TÜRK EDEBİYATINDA ŞİİR YAZMA SEBEPLERİ VE EDİRNELİ ÖRFÎ MAHMUD AĞA DİVANI’NDAKİ ON İKİ GAZELİN YAZILMA SEBEPLERİ ÜZERİNE

Year 2008, Volume: 12 Issue: 2, 42 - 70, 18.02.2010

Lokman Turan

Abstract

Bu çalısmada Türk siiri, siir yazma sebepleri açısından ele alınmıs; 18.
yüzyıl divan sairi Örfî Mahmud Ağa’nın, kendi on iki gazeline yazdığı sahsî
notlar bu açıdan orijinal bir örnek olarak değerlendirilmistir.
Örfî Mahmud Ağa, divan siiri geleneğinde ender görülen bir sekilde, gazellerinin
yazılma sebepleri hakkında çesitli notlar kaydetmistir. Bu notlarda, divan sairinin
sahsî dünyasına dair dikkat çekici ipuçları verildiği görülmektedir.
Makalede asıl amaç, divan edebiyatında siir yazma sebepleri hakkında bir
değerlendirme yapmak olduğu için; Türk siiri, kronolojik olarak takip edilmemis,
eski Türk siirinden, doğrudan Batı tesirindeki Türk siirine geçilmis ve en son
divan sairlerinin siir yazma sebepleri üzerinde durulmustur.

Anahtar Kelimeler: Siir, Türk siiri, divan siiri, gazel, siir yazma sebepleri, Örfî
Mahmud Ağa.

 

Abstract : In this study, Turkish poetry is examined through the reasons for
writing poetry. Private notes written by Örfi Mahmud Ağa, 18th century divan
poet, for twelve of his gazals are made use in respect.
Örfi Mahmud Ağa, took some notes about why he wrote his poems, which is a
rare thing in divan poetry. In this notes, striking clues on private world of divan
poets are provided.
Because the purpose of this study is to make judgments on the reasons for writing
poetry in divan literature, Turkish poetry is not examined from a chronological
perspective. Therefore, the following order was followed: first, early Turkish
poetry, then, Turkish poetry under Western influence and at last, the reasons for
divan poets to write poems.

Key Words: Poetry, Turkish poetry, Ottoman poetry, gazal, the reasons for
writing poetry, Örfî Mahmud Ağa.

Keywords

Şiir, Türk şiiri, divan şiiri, gazel, şiir yazma sebepleri, Örfî

References

• Akkuş, Metin, Klâsik Türk Şiirinin Anlam Dünyası Edebî Türler ve Tarzlar, Fenomen Yayınları, Ankara, 2006.
• Akün, Ömer Faruk, “Divan Edebiyatı” mad., TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul, 1994.
• Alptekin, Turan, “Divan Şiirimiz”, Osmanlı Divan Şiiri Üzerine Metinler (Hzl. Mehmet Kalpaklı), YKY, İstanbul, 1999.
• Arat, Reşid Rahmeti, Eski Türk Şiiri, TTK Yayınları, Ankara, 1986.
• Avatamsaka Sutra, (http://tr.wikipedia.org/wiki/Budizm) (Son erişim tarihi: 24. 10. 2007).
• Aylar, Selçuk, “Divan Şiirinde Sosyal Hayatın İzlerine Dair Birkaç Örnek”, Osmanlı Divan Şiiri Üzerine Metinler, (hzl. Mehmet Kalpaklı), YKY, İstanbul, 1999.
• Canım, Rıdvan, Latifî Tezkiretü’ş-şu’arâ ve Tabsıratü’n-nuzamâ (İnceleme- Metin), Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, Ankara 2000.
• Doğan, Muhammed Nur, Eski Şiirin Bahçesinde, Alternatif Düşünce Yayınevi, İstanbul, 2005.
• Ersoy, Mehmed Âkif, Safahat, M.Ü. İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, İstanbul, 1988.
• İlhan, Attilâ, Bütün Şiirler (On cilt), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2005.
• Karakoç, Sezai, Gün Doğmadan (Şiirler), Diriliş Yayınları, İstanbul, 2004.
• Kaya, İ.Güven, Divan Edebiyatı ve Toplum, Donkişot Yayınları, İstanbul, 2006.
• Kılıç, Filiz, XVII. Yüzyıl Tezkirelerinde Şair ve Eser Üzerine Değerlendirmeler, Akçağ Yayınları, Ankara, 1998.
• Köprülü, M. Fuad, Türk Edebiyat Tarihi, Ötüken Yayınları, İstanbul, 1986.
• Kur’an-ı Hakîm ve Açıklamalı Meali (Haz. Suat Yıldırım.), İstanbul, 1998.
• Kuran, Şeyma Büyükkavas, “Mesneviden Romana Uzanan Sebeb-i Telif Yolu Üst Kurmacaya mı Çıkar?”, Türkoloji Dergisi, C.1, S. 2, Ankara, 2006, s. 157-182.
• Kütük, Rıfat, “Edirneli Örfî Mahmud Ağa’nın Hayatı ve Eserleri”, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S. 26, Erzurum, 2004, s. 183-210.
• Levend, Agâh Sırrı, Divan Edebiyatı, Kelimeler ve Remizler, Mazmunlar ve Mefhumlar, Enderun Yayınları, İstanbul, 1984.
• Macit, Muhsin, Divan Şiirinde ÂÂ
• Okay, Orhan, “Edebiyat” mad., TDV İslâm Ansiklopedisi, İstanbul, 1994.
• Özel, İsmet, Bir Yusuf Masalı, Şule Yayınları, İstanbul, 2000.
• Pakalın, Mehmet Zeki, “Kapı kulu” mad., Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü II., MEB Yayınları, İstanbul 1983.
• Süleymaniye Kütüphanesi Esad Efendi 2667, v. 12b, v. 37a, v. 43a, v. 67a, v. 68b, v. 82b, v. 86b, v. 87a.
• Şentürk, A. Atilla, “Klasik Osmanlı Edebiyatı Işığında Eski Âdetler ve Günlük Hayattan Sahneler I”, Türk Dili, Mart 1993.
• _________, “Osmanlı Şairlerinin Gözlemciliği ve Klasik Edebiyatımızda Realiteye Dair”, Dergâh, nr. 41, Temmuz 1993.
• Tanpınar, Ahmet Hamdi, 19. Asır Türk Edebiyatı Tarihi, Çağlayan Kitabevi Yayınları, İstanbul, 2001.
• Tevfik Fikret, Rubab-ı Şikeste, Tanin Matbaası, İstanbul, 1327.
• Tolasa, Harun, Sehî, Latifî, Âşık Çelebi Tezkirelerine Göre 16. y.y’da Edebiyat Araştırma ve Eleştirisi, Ege Üniversitesi Mtb., İzmir, 1983.
• Türinay, Necmettin, “Divan Şairinin Dünyası”, Osmanlı Divan Şiiri Üzerine Metinler, (hzl. Mehmet Kalpaklı), YKY, İstanbul, 1999.
• Ünver, İsmail, “Mesnevî”, Türk Dili Türk Şiiri Özel Sayısı, C.II (Divan Şiiri), 1986.
• Üzgör, Tahir, Türkçe Dîvân Dîbâceleri, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1990.
• Yakıt, İsmail, Türk-İslâm Kültüründe Ebced Hesabı ve Tarih Düşürme, Ötüken Yayınları, İstanbul, 1992.