Metropol Kentlerde Hemşehri Kümelenmesi Üzerine Mekânsal Bir Analiz Çalışması: Bursa’daki Erzurumlular Örneği

Year 2024, Volume: 29 Issue: 52, 19 - 35, 30.12.2024

Nilgün Zaman , İbrahim Eşim

https://doi.org/10.17295/ataunidcd.1558653

Abstract

Nedeni, oluşum süreci ve sonuçları göç eden kişi, aile veya topluluğa göre değişen göç, tek bir olay üzerinden incelenebileceği gibi genel değendirmelerle de ele alınabilir. Buradan hareketle bu çalışmada, bir metropol kentteki hemşehri kümelenmesi nedenleri ve mekansal örüntüleri bakımından ele alınmıştır. Hemşehri kümelenmeleri iç göç süreçleri bağlamında değerlendirilmiş ve ilişkiler ağı (network) teorisi ile bağlantı kurulmuştur. Bursa ilinde ikamet edenlerin Bursalılar dışında en çok Erzurumluların olması Erzurumlular özelinde bu çalışmanın hazırlanmasında etkili olmuştur. Bu kapsamda Bursa ilinin metropoliten ilçeleri olan Osmangazi, Yıldırım, Nilüfer, Kestel, Gürsu ilçelerine bağlı olan 332 mahallesi çalışma sahası olarak belirlenmiştir. Çalışmada Bursa kentindeki Erzurumlu kümelenmesi araştırılmış, nicel veriler ve sahada gerçekleştirilen görüşmeler ile kümelenmenin varlığı belirlenmiştir.
Karma araştırma yönteminin açıklayıcı ardışık deseni kapsamında hazırlanan çalışmanın birinci aşamasında mekânsal otokorelasyon tekniklerinden küresel Moran’s I ve Anselin yerel Moran’s I (LISA) teknikleri kullanılarak Bursa kentindeki Erzurum iline kayıtlı nüfusun mekânsal örüntüleri ortaya konulmuştur. İkinci aşamasında ise bu örüntü üzerinde hemşehri varlığı ile sosyo-kültürel ve ekonomik unsurların etkili olup olmadığını tespit etmek amacıyla Erzurumlu nüfus ile görüşmeler yapılmış, elde edilen sonuçlar ise içerik analizi ile çözümlenmiştir.
Yapılan analizler sonucunda Erzurum iline kayıtlı nüfusun mekânsal olarak Bursa kentinin 39 mahallesinde kümelendiği tespit edilmiştir. Kümelenmede en fazla mahalleye sahip ilçenin Yıldırım olduğu belirlenmiştir. İçerik analizi sonucunda ise yaşanılan mahallenin seçiminde, Bursa’ya uyum sağlanmasında ve kültürel değerlerin yaşatılmasında hemşehri varlığının etkili olduğu sonuçlarına varılmıştır. Ayrıca gerek göç etme durumunda tercih edilen mahallelerde gerekse yeni evlenen çiftlerin yerleşim yeri tercihlerinde Erzurumlu nüfus olmasının önemsenmesi hemşehri etkisinin kümelenme üzerinde gelecekte de devam edeceğini göstermiştir.

Keywords

Göç, mekân, mekânsal kümelenme, coğrafya

Ethical Statement

Çalışma için etik komite onayı Bursa Uludağ Üniversitesi’nden (Tarih: 25.08.2023, Sayı: 2023-07) alınmıştır.

A Spatial Analysis Study on Fellow-townsmenship Clustering in Metropolitan Cities: The Case of People From Erzurum in Bursa

Abstract

Migration, whose cause, formation process and consequences vary depending on the migrating person, family or community, can be examined through a single event or with general evaluations. From this point of view, in this study, fellow-townsmenship clustering in a metropolitan city is discussed in terms of its reasons and spatial patterns. Citizen clusters were evaluated in the context of internal migration processes and a connection was established with the network theory. The fact that the majority of people residing in the province of Bursa are from Erzurum, apart from those from Bursa, has been effective in the preparation of this study specifically for the people with Erzurum origin. In this context, 332 neighborhoods of Osmangazi, Yıldırım, Nilüfer, Kestel, Gürsu districts, which are the metropolitan districts of Bursa province, were determined as the study area. In the study, the clusters of people from Erzurum in Bursa were investigated, and the existence of clusters was determined through quantitative data and interviews conducted in the field.
In the first stage of the study, which was prepared within the scope of the explanatory sequential design of the mixed research method, the spatial patterns of the population, in Bursa, who are originally registered in the Erzurum province were revealed by using global Moran's I and Anselin local Moran's I (LISA) techniques, which are spatial autocorrelation techniques. In the second stage, interviews were conducted with the people from Erzurum in order to determine whether the presence of fellow-townsmenship and socio-cultural and economic elements were effective on this pattern, and the results were analyzed by content analysis.
As a result of the analysis, it was determined that the population registered in Erzurum was spatially clustered in 39 neighborhoods of the city of Bursa. It was also determined that Yıldırım was the district with the most neighborhoods in the cluster. As a result of the content analysis, it was concluded that the presence of fellow-townsmenship is effective in choosing the neighborhood to live in, adapting to Bursa and keeping cultural values alive. In addition, the fact that the population from Erzurum is considered important both in the neighborhoods preferred in case of migration and in the settlement preferences of newly married couples has shown that the effect of fellow countrymenship on the cluster will continue in the future.

