XV. VE XVI. YÜZYILLARDA FİLİBE ŞEHRİNDE İKTİSADİ HAYAT VE MESLEK GRUPLARI

Year 2006, Volume: 8 Issue: 2, 145 - 173, 18.02.2010

Nurullah Karta

Abstract

Yaklaşık 5000 yıllık bir geçmişe sahip olan Filibe, Osmanlı hakimiyetinden
önce Haçlı saldırıları, Bizans ve Bulgar prenslerinin çatışmasına sahne olmuş,
adeta harabeye dönen şehir, 1363’de Osmanlıların fethetmesiyle birlikte iktisadi
ve ticari yönden önemli bir merkez haline gelmiştir. Osmanlı şehir oluşumunun
ana unsurlarından olan camii,bedesten ve imarethaneler ticari hayatta önemli
kurumlardır. XV. ve XVI. yüzyıllarda önemli ticaret yolları üzerinde bulunan
Filibe şehri transit ticaret kavşağı ve aktif üretim merkezi konumundadır. Şehirde,
ülkeler ve şehirlerarası pazarlar için üretim yapan meslek grupları ve sanat dalları
gelişmiştir. Bu çalışmada, meslek ve sanat erbabı tahrir kayıtlarından tespit
edilerek sektörel bazda ele alınıp incelenmeye çalışılmıştır.

Keywords

Filibe, iktisadi hayat, ticaret, meslek grupları, sanat, tahrir, imaret, camii, bedesten

References

• Numaralı Mühime Defteri (975-976/1567-1569), Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı, Yay. No:37, Ankara 1998, II, 22.
• Altınay, A. Refik, Türk İdaresinde Bulgaristan (973/1255), İstanbul, 1989.
• Andreasyan ,H. D., Polonyalı Simeon’un Seyahatnamesi 1608-1619, İstanbul, 1964.
• Arıkan, Z., Osmanlı İmparatorluğu’nda İhracı Yasak Mallar (Memnu Meta), Bekir Kütükoğlu’na Armağan, İstanbul, 1998.
• Arslan, H., XVI. yüzyıl Osmanlı Toplumunda Yönetim, Nüfus, İskan, Göç ve Sürgün, İstanbul, 2001.
• Aşık Paşa Tarihi; İstanbul, 1332.
• Ayverdi, E. H., Avrupa’da Osmanlı Mimari Eserleri, Bulgaristan, Yunanistan, Arnavutluk IV. İstanbul, 2000.
• Balkanlı, A.Kemal. Şark-ı Rumeli ve Buradaki Türkler, Ankara, 1986.
• Barkan, Ö.L., “Osmanlı İmparatorluğu’nda Bir İskan ve Kolonizasyon Metodu Olarak Sürgünler” (I) IFM, XI/I-4 (İstanbul Ekim 1949-Temmuz 1950), Başbakanlık Arşivi,
• Canay, Philippe duy Frasce, Le Voyage du Levant, Geneve 1980,
• Cerebregu, M., “Development of Urbanization and Economic Activities in The Province of Kosova During The Ottoman Empire” (1389-1912), V. Milletlerarası Türkiye Sosyal ve İktisat Tarihi Kongresi Tebliğler, Ankara 1990,
• Dernschwam, H., İstanbul ve Anadolu’ya Seyahat Günlüğü, çev. Yaşar Önen , Mersin, 1992.
• Ergenç, Ö., “Osmanlı Şehrinde Esnaf Örgütlerinin Fiziki Yapıya Etkileri”, Türkiye’nin Sosyal ve Ekonomik Tarihi (1071-1920), Ankara, 1980.
• Evliya Çelebi, Seyahatname, III.-IV., İstanbul, 1979.
• Evren, B., Osmanlı Esnafı , İstanbul, 1999.
• Eyice, S., “Bedesten” DİA V, 302-311.
• Gökbilgin, M.T., “Kanuni Sultan Süleyman Devri Başlarında Rumeli Eyaleti , Livaları, Şehir ve Kasabaları”, Belleten XX, Ankara, 1956,
• İnalcık, H., “ Bursa, XV. Asır Sanayi ve Ticaret Tarihine Dair Vesikalar”, Belleten XXIV/93 (1960),
• ------------., “Osmanlı İmparatorluğunun Kuruluş ve İnkişafı Devrinde Türkiye’nin İktisadi Vaziyeti Üzerine Bir Tetkik Münasebetiyle”, Belleten, XV (1951),
• ------------., “Rice Cultivation and The Çeltükçi-Re’âyâ System In The Ottoman Empire” Turcica,, XIV (1982),
• ------------.,The Otoman Empire The Classical Age,1300-1600, London, 1973.
• ------------.,XV. Asır Türkiye İktisadi ve İçtimai Tarihinin Kaynakları, İFM,XV. (İstanbul, 1953-54),
• İnbaşı, M., Osmanlı İdaresinde Üsküp Kazası, (1455-1569), Basılmamış Doktora Tezi, Erzurum, 1995.
• Jirecek, C., Das fürstentum Bulgarien, Prag-Wien-Leipzig, 1981.
• Kiel, M., “Bulgaristan’da Eski Osmanlı Mimarisinin Bir Yapıtı, Kalegerevo- Novazagora’daki Kıdemli Baba Sultan Bektaşi Tekkesi”, Belleten XXXV/137 (Ankara, 1971),
• Kuyud-ı Kadime Arşivi Tapu -Tahrir Defteri : 65.
• Kütükoğlu, S., Asakir-i Mansure-i Muhammediyye Kıyafeti ve Malzemesinin Temini Meselesi”, Doğumunun 100. Yılında Atatürk’e Armağan (İstanbul, 1981),
• Maliyeden Müdevver Defter (MAD) : 519.
• Mehmet Neşri, Kitab-ı Cihan-nüma,I, haz. F.R.Unat- M. A.Köymen Ankara, 1995.
• Mühime Defterleri (MD) : V/1040, XIX/188.
• Orhonlu, C., Osmanlı İmparatorluğunda Şehircilik ve ulaşım üzere Araştırmalar, Der. Salih Özbaran, İzmir, 1984.
• Paskaleva,V., “Osmanlı Balkan Eyaletlerinin Avrupalı Devletlerle Ticaretleri Tarihine Katkı” (1700-1800) IFM, XXVII, No. 1-2 İstanbul, 1969 Peev, H.D., “Golemiyat Bezistan u Plovdiv” Godişnik Naroden Arheologiski Muzey Plovdiv, I (NAMP, 1) Plovdiv, 1948
• Sahillioğlu, H., “XVII. Yüzyılın Ortasında Sırma Keşlik ve Altın-Gümüş İşlemeli Kumaşlarımız”, Belgelerle Türk Tarih Dergisi II/16 (Ocak 1969),
• Salname-i Edirne 1291 13/2
• Tapu Kadastro Genel Müdürlüğü,
• Tapu- Tahrir Defterleri (TD) : 26, 77, 370, 494, 1001, 648.
• Tebly, K., Dersaadette Avusturya Sefirleri, çev. Selçuk Ünlü, Ankara, 1988.
• Todorov, N., “XIX. Yüzyılın İlk Yarısında Bulgaristan Esnaf Teşkilatında Bazı Karakter Değişmeleri”, İFM. XXVII/1-2 (İstanbul, 1969).
• ------------., “19. Yüzyılın İlk Yarısında Bulgaristan Esnaf Teşkilatında Bazı Karakter Değişimleri”, IFM. XXVII/1-2, (1967-68), s.2-3 ve Not 5.
• ------------.,La Ville Balkanique aux. XV-XIX, Bucarest, 1980.
• ------------.,The Balkan City 1400-1900 London, 1983.
• Tuğlacı, P., Bulgaristan ve Türk Bulgar İlişkileri, İstanbul, 1984.
• Tuleçkov, N., “Kranipitnata Arhitektura na Kısnoto Srednovekovie”, Bulgarsko Arhitekturno Nasledistvo (Sofiya, 1994),
• Tuncel, M., “Türk Mimarisi’nde Bulgaristan’daki Bedesten Binaları”, Balkanlarda Kültürel Etkileşim ve Türk Mimarisi Uluslar arası Sempozyumu Bildiriler (17-19 Mayıs 200) II,
• Yerasimos, S., Les Voyageurs, Dans L’Empire Ottoman (XIV-XVI.Siecles), Ankara, 1991.