MEHMET NURİ PAŞA VE YILDIZ MAHKEMESİ SAVUNMASI

Year 2021, Issue: 67, 390 - 418, 01.12.2021

Hacer Göl

Abstract

Sultan Abdülaziz’in intihar mı ettiği, yoksa bir cinayete mi kurban gittiği tarihte hâlâ tartışılan konulardan biridir. Sultan Abdülaziz’den sonra tahta geçen V. Murat’ın saltanatı da ruhsal sorunları nedeniyle kısa sürmüş ve II. Abdülhamit, meşrutiyeti ilan edeceği sözü ile tahta çıkarılmıştır. II. Abdülhamit hem biraderi V. Murat’ın günden güne iyileşmesi hem de daha önceki padişahların akıbetine uğramamak için siyasi alanda kendisi için tehlike olan kişileri ortadan kaldırmak istemiştir. Bu amaçla da Sultan Abdülaziz’in ölümünü öne sürerek hazırlattığı iddianame ile Yıldız Sarayı’nın bahçesinde, çadırlar içerisinde bir mahkeme kurdurmuştur. Bu mahkemeye Sultan Abdülaziz’i hal’ eden heyeti ve bu sırada görev başında olan kişileri dâhil etmiştir. Bunlar içerisindeki önemli kişilerden biri de Osmanlı Devleti’nin ilk anayasasını hazırlayan Mithat Paşa’dır. Fatma Sultan’ın eşi olan ve olay sırasında başmabeynci olan Nuri Paşa da bu mahkemede yargılanmıştır. Makalenin amacı, Nuri Paşa’nın tarih içerisindeki rolünün, Yıldız Mahkemesi’ndeki ifadeleri ve yargılama safhaları esas alınarak ortaya konulmasıdır.

Keywords

Nuri Paşa, Yıldız Mahkemesi, Taif, Nispetiye, Fatma Sultan, Mücevher, İntihar, Abdülaziz

Mehmet Nuri Pasha and Yıldız Court Defense

Abstract

Whether Sultan Abdulaziz committed suicide or was the victim of a murder is still one of the controversial issues. The reign of Murat V, who took the throne after Sultan Abdulaziz, was also short-lived due to his mental problems. Abdülhamit was enthroned with the promise that he would declare constitutionalism. Abdülhamit II wanted to eliminate the people who were expected to create danger for him in the political arena, not only because his brother Murat V had recovered day by day but also because he wanted to avoid the fate of the previous sultans. For this purpose, he had a court prepared in tents in the garden of Yıldız Palace with the indictment which he had prepared by claiming the death of Sultan Abdulaziz. This court had included the delegation and the people who were on duty at the time of Sultan Abdülaziz. One of the most important people among these was Mithat Pasha, who prepared the first constitution of the Ottoman Empire. Nuri Pasha, who was Fatma Sultan's husband and was the chief viceroy at the time of the incident was also judged in that court. The purpose of the article is to reveal Nuri Pasha's role in history within the framework of the trial and the statement of Nuri Pasha in Yıldız Court.

Keywords

Nuri Pasha, Yıldız Court, Taif, Nispetiye, Fatma Sultan, Jewerely, Suicide, Abdulaziz

References

• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (Boa), Hariciye Nezâreti. Mektubî Kalemi Belgeleri (Hr.Mkt).
• Boa, Ali Fuat Türkgeldi Evrakı (Hsd.Aft)...Hsd. Aft
• Boa, Yıldız Sarayı Arşivi Yıldız Esas Evrakı (Y.Ee).
• İbretnümâ, Mabeynci Fahri Bey'in Hatıraları. (1989). İstanbul: Türk Tarih Kurumu.
• Koloğlu, O. (2001/5 ). Dönemin Basınına Yansıyan İddia ve Söylentilerle Abdülaziz'in Tartışılan Ölümü. Popüler Tarih , 28 -33.
• Ahmet Lütfi, (1984/IX). Vak’anüvis Ahmet Lütfi Efendi Tarihi, C.IX, Haz: M.Münir Aktepe. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları. Mithat Paşa. (1997). Yıldız Mahkemesi ve Tâif Zindanı, Mirat-ı Hayret. İstanbul: Temel Yayınları.
• Mahmut Celalettin. (1983). Mirat-ı Hakikat, Tarihi Hakikatlerin Aynası, Haz : Mehmet Miroğlu. İstanbul: Hakikat Yayınları.
• Osman Nuri. (2017/I ve II). Bilinmeyen Abdülhamit, Abdülhamid-i Sani ve Devr-i Saltanatı, Abdülhamid’in Hususi ve Siyasi Hayatı . İstanbul: Temel Yayınları.
• Öztuna, Y. ( 2005 ). Devletler Hanedanlar, Türkiye 1074-1990. C.II. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları .
• Serkiz Orpilyan. ( 1326). Sultan Aziz'in Katilleri. İstanbul: Artin Asaduryan Matbaası.
• Şakir, Z. (1943). Çırağan Sarayı'nda 28 Sene Beşinci Murad’in Hayatı. İstanbul: Anadolu Türk Kitap Deposu Yayınları.
• Şehsuvaroğlu, H. Y. (2011). Sultan Aziz, Hayatı, Hal'i,Ölümü. İstanbul: Milli Saraylar Daire Başkanlığı Yayınları.
• Şehsuvaroğlu, H. Y. (1951/20). Hürriyet ve Demokrasi Şehidi Mithat Paşa. Resimli Tarih Mecmuası, 889- 894.
• Şehsuvaroğlu, H. Y. (1951/24). Sultan Mecid'in Küçük Kızı Fatma Sultan". Resimli Tarih Mecmuası, 1150-1153.
• Terzi, A. (2011). Sarayda İktidar Mücadelesi, Saray, Mücevheri iktidar, II. Abdülhamit’in bin bir zorluklarla Paris’ten İstanbul’a getirttiği mücevherlerin sonu ne oldu. İstanbul : Timaş Yayınları.
• Uysal, M. A. (2015).Hüseyin Avni Paşa (1820-1876). Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Uzunçarşılı, İ. H. (1985). Midhat Paşa ve Tâif Mahkumları. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Uzunçarşılı, İ. H. (2000). Mithat Paşa ve Yıldız Mahkemesi. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Ülken, H. Z. (1992 ). Türkiye'de Çağdaş Düşünce Tarihi. İstanbul: Ülken Yayınları.
• Yalçın, H. C. (1937/127). Meşrutiyet Hatıraları 1908-1918. Fikir Hareketleri.