Keywords

Migration, space, spatial clustering, geography

Ethical Statement

Ethics Committee Approval was obtained from Bursa Uludag University (Date: 25.08.2023, Number: 2023/07).

References

• Akyıldız, İ. E. (2016). Göç teorilerinin karşılaştırmalı analizi. Bursa Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 35(2), 127-176.
• Anselin, L. (1995). Local indicators of spatial association—LISA. Geographical Analysis, 27(2), 93-115. https://doi.org/10.1111/j.1538-4632.1995.tb00338.x
• Ari, Y. O. (2020). Çağdaş göç teorileri çerçevesinde küresel göçlerin ekonomik belirleyicileri. Sosyal Bilimlerde Güncel Çalışmalar, (ss. 31-45). Gazi.
• Atmaca, C. & Zaman, S. (2023). Gaziantep şehrinde geçici koruma kapsamındaki Suriyelilerin mekânsal kümelenme eğilimleri ve etkileri, İnönü caddesi örneği. Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 24(45), 611-628 https://doi.org/10.21550/sosbilder.1183603
• Bahadır, M., Yılmaz, C., Uzun, A., Zeybek, H. İ., & Özçelebi, M. A. (2017). Samsun iline göç eden Trabzonluların mekânsal analizi. O. Köse (Ed.), Geçmişten Günümüze Göç Cilt: 2 içinde (ss. 895-904). Uğur Ofset.
• Bahçalı, S. & Özözen Kahraman, S. (2016). Artvinlilerin göç tercihlerinde Bursa’nın yerinin sosyo-ekonomik ve mekânsal analizi. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Coğrafya Dergisi, 33, 37-52.
• Başaran, E. & Kılıçarslan, A. (2022). İç göçler bağlamında Trabzon dışında yaşayan Trabzonlulara Dair Karşılaştırmalı Bir Analiz (2013-2021). Karadeniz Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 8(16), 485-509. https://doi.org/10.31765/karen.1166520
• Birinci, S. (2017). Türkiye’de göç etkinliği, nüfus devinimi ve nüfus değişimi (2014-2015). Türk Coğrafya Dergisi, 69, 81-88. https://doi.org/10.17211/tcd.332014
• Castles, S., Haas De H., & Miller, M.J. (2014). The age of migration. Palgrave Macmillan.
• Clark, V. L. P., & Ivankova, N. V. (2018). Karma yöntemler araştırması alana yönelik bir kılavuz. Ö. Çokluk Bökeoğlu (Ed.), Nobel.
• Clark, W.A.V. (2020). Human migration. G. L. Thrall (Eds.). WVU Research Repository. (Orginal work published 1986).
• Creswell, J. W. (2021). Karma yöntem araştırmalarına giriş (3. Baskı). M. Sözbilir (Ed.). PEGEM Akademi.
• Coşkun, O. (2008). İç göçler açısından Erzurum ilinin analizi. Doğu Coğrafya Dergisi, 13(20), 239-266.
• Çubukçu, K. M. (2020). Planlamada ve coğrafyada temel istatistik ve mekânsal istatistik. Nobel.
• ENDEKSA. (2024). Kütük Bilgisi. https://www.endeksa.com/tr/ (Erişim Tarihi: 01.06.2024).
• Garipağaoğlu, N. (2013). Türkiye’de göç alan illere yönelen nüfusun eğitim durumu. Marmara Coğrafya Dergisi, 4, 71-86.
• Getis, A. (2010). Spatial autocorrelation. In M. M. Fischer & Arthur Getis (Eds.), Handbook of applied spatial analysis software tools, methods and applications (pp. 255-278). Springer.
• Grekousis, G. (2020). Spatial analysis methods and practice describe, explore, explain through GIS. Cambridge University Press.
• Günal, V. (2012). Mardin ilinden verilen göçün akım yönündeki değişimi, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(23), 248-275.
• Işık, Ş. (2017). 21. yüzyılın başında İzmir’in iller arası göçlerdeki konumunda ne değişti?. Ege Coğrafya Dergisi, 26(1), 1-19.
• İncedere, L. (2022). Kentsel mekânda ayrışma: Mahalle ölçeğinde bir inceleme-İzmir örneği. Türk Coğrafya Dergisi, 81, 127-140. https://doi.org/10.17211/tcd.1187112
• Lee, J., & Wong, D. W. S. (2001). Statistical analysis with arcview GIS. John Wiley & Sons, Inc.
• Koçal, A. V. & Karasu, M. A. (2024). Göç kuramlarında güncel bir yaklaşım: Göçmen ilişki ağları kuramı. Dicle Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14(27), 78-97. https://doi.org/10.53092/duiibfd.1354312
• Massey, D. S., Arango, J., Hugo, G., Kouaouci, A., Pellegrino, A., & Taylor, J. E. (2014). Uluslararası göç kuramlarının bir değerlendirmesi. Göç Dergisi, 1(1), 11-46. https://doi.org/10.33182/gd.v1i1.546
• Öksüz, M. (2018). “Buralarda Yabancı Yok”: Hemşeri derneklerinin kentlileşme üzerine etkisi, Ankara’daki Oflular örneği. Türk Coğrafya Dergisi, 70, 87-98. https://doi.org/10.17211/tcd.369212
• Öngör, S. (1961). 1950-1955 devresinde Türkiye’de iç göçler. Türk Coğrafya Dergisi, 21. 63-74.
• Patton, M. Q. (2018). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri. M.Bütün & S.B.Demir (Çev.Ed). Pegem Akademi.
• Şahbaz, H. (2020). Ülke içi göçlerde Eskişehir ilinin yeri. Doğu Coğrafya Dergisi 25(44), 107-124.https://doi.org/10.17295/ataunidcd.804941
• Şahbaz, H. (2021). 2000 yılı sonrası ülke içi göçlerde Kütahya ilinin yeri. Doğu Coğrafya Dergisi, 26(45), 235-256. https://doi.org/10.17295/ataunidcd.885546
• Todaro, M. (1980). Internal migration in developing countries: A survey. In R. A. Easterlin (Eds). Population and Economic Change in Developing Countries (ss:361-402), University of Chicago Press.
• Turut, H. & Özgür, E. M. (2018). Bir kente göçün hikâyesi: Süreçler, bütünleşme ve aidiyet. Coğrafi Bilimler Dergisi, 16(1), 153-180. https://doi.org/10.1501/Cogbil_0000000196
• Tümertekin E. & Özgüç N. (2012). Beşeri coğrafya insan, kültür, mekân (13. baskı). Çantay Kitabevi.
• Türkiye İstatistik Kurumu. (2024a). Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS). İkamet edilen ile göre nüfusa kayıtlı olunan il. https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?locale=tr (Erişim Tarihi: 01.06.2024).
• Türkiye İstatistik Kurumu. (2024b). Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS). İkamet edilen ilçeye göre nüfusa kayıtlı olunan il. https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?locale=tr (Erişim Tarihi: 01.06.2024).
• Usta, G. (2020). Mekân ve yer kavramlarının anlamsal açıdan irdelenmesi. Turkish Online Journal of Design Art and Communication, 10(1), 25-30.
• Ünlütürk Ulutaş, Ç. & Kamber, A. (2017). İç göç ve mekânsal dışlanma. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17(4), 1-14. https://doi.org/10.18037/ausbd.417362
• Ünal, Ç. (2020). İzmir’in göç analizi (2008-2018). Doğu Coğrafya Dergisi, 25(43), 195-208. https://doi.org/10.17295/ataunidcd.686004
• Yakar, M. (2013). 21. yüzyılın başında Türkiye'de iller arası göçlerin mekânsal ve istatistiksel analizi. Journal of World of Turks, 5(3), 239-263. Yakar, M. (2015). Türkiye’nin iç göç paterni: Kim nerede ikamet ediyor? Nereye kayıtlı?. Ege Coğrafya Dergisi, 24(1), 15-38.
• Yakar, M. (2021). Türkiye’ de göçün değişen zamansal ve mekânsal örüntüleri. Ege Coğrafya Dergisi, 30(1), 1-30. https://doi.org/10.51800/ecd.848106
• Yaşar, O. (2009). Edirne İli’nin nüfus hareketleri bakımından incelenmesi ve son dönemde göçlere katılanların sosyo-ekonomik nitelikleri. Doğu Coğrafya Dergisi, 14(21), 195-220.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (11. baskı). Seçkin.
• Yılmaz, C. & Albayrak, L. (2019). Artvin’den Bursa’ya göç ve kültürel birikimin değerlendirilmesi. B. Gönençgil, T. A. Ertek, İ. Akova ve E. Elbasi (Ed.), 1st Istanbul International Geography Congress Proceedings Book (ss. 243-252) içinde. Türkiye: Istanbul University Press. https://doi.org/10.26650/PB/PS12.2019.002.024
• Yüceşahin, M. M. & Tuysuz, S. (2011). Ankara kentinde sosyo-mekânsal farklılaşmanın örüntüleri: Ampirik bir analiz. Coğrafi Bilimler Dergisi, 9(2), 159-188. https://doi.org/10.1501/Cogbil_0000000123
• Zaman, S. (2023). Nüfus coğrafyası. Ü. Bekdemir (Ed.) Genel Beşeri ve Ekonomik Coğrafya içinde (ss. 1-104), Pegem Akademi.
• Zaman, S. & Eşim, İ. (2019). Türkiye’nin iç göç hareketlerinde Bursa’nın yeri (2008-2018). 5. Uluslararası Bilimsel Araştırmalar Kongresi (UBAK) Bildiri Tam Metin Kitabı (ss. 537-558). Asos.