ATATÜRK-BİR MİLLETİN ADAMI (1956) BELGESEL FİLMİNİN TARİHSEL PERSPEKTİFTEN DEĞERLENDİRİLMESİ

Year 2021, Issue: 38, 1 - 18, 28.10.2021

Ahmet Dönmez Tunç Boran

https://doi.org/10.47571/ataunigsfd.868676

Cited By: 1

Abstract

Öz
Türkiye’nin kurucusu ve devlet adamı Mustafa Kemal Atatürk hakkında yerli ve yabancı yapımcılar tarafından birçok belgesel film hazırlanmıştır. Atatürk’ün ölümünün ardından Türkiye dışında bir yapımcı tarafından Atatürk’e dair hazırlanan ilk belgesel film, 1956 tarihli Atatürk-Bir Milletin Adamı(Ataturk-Man Of Nation, 1956) adlı yapımdır. Film, Amerika Birleşik Devletleri merkezli Ortadoğu’nun Amerikan Dostları (American Friends of the Middle East-AFME) adlı bir organizasyon tarafından yapılmıştır. AFME Örgütü, İkinci Dünya Savaşının ardından ABD’nin Ortadoğu’daki etkinliğini artırmak maksadıyla kurduğu, Arap yanlısı, anti-siyonist eğilimli, istihbarat destekli bir sivil toplum kuruluşudur. Dönemin ABD’deki etkin kanaat önderleri örgüt içinde kurucu olarak faaliyet göstermiştir. Örgüt resmi amacını, bölge ülkeleri ile kültürel, dini ve insani dayanışmayı mümkün kılmak olarak açıklamıştır. Gerçekte ise AFME, Soğuk Savaş’ta ABD’nin Ortadoğu coğrafyasındaki politik etki alanını genişletmek için siyaset dışı alanlarda faaliyetler yürütmüştür. Bu faaliyetlerden biri de belgesel film çalışmaları olmuştur. AFME, ABD’de gösterilmek üzere Türkiye ve Mısır hakkında belgesel film çalışmaları yapmıştır. Türkiye ve Atatürk hakkında yapılan Atatürk-Bir Milletin Adamı filmi, bu yapımlardan biridir. Film dönemin politik ve ideolojik eğilimlerini yansıtmaktadır. Bu doğrultuda çalışmada, Atatürk-Bir Milletin Adamı adlı belgesel, tarihsel film eleştirisi yöntemiyle irdelenerek, yapımın tarihsel önemi ve ideolojik yönü ortaya konulmaya çalışılacaktır.

Keywords

Film Eleştirisi, Atatürk-Bir Milletin Adamı, İdeoloji, Belgesel

Supporting Institution

-

Project Number

-

Thanks

Çalışmanın yapılabilmesi için destek sağlayan Sinema Genel Müdürlüğü’ne ve arşiv uzmanı Sayın Hilal Kiremitçi'ye teşekkürlerimizi sunarız.

ANALYSIS OF ATATURK-MAN OF NATION (1956) DOCUMENTARY FILM FROM HISTORICAL PERSPECTIVE

Abstract

Domestic and international producers have produced many documentaries about the founder of Turkey and a statesman, Mustafa Kemal Ataturk. Ataturk-Man of the Nation, dated 1956, is the first documentary made after Ataturk’s death by a producer outside Turkey. United States America based organization called American Friends of the Middle East-AFME created the film. The AFME Organization is a non-governmental organization sponsored by intelligence with a pro-Arab, anti-Zionist tendency that was founded after the Second World War to increase the effectiveness of the USA in the Middle East. Successful leaders of the time in America acted within the organization as founders. The official aim of the organization was to enable cultural, religious and humanitarian solidarity with the countries of the region. During the Cold War, AFME undertook operations in non-political fields to broaden the political reach of the USA in the Middle East. Documentary film study has been one of these practices. For the work to be shown in the United States, AFME produced a documentary film about Egypt and Turkey. One of these productions is Ataturk-Man of a Country. The film represents the period's political and ideological patterns. In this direction, with the method of historical film critique, the documentary titled Ataturk-Man of a Nation will be analyzed and expose the historical significance and the ideological aspect of the production.

Keywords

Film Criticism, Ataturk-Man of a Nation, Ideology, Documentary

Project Number

-

References

• Ahmad, F.(1996). Demokrasi Sürecinde Türkiye (1945-1980). (Çev. Ahmet Fethi). İstanbul: Hil Yayınları. Akşam Gazetesi.(1956). 29 Şubat 1956, s.1.
• American Friends of the Middle East .(1956). Fifth Annual Report of the Executive Vice President July 1, 1955 to June 30, 1956. 47 East 67th Street New York: Afme.
• American Friends of the Middle East.(1955). Fourth Annual Report of the Executive Vice President July 1, 1954 to June 30, 1955. 47 East 67th Street New York: Afme.
• American Friends of the Middle East.(1953). Second Annual Report of the Executive Vice President July 1, 1952 to June 30, 1953. 47 East 67th Street New York: Afme.
• American Friends of the Middle East .(1957). Sixth Annual Report of the Executive Vice President July 1, 1956 to June 30, 1957. 47 East 67th Street New York: Afme.
• Corrigan, T. (2011). Film Eleştirisi, El Kitabı. (Çev. Ahmet Gürata). Ankara: Dipnot Yayınları.
• Cumhuriyet Gazetesi. (1946). 14 Nisan 1940, s.3.
• Cumhuriyet Gazetesi. (1956). 29 Şubat 1956, s.3.
• Cumhuriyet Gazetesi. (1956). 30 Mart 1956, s.1.
• Cumhuriyet Gazetesi. (1949). 30 Nisan 1949, ss.1-3.
• Cumhuriyet Gazetesi. (1953). 4 Ağustos 1953, s.7.
• Dünya Gazetesi.(1956). 29 Şubat 1956, s.1.
• Eroğul, C.(2019). Demokrat Parti, Tarihi ve İdeolojisi, İstanbul: Yordam Kitap.
• Grover, N.(2018).The American Friends of the Middle East and Its Subversion of Arab Nationalism, 1951-67.Yüksek Lisans Tezi, Ontario, Canada: Queen’s University Kingston.
• Kabadayı, L.(2013). Film Eleştirisi, Kuramsal Çerçeve ve Sinemamızdan Örnek Çözümlemeler. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Mary Ellen, S. (2017). American Women Speak An Encyclopedia and Document Collection of Women's Orayory Volume 1 A-H. Santa Barbara: Abc-Clio Press.
• Milliyet Gazetesi. (1957). 19 Haziran 1957, s.5.
• Milliyet Gazetesi. (1956). 29 Şubat 1956, s.3.
• Milliyet Gazetesi. (1956). 30 Mart 1956, s.1.
• Miller, R. M.(1985). Harry Emerson Fosdick: Preacher, Pastor, Prophet, Newyork: Oxford University Press.
• Özden, Z. (2000).Film Eleştisi, Film eleştirisinde Temel Yaklaşımlar ve Tür Film Eleştirisi, İstanbul: AFA Yayıncılık.
• Sander, O. (1996). Siyasi Tarih (1918-1994), Ankara: İmge Kitapevi.
• Saunders, D. (2014). Belgesel.(Çev. Nejat Kanıyaş). İstanbul: Kolektif Kitap.
• Schmitz, D. F. (1999).Cold War (1945–91): Causes. (Whiteclay Chambers, John Ed.). The Oxford Companion to American Military History. Oxford: Oxford University Press.
• Wilford, H.(2017), “American Friends of the Middle East: The CIA, US Citizens, and the Secret Battle for American Public Opinion in the Arab–Israeli Conflict-1947-1961”, Journal of American Studies, Volume 51, Issue 1, February 2017, Cambridge: pp. 93 – 116.
• Wilford, H.(2013). America’s Great Game The Cia’s Secret Arabists And The Shaping Of The Modern Middle East, Newyork: Basic Books.
• Yıldırmaz, S. (2019), “Bir Mitin İzini Sürmek,” Toplumsal Tarih Dergisi, Sayı: 302, Şubat 2019, İstanbul: ss. 56-64.
• Zürcher, E. J.(2007).Modernleşen Türkiye Tarihi.(Çev. Yasemin Saner Gönen). İstanbul: İletişim Yayınları.
• http://pdfs.jta.org/1951/1951-06-28_124.pdf?_ga=2.17703865.1202182875.1608742288-1195544046.1608742288, (Erişim Tarihi: 23.12.2020).