TÜRKİYE’DE SİGARA TÜKETİMİ VE TÜKETİMİ ETKİLEYEN DEGİSKENLER ÜZERİNE BİR MODEL ÇALISMASI

Yıl 2005, Cilt: 19 Sayı: 1, 1 - 19, 27.11.2010

Nedim Dikmen

Öz

Özet: Günümüzde tütün ekonomisi bazı ülkeler için çok önemlidir.
Dünya genelinde sigara tüketimini kısıtlayan yasa ve engeller olmasına rağmen.
Sigara tüketimi sürekli olarak artmaktadır. Özellikle gelişmemiş ve gelişmekte
olan ülkeler sigara tüketiminin artmasında önemli rol oynamaktadır. Gelişmiş
ülkelerde ise sigara tüketimi azalmaktadır.Dünyanın en kârlı sektörlerinden biri
olan tütün endüstrisi gelişmiş ülke girişimcilerinin öncülüğünde her geçen gün
daha modern tekniklerle sigara üretimine devam etmektedir.
Türkiye sigara tüketiminde en başta gelen ülkelerden biridir. Son on yıl
içinde sigara tüketimi % 52 oranında artmıştır. Ülkemiz bu artış oranıyla
dünyada Pakistan’dan sonra ikinci sıradadır. Türk kimliği ve sigara tüketme
alışkanlığı adeta özdeşleşerek, sigara geleneksel bir tüketim maddesi haline
gelmiştir.
Bu makale de amaçlanan, Türkiye’de sigara tüketimine etkili ve önemli
sayılan değişkenleri bir ekonometrik model çerçevesinde incelemektir. Çoklu
regresyon denkleminde 1) 15 Yaş ve üstü nüfus, 2) Gayri safi milli hasıla
(GSMH), 3) Şehir nüfusu önemli değişkenler olarak seçilmiştir. Bu değişkenler
ile sigara tüketimi arasındaki ilişki en küçük kareler yöntemiyle (EKKY)
tahmin edilerek, elde edilen değerler teste tabi tutulup, sonuçlar
yorumlanmıştır.
Sigara tüketim modelinde, sigara tüketimine etkili değişkenlerin
parametreleri ve yapılan istatistiksel testler anlamlı bulunarak, Türkiye’de
kentleşme oranının sigara tüketiminin azalmasında önemli derecede rol oynadığı
görülmüştür. 15 yaş ve üstü nüfus ve GSMH, sigara tüketimini artıran en önemli
değişkenlerdir. Modelde sigara tüketim alışkanlığını değiştirecek ekonomik ve
yapısal değişimlerin bir kırılma noktasında olup, olmadığı görülmeye
çalışılmıştır. Sonuç olarak sigara talep modelinin Türkiye için geçerli ve önemli
sonuçlar veren bir model olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Tütün Ekonomisi, Sigara Tüketimi, Tütün, Talep, Ekonometrik Analiz, Çoklu Regresyon

Kaynakça

• A.Day, Robert. (1998), Bilimsel Bir Makale Nasıl Yazılır ve Yayımlanır, Tübitak Matbaası, Ankara.
• Chaloupka, F.J., T.W. Hu, K.E. Warner, R. Jacobs And A.A.Yürekli (2000).”The Taxatıon of Tobacco Products,” Tobacco Control in Developing Countries, editors P.Jha ve F. Chaloupka. Oxford Unıversıty Pres.
• Dikmen, Nedim. (1991). “2000 Yılında Dünya Tütün Üretimi ve Talebi”, İFMC İktisat Dergisi, Sayı : 314, Mayıs , ss. 48 49.
• D.A. Dickey, W.A. Fuller. (1979), “Distribıtion of the Estimators of Autoregressive Time Series with a Unit Root,” Journal of the American Statistical Association, c.74, 1979, s.427-431.
• Emri, Salih. (1996). “Ever cigarette smoking in Ankara”, Tobacco Control, 7, ss. 386 392.
• Güriş, Selahattin., ve Çağlayan. Ebru., (2000), Ekonometri, Der yayınları, yayın No: 282, İstanbul.
• H.Greene, Wıllıam. (2003), Econometric Analysis, New York, New York University, Prentice Hall (Pearson Education International ).
• L.Katz, Michel, ; S.Rossen, Harvey.; (1998), Micro Economics, North America, Irwin/McGraw-Hill Companies.
• N.Gujurati, Damodar, (1999), Temel Ekonometri, Literatür yayıncılık, İstanbul.
• Önder, Zeynep. (2002). “The Economics of Tobacco in Turkey: New Evidence and Demand Estimates,” World Bank, Economics of Tobacco Discussion Papers, No. 2.(http://www1.worldbank.org/tobacco/ publications.asp)
• Özdamar, Kazım. (2002), Paket Programlar ile İstatistik veri Analizi 1-2, 4.baskı, Kaan Kitapevi, Eskişehir.
• Phillips,P., ve P.Perron. (1988), “Testing for a Unir root in Time Series Regression.” Biometrika, 75, pp-335-346.
• Şahin, Akkaya.; Pazarlıoğlu, M.Vedat., (1998) Ekonometri – I , 4.baskı, İzmir. Berk masa üstü yayıncılık.
• T.C. Maliye Bakanlığı, (2002), 2002 Yıllık Ekonomik Rapor,Ankara
• T.C. Tekel Genel Müdürlüğü (2004) İstatistik verileri, İstanbul
• U.S. Department of Health and Human Services. National Household Survey on Drug Abuse Washington, DC., 1996.