2018). Havadaki NO ve NO2 parametrelerinin Marmara temiz hava merkezi ölçümleri kapsamında incelenmesi. Ömer Halisdemir Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi, 7(2), 600-611.
• Darkot, B. & Tuncel, M. (1981). Marmara Bölgesi coğrafyası. İstanbul Üniversitesi Yayınları No: 2510.
• DMİGM. (1985). Ortalama ve ekstrem kıymetler meteoroloji bülteni. Ankara.
• Enerji Atlası (https://www.enerjiatlasi.com/dogalgaz-tuketimi)
• Erinç, S. (1984). Ortam ekolojisi ve degredasyonal ekosistem değişiklikleri. İstanbul Üniversitesi Deniz Bilimleri ve Coğrafya Enstitüsü Yayınları, No: 1.
• Eroğlu, İ. (2022). Çorlu (Tekirdağ) ilçesinde hava kirliliğinin coğrafi açıdan değerlendirilmesi. Türk & İslam Dünyası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(35), 34-56.
• Eroğlu, İ. (2023). Çerkezköy ve Kapaklı İlçelerinde (Tekirdağ) hava kirliliğinin nedenleri ve kirlilik parametreleri üzerine bir değerlendirme. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(66), 256-283.
• Ertürk, F. (2002). Hava kirliliği ve kontrolü ders notları. Yıldız Teknik Üniversitesi, Çevre Mühendisliği Bölümü.
• EU (European Commission), 2019. Air Quality Standard. https://ec.europa.eu/environment/air/quality/standards.htm, (Erişim Tarihi: 5 /03/ 2020).
• Evyapan, F. (2008). Hava kirliliğinin solunumsal morbidite ve mortalite üzerindeki etkileri: Türkiye ve Dünya verileri. Journal of Pulmonary Medicine. Special Topics, 1(2), 48–60.
• Garipağaoğlu, N. (2002). Türkiye’de hava kirliliği ve coğrafi esasları. Arya.
• Garipağaoğlu, N. (2008). Türkiye şehirlerinin hava kalitesinin zamanla değişimine bağlı bir sınıflandırma. 5.Ulusal Coğrafya Sempozyumu. 357-368, Ankara.
• Garipağaoğlu, N. (2012). Meriç-Ergene Havzası su kalitesi üzerinde şehir, sanayi ve ziraat kaynaklı baskılar. Atatürk Üniversitesi Ulusal Coğrafya Sempozyumu, 931-948, Erzurum.
• Garipağaoğlu, N. (2015). Türkiye ortam sorunları coğrafyası. (Genişletilmiş ve güncellenmiş 2. Baskı), Yeditepe.
• Garipağaoğlu, N. (2018). Meriç–Ergene Havzası’nın sürdürülebilir planlama ve yönetim kapsamında doğal turizm değerlerinin önemi. IWACT 2018 International West Asia Congress Of Tourism Research 29 Sept – 01 Oct 2018, 741-759, Van- Turkey.
• Garipağaoğlu, N. (2019). Türkiye hava kalitesinin havza tabanlı incelenmesi ve yönetilmesine dair bir öneri. 1. İstanbul Uluslararası Coğrafya Kongresi Bildiri Kitabı, 933-949, İstanbul.
• Garipağaoğlu, N. (2020). Türkiye’nin hava kalitesinin maksimumlar ve limit değerler açısından incelenmesi. Türkiye’de Coğrafya araştırmaları içinde (s.186-222). Gazi Kitabevi.
• Gül, İ., Yorulmaz, F., Altınok, A. & Eskiocak, M. (2019). Edirne Merkez İlçede Çevre ve Şehircilik Bakanlığı hava kalitesi izleme istasyonunda ölçülen partiküler madde 10 (pm10) bileşiminin araştırılması. Türk Dünyası Uygulama ve Araştırma Merkezi Halk Sağlığı Dergisi, 4(3), 331-342.
• İBB, Çevre Koruma ve Kontrolü Daire Başkanlığı Çevre Koruma Müdürlüğü (https://havakalitesi.ibb.gov.tr/Icerik/mevzuat/turkiye-standartlari).
• İnecik, S. (1994). Hava kirliliği. İstanbul Teknik Üniversitesi Matbaası.
• Karbuz, İ. (2016). Tekirdağ’da hava kirliliğine coğrafi bakış. International Journal of Social Science, 44, 363-376.
• Karpuzcu, M. (1994). Çevre kirlenmesi ve kontrolü. Kubbealtı Neşriyatı.
• Kılıç, A., Kum, S., Ünal, A. & Kındap, T. (2014). Marmara Bölgesi' ndeki hava kirliliğinin modellenmesi, kirlilik azaltımı ve maruziyet analizi. BAÜ Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 16(1), 27-46.
• Kırımhan, S. (2006). Hava kirliliği ve kontrolü. Turhan Kitabevi.
• Koç, T. & Tağıl, Ş. (2000). Edirne kent merkezinde hava kalitesi. Geçmişte, Günümüzde ve Gelecekte Trakya (10-12 Haziran 1998), 28. Coğrafya Meslek Haftası, Coğrafya Meslek Haftaları Serisi: 2, İstanbul.
• Özşahin, E., Eroğlu, İ. & Pektezel, H. (2016). Keşan’da (Edirne) hava kirliliği. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 36, 83-100.
• Öztürk, M. (2007). Partikül madde kirliliğinin insan sağlığı üzerinde etkisi. Çevre ve Orman Bakanlığı.
• Rai, P. K. (2016). Impacts of particulate matter pollution on plants: Implications for environmental biomonitoring. Ecotoxicology and Environmental Safety, 129, 120–136.
• Sarver, T., Al-Qaraghuli, A. & Kazmerski, L. L. (2013). A comprehensive review of the impact of dust on the use of solar energy: History, investigations, results, literature, and mitigation approaches. Renewable and Sustainable Energy Reviews, 22, 698–733.
• Siyavuş, A. E. (2020). Tekirdağ şehir coğrafyası. Gece Kitaplığı.
• T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, Ulusal Hava Kalitesi İzleme Ağı (https://www.havaizleme.gov.tr. Erişim tarihi: 04-05-2022).
• T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Hava Kalitesi Bülteni (2011-2014). (http://www.csb.gov.tr/ Erişim tarihi: 03-02-2016).
• T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği (https://cygm.csb.gov.tr/yonetmelikler Erişim Tarihi: 10-5-2021).
• T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı Su Yönetimi Genel Müdürlüğü Havza Koruma Eylem Planlarının Nehir Havzası Yönetim Planlarına Dönüştürülmesi İçin Teknik Yardım (https://www.tarimorman.gov.tr/SYGM/Belgeler/NEH%C4%B0R%20HAVZA%20Y%C3%96NET%C4%B0M%20PLANLARI%2028.12.2022/Meri%C3%A7%20Ergene%20).
• Tecer, L. H., Tagıl, S., Fıçıcı, M. & Sofuoğlu, S. (2017). Hava kirliliği Ergene Havzası'nı nasıl etkiliyor? VII. Ulusal Hava Kirliliği Ve Kontrolü Sempozyumu, 1-3 Kasım 2017-Antalya.
• Tiwary, A. & Colls, J. J. (2004). Measurements of atmospheric aerosol size distributions by co-located optical particle counters, Journal of Environmental Monitoring, 6, 734-739.
• TÜİK, Hava İstatistikleri (1990-2011). (https://biruni.tuik.gov.tr/cevredagitimapp/hava.zul Erişim tarihi: 3-4-2008, 10-3-2010).
• TÜİK İl ve ilçelere göre il/ilçe merkezi, belde/köy nüfusu ve yıllık nüfus artış hızı, 2023 (https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Adrese-Dayali-Nufus-Kayit-Sistemi-Sonuclari-2023-49684)
• Wei, Y., Zhang, J. J., Li, Z., Gow, A., Chung, K. F., Hu, M., Sun, Z., Zeng, L., Zhu, T., Jia, G., Li, X., Duarte, M. & Tang, X. (2016). Chronic exposure to air pollution particles increases the risk of obesity and metabolic syndrome: findings from a natural experiment in Beijing. FASEB Journal, 30, 1–8.
• Zeydan, Ö. (2021). 2019 yılında Türkiye’deki partikül madde (PM10) kirliliğinin değerlendirilmesi. Iğdır Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 11(1), 106-118.