Sürücüyü Öfkelendiren Davranışların ve Sürücülerin Bu Davranışlara Verdiği Tepkilerin İncelenmesi / The Investigation of Factors Causing Anger on Drivers and the Drivers’ Response Against these Factors

Year 2013, Volume: 17 Issue: 2, 0 - , 01.01.2014

Murat Delice

Abstract

Öz: Trafik kazaları sebep oldukları can kayıpları, yaralanmalar ve ekonomik zararlar dikkate

alındığında ülkemizin sahip olduğu en ciddi sorunlardan birisidir. Bu ciddi ve kapsamlı

sorunun en önemli nedenlerinden birisi sürücü hatalarıdır. Sürücü hatalarının trafik kazaları

nedenleri arasındaki oranı %90 kadardır. Trafik kazalarında bu kadar önemli bir yer oynayan

sürücülerin davranışları ve bu davranışların kazalarla ilişkisi yeteri kadar incelenmemiştir.

Bu araştırmada sürücüyü öfkelendiren davranışlar ve sürücülerin bu davranışlara verdiği

tepkiler incelenmiştir. Ayrıca bu davranış ve tepkiler cinsiyet, medeni hal, yaş, eğitim seviyesi,

gelir seviyesi, sürücülük tecrübesi, sürücülük becerisi, kaza sayısı, ceza sayısı ve sürücünün

yaptığı maksimum hız değişkenleri açısından karşılaştırılmıştır. Araştırmanın verileri Erzurum

ilinde 226 kadın ve 241 erkek sürücüden toplanmıştır. Veriler SPSS 17.0 programı üzerinde

MANOVA, korelasyon ve çoklu regresyon testleri kullanılarak analiz edilmiştir. Bulgular

sürücülerin en çok, diğer sürücülerin saldırgan ve düşmanca hareketlerine öfkelendiklerini

ve öfkelerini en çok sözel olarak gösterdiklerini göstermiştir. Sürücülerin öfkeleri arttıkça

saldırganlıkları da artmaktadır. Ayrıca sürücülerin öfke ve saldırganlık davranışları cinsiyet,

yaş, medeni durum ve trafik kazası sayısına göre farklılaşmaktadır.

Abstract: Traffic accidents, which cause a great number of death, injury and economical

loss, are one of the major problems in Turkey. The usual suspect for traffic accidents are

drivers. Despite the fact that almost 90% of accidents happen because of drivers’ mistakes,

the relationship between drivers’ behaviors and traffic accidents have not been adequately

investigated. This current study investigates factors causing anger on drivers and the drivers’

response against these factors. In addition, the effects of variables such as sex, age, marital

status, level of education, number of accidents, number of tickets, maximum speed made by

drivers and experience on drivers’ aggression were also investigated. The study was conducted

with 226 female and 241 male subjects in the city of Erzurum, Turkey. Data were analyzed

using MANOVA, correlation and multiple regression tests on SPSS 17.0. Findings showed

that drivers particularly become angry when they face hostile gestures from other drivers. The

first way of anger expression chosen by drivers is verbal. In addition, sex, age, marital status

and number of accidents affect the level of drivers’ anger and anger expression.

Anahtar Kelimeler: Trafik, Kaza, Sürücü, Öfke, Saldırganlık, Polis.

Keywords: Traffic, Accident, Driver, Anger, Aggression, Police.

Keywords

Trafik, Kaza, Sürücü, Öfke, Saldırganlık, Polis.

References

• Akar, T., Aksakal, F. N., Demirel, B., Durukan, E. ve Özkan, S. (2010). “The Prevalence of Domestic Violence Against Women Among a Group Woman: Ankara, Turkey”. J. Fam. Viol, 25, 449–460.
• Akpolat, Y. (2010). Şiddet ve Kültür: Mardin Saha Araştırmasının Raporu. Mardin Valiliği.
• Alkan, T. (1984). Saldırganlık, Önyargı ve Yabancı Düşmanlığı. İstanbul: Hil Yayınevi. Backman, C. W. and Secord, P. F. (1974). Social Psychogy. Tokyo: McGraw-Hill.
• Balkaya, F. (2001). Çok Boyutlu Öfke Envanterinin Geliştirilmesi. (Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi.
• Bingöl, Ş. (1999). “Trafik Hizmetlerinde Verimlilik Yaklaşımı”. Trafik Hizmetleri Açısından Ulaşım Sektörünün Geleceği Sempozyumu - Bildiriler, M.P.M Yay. No: 636, Ankara.
• Blockley, P. N., Hartley, L. R. (1995). “Aberrant Driving Behaviour: Errors and violations”. Ergonomics 38, 1759–1771.
• Broussard, C. D., Northup, J. (1995). “An Approach to Functional Assesment and Analysis of Disruptive Behaviour in General Education Classrooms”. School Psychology Quarterly, 10, 151-164.
• Budak, S. (2000). Psikoloji Sözlüğü. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• Çetinoğlu, Ç. E., Canbaz, S., Tomak, L. ve Pekşen, Y. (2004). “Samsun İli 2004 Yılı 112 Acil Sağlık Hizmetine Bildirilen Trafik Kazalarının Değerlendirilmesi”. Türkiye Acil Tıp Dergisi, 7(1), 1-4.
• Daly, M., Wilson, M. (1988). Homicide. New York: Aldine de Gruyter.
• Deffenbacher, J. L., Deffenbacher, D. M., Lynch, R. S. and Richards, T. L. (2003). “Anger, Aggression, and Risky Behavior: A comparison of high and low anger drivers”. Behaviour Research and Therapy, 41(6), 701-718.
• Deffenbacher, J. L., Lynch, R.S., Oetting, E. R. and Swaim, R. C. (2002). The Driving Anger Expression Inventory: A Measure of How People Express Their Anger on the Road. Behaviour Research and Therapy, 40(6), 717-737.
• Deffenbacher, J. L., Oetting, E. R., Lynch, R. S. (1994). Development of A Driving Anger Scale. Psychological Reports, 74, 83-91.
• Deffenbacher, J. L., Petrilli, R. T., Lynch, R. S., Oetting, E. R. and Swaim, R. C. (2003). “The Driver’s Angry Thoughts Questionnaire: A measure of angry cognitions when driving”. Cognitive Therapy and Research, 27(4), 38340
• Dollard, J., Doob, L.W., Miller, N. E., Mowrer, O.H., and Sears, R.Q., (1939). Frustration and Agression. Yale Universty Press, USA.
• Emniyet Genel Müdürlüğü [EGM] (2013). Genel Trafik İstatistikleri. http://www.trafik. gov.tr/ (Erişim Tarihi: 27.04.2012).
• Er, N. (2002). “Sürücünün Bilişsel Süreçlerini Anlamak: Trafik Güvenliği İçin Ne Kadar Gerekli ve Yeterli?” Türk Psikoloji Yazıları, 5(9-10), 37-63.
• Erdem, M., Çelik, C., Yetkin, S. ve Özgen, F. (2008). “Yaygın Anksiyete Bozukluğunda Öfke Düzeyi Ve Öfke İfade Tarzı”. Anatolian Journal of Psychiatry, 9, 20420
• Eşiyok B., Yasak Y. ve Korkusuz İ. (2007). “Trafikte Öfke İfadesi: Sürücü Öfke İfadesi Envanteri’nin geçerlik ve güvenilirliği”. Türk Psikiyatri Dergisi 2007, 18(3), 231-243.
• Eşiyok, B., Korkusuz, I., Canturk, G., Alkurt, A. H., Karaman, A. G. and Hancı, I. H. (2005). “Road Traffic Accidents And Disability: A Cross-Section Study From”. Disability And Rehabilitation, 27(21), 1333 – 1338.
• Freedman, J. L., Sears, D. O. ve Carlsmith J. M. (1993). Sosyal Psikoloji (Çev. A. Dönmez). Ankara: İmge Kitapevi.
• Galovski, T. E., Blanchard, E. B. (2004). “Road Rage: A domain for psychological intervention?” Aggression and Violent Behavior, 9, 105-127.
• Goodman, R. A., Istre, G. R., Jordan, F. B., Joy, L. and Kelaghan, J. (1991). “Alcohol and Fatal Injuries in Oklahama”. Journal of Studies on Alcohol, 52, 156-161. Hauber, A. R. (1980). “The Social Psychology of Driving Behavior and the Traffic Environment: Research on aggressive behavior in traffic”. International Review of Applied Psychology, 29, 461-474.
• Hemenway, D. and Solnick, S. (1993). “Fuzzy Dice, Dream Cars and Indecent Gestures: Correlates of driving behaviour?” Accident Analysis and Prevention, 25, 161-170.
• Hennessy, D. A., Wiesenthal D. (2001). “Gender, Driver Aggression, and Driver Violence: An applied evaluation”. Sex Roles 44, 661–676.
• Hennessy, D. A., Wiesenthal, D. L. (1999). “Traffic Congestion, Driver Stress and Driver Aggression”. Aggressive Behavior, 25, 409-423.
• Hennessy, D. A., Wiesenthal, D. L. (2002). “Aggression, Violence and Vengeance among Male and Female Drivers”. Transportation Quarterly, 56(4), 65-75.
• Houston, J. M., Harris, P. B. and Norman, M. (2003). “The Aggressive Driving Behavior Scale: Developing a self-report measure of unsafe driving practices”. North American Journal of Psychology, 5(2), 269-278.
• İçmeli, C., Özçetin, A., Bahçebaşı, T. ve Ataoğlu, A. (2011). “Toplu Taşıma Ve TırKamyon Sürücülerinde Öfke Ve Öfke İfade Tarzı”. Düzce Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 1(2), 18-23.
• Johnson, K. (1997). “Frustration Drives Road Rage”. Traffic Safety, 2, 9-13.
• Joint, M. (1995). Road Rage. London: Automobile Association.
• Jonah, B. A. (1986). “Accident Risk and Risk-Taking Behaviour among Young Drivers”. Accident Analysis and Prevention, 18, 255-271.
• Krahe, B. (2005). “Predictors of Women’s Aggressive Driving Behavior”. Aggressive Behavior, 31, 537–546.
• Lajunen, T. (1999). “The Role of Personality Characteristics in Individual Differences in Traffic Accident Liability”. Türk Psikoloji Yazıları, 2, 83-95.
• Lajunen, T., Parker, D. (2001). “Are Aggressive People Aggressive Drivers? A study of the relationship between self-reported general aggressiveness, driver anger, and aggressive driving”. Accident Analysis and Prevention, 33, 243–255. Lajunen, T., Parker, D. and Stradling, S. G. (1998). “Dimensions of Driver Anger, Aggressive and Highway Code Violations and Their Mediation by Safety Orientation in UK Drivers”. Transportation Research Part F, 1, 107-121. Mann, R. E., Smart, R. G., Stoduto, G., Adlaf, E. M. and Ialomiteanu, A. (2004). “Alcohol Consumption and Problems among Road Rage Victims and Perpetrators”. Journal of Studies on Alcohol, 65(2), 161-168.
• Masie D. L., Campell K. L. and Williams A. F., (1995). “Traffic Accident Involvement Rates by Driver Age and Gender”. Accident Analysis and Prevention, 27(1), 73-87.
• Mizell, L. (1996). Aggressive Driving. Research Report for the American Automobile Assosiation: AAA Foundation for Traffic Safety, Washington, DC.
• Nunnally, C. (1978). Psychometric Theory. New York, NY: McGraw-Hill.
• Özkan, T., Bener, A. ve Lajunen, T. (2007). “Sürücü Davranışları (Saldırgan ve Sıradan İhlaller): Güney ve Kuzey/Batı Avrupa ve Arap Körfez Ülkeleri Karşılaştırması”. http://www.hutam.hacettepe.edu.tr/semp_makale/6.pdf, (Erişim Tarihi: 18.04.2013).
• Parker, D., Lajunen, T. and Stradling, S. G. (1998). “Attitudinal Predictors of Interpersonally Aggressive Violations on the Road”. Transportation Research Part F, 1, 11
• Saplıoğlu, M., Karaşahin, M. (2006