A Periodical Overview of Istanbul’s Administrative Structure (1923 – 1950)

Year 2024, Volume: 29 Issue: 52, 163 - 172, 30.12.2024

Fatih Ayhan

https://doi.org/10.17295/ataunidcd.1518820

Abstract

Istanbul, an ancient city in terms of settlement history, served as the capital of the Ottoman Empire after the Roman Civilization and Byzantium due to its geopolitical location. Istanbul, which has always developed in social and economic aspects, maintains its importance today. Istanbul, where industry, trade, and service sectors are concentrated, constantly receives migration and the city develops spatially accordingly. Depending on this development, in order to meet the public services needed in particular and to ensure coordination, administrative arrangements in Istanbul, as they were made in the past, continue today as well. Istanbul, which had fourteen administrative regions in Suriçi and its immediate vicinity during the Byzantine and Ottoman periods, continued its spatial development and gained the status of a province during the Tanzimat period. Istanbul, which consisted of only three districts, Bakırköy, Adalar, and Merkez, in 1924 within the first administrative structure of the Republic, increased the number of districts to 16 by the end of 1950. In this study, the changes and developments in the administrative structure of Istanbul between 1923 and 1950 are discussed chronologically, with their causes and consequences.

Keywords

Administrative geography, Istanbul, settlement

İstanbul’un İdari Yapısına Dönemsel Bir Bakış (1923 – 1950)

Abstract

Yerleşim tarihi yönüyle kadim bir şehir olan İstanbul, jeopolitik konumuna bağlı olarak Roma Medeniyeti ve Bizans’ın ardından Osmanlı’ya başkentlik yapmıştır. Sosyal ve ekonomik yönden her daim gelişim gösteren İstanbul önemini günümüzde de korumaktadır. Sanayi, ticaret ve hizmet sektörlerinin yoğunlaştığı İstanbul sürekli olarak göç almakta ve şehir buna bağlı olarak mekânsal bakımdan gelişme göstermektedir. Bu gelişime bağlı olarak İstanbul’da özellikle ihtiyaç duyulan kamu hizmetlerinin karşılanması ve koordinasyonun sağlanması amacıyla idari düzenlemeler geçmişte gerçekleştirildiği gibi günümüzde de devam etmektedir. Bizans ve Osmanlı döneminde Suriçi ve yakın çevresinde on dört idari bölgeye sahip olan İstanbul mekânsal gelişimini sürdürmüş ve Tanzimat döneminde vilayet statüsüne sahip olmuştur. Cumhuriyet’in ilk idari yapılanması içinde 1924 yılında Bakırköy, Adalar ve Merkez olmak üzere sadece üç kazadan oluşan İstanbul 1950 yılı sonuna kadar kaza sayısını 16’ya ulaştırmıştır. Bu çalışmada 1923 – 1950 yılları arası İstanbul’da ortaya çıkan idari yapıdaki değişim ve gelişim sebep ve sonuçlarıyla birlikte kronolojik olarak ele alınmıştır.

Keywords

İdari coğrafya, İstanbul, yerleşme

References

• Aksel, A. (1994). Sarıyer İlçesi. Dünden bugüne İstanbul ansiklopedisi 6. cilt içinde (s. 466-468). Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı Ortak Yayını.
• Alanka, D. (2024). Nitel bir araştırma yöntemi olarak içerik analizi: teorik bir çerçeve, Kronotop İletişim Dergisi, 1(1), 62-82.
• Avcı, (1994). Beşiktaş İlçesi. Dünden bugüne İstanbul ansiklopedisi 2. cilt içinde (s. 166-167). Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı Ortak Yayını.
• Ayhan, F. (2021). İdari coğrafya açısından bir inceleme: Afyonkarahisar ili. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 23(3), 840-860. https://doi.org/10.32709/akusosbil.886380
• Berger, A. (1994). Mahalleler. Dünden bugüne İstanbul ansiklopedisi 5. cilt içinde (s. 242). Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı Ortak Yayını.
• Bozlağan, R. (2012). İstanbul, derinlik, değişim ve güç. Hayat Yayınları.
• Canatar, M. (2015). İstanbul’un nahiye ve mahalleleri (1453-1923). Coşkun Yılmaz (Ed.), Antik Çağ’dan XXI. Yüzyıla Büyük İstanbul Tarihi içinde (s. 218-245). İSAM.
• Çolak, Ç. & Çolak, D. (2023). Türkiye Cumhuriyeti mülki idare tarihinde ilçeye dönüştürülen iller. Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, 19, 1-35.
• Demir, K. A. (2018). Yerelleşme ve idari coğrafya bağlamında Türk mülki idare sistemi. Ege Coğrafya Dergisi, 27(2), 195-212.
• DİE, (1927). Umumi nüfus tahriri.
• DİE, (1935). Genel nüfus sayımı (İstanbul), Başbakanlık İstatistik Genel Direktörlüğü, Neşriyat Sayısı:75.
• DİE, (1950). Umumi nüfus sayımı, Başbakanlık İstatistik Umum Müdürlüğü, Yayın No: 359.
• Gökburun, İ. (2017). İstanbul’da nüfusun gelişimi ve ilçelere dağılımı (1950 – 2015), Anadolu Kültürel Araştırmalar Dergisi, 1(3), 110-130.
• Gözübüyük, A. Ş. (1997). Türkiye’nin idari yapısı. Anadolu Üniversitesi İktisat Fakültesi Ders Kitapları, Yayın No: 12.
• Güneş, M. (2015). Osmanlı döneminde İstanbul’da vilayet idaresinin teşekkülü. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 1(37), 181-199.
• Güneş, C. (2017). IX-XI. Yüzyıllar arasında Konstantinopolis’in yönetimine dair bazı tespitler. Tarih Okulu Dergisi, 10(32), 717-731.
• İpşirli, M. (2015). Payitaht İstanbul’un İdaresi. Coşkun Yılmaz (Edit.), Antik Çağdan XXI. Yüzyıla Büyük İstanbul Tarihi içinde (s.58-76). İSAM.
• Keçiş, M. (2015). Bizans döneminde İstanbul’un kent yönetimi. İçinde Coşkun Yılmaz (Edit.), Antik Çağdan XXI. Yüzyıla Büyük İstanbul Tarihi içinde (s.18-37). İSAM.
• Kılıç, O. (1999). XVII. yüzyılın ilk yarısında Osmanlı Devleti’nin eyalet ve sancak teşkilatlanması. G. Eren (Edit.), Yeni Türkiye Osmanlı Özel Sayısı (Teşkilat) içinde. Yeni Türkiye Yayınları.
• Koday, Z. (2021). İdari planlama. M. Doğan, M. Köse ve F. Ayhan (Edit.), Coğrafi Planlama içinde (s.149-174). Pegem Akademi.
• Kuban, D. (1970). İstanbul’un tarihi yapısı, Mimarlık Dergisi, 8(5), 26-49.
• Magdalino, P. (2015). Bizans İstanbul’u: Topoğrafya ve yerleşim. Coşkun Yılmaz (Edit.), Antik Çağdan XXI. Yüzyıla Büyük İstanbul Tarihi içinde (s. 410-427). İSAM.
• Oktay, T. (2015). Tanzimat’tan XXI. yüzyıla İstanbul’un yönetimi. Coşkun Yılmaz (Edit.), Antik Çağdan XXI. Yüzyıla Büyük İstanbul Tarihi içinde (s. 134-217). İSAM.
• Özçağlar, A. (2005). Türkiye’de mülki idare bölümlerinin idari coğrafya analizi. Coğrafi Bilimler Dergisi, 3(1), 1-25.
• Özçağlar, A. (2015). Yönetsel coğrafya. Nika Yayınevi.
• Özükan, B. (2020). Tarihte İstanbul haritaları. Boyut Yayıncılık.
• Resmi Gazete, (1921). https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/1T.pdf.
• Resmi Gazete, (1926). https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/404T.pdf
• Resmi Gazete, (1930). https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/1499.pdf
• Resmi Gazete, (1930). https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/1471.pdf
• Resmi Gazete, (1936). https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/3330.pdf
• Resmi Gazete, (1944). https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/5813.pdf
• Şahin, İ. (2006). Nahiye. TDV İslam Ansiklopedisi, Cilt:32, s:306-308.
• Şahin, C. (2015). İstanbul’un ilçeleri. Coşkun Yılmaz (Ed.), Büyük İstanbul Tarihi içinde (s. 246-324). İSAM.
• Şahin, C. (2017). Cumhuriyet Dönemi Üsküdar ilçesi idari sınırları. Uluslararası Üsküdar Sempozyumu IX, 11-13 Kasım 2016, Bildiriler III. Cilt Kitabı içinde 423 – 442.
• Şaşmaz, M. (2014). Türkiye’nin idari taksimatı (1920-2013) Cilt I-XV. Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Şaşmaz, H. Ç. (2022). İdari yapılanmalara dair hukuki düzenlemeler, Uluslararası Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, 5(1), 53-72.
• TBMM, (1924). Teşkilat-ı Esasiye Kanunu, Kabul Tarihi: 20.05.1924, Kanun No: 491, Ankara.
• Tepealtı, F. (2019). Lozan nüfus mübadelesi göçleri ve Türk mübadillerin iskânı. Coğrafya Dergisi, 39, 89-98.
• Torun, S. F. (2017). Son dönemde Osmanlı İmparatorluğu’nun idari taksimatı. Türk İslam Dünyası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4(14), 85-110.
• Tuncel, M. (2013). Yalova. İslam Ansiklopedisi. (Cilt 43, s.306-308). Türkiye Diyanet Vakfı Basımevi.
• URL 1, https://ozhanozturk.com/2017/09/04/notitia-urbis-constantinopolitanae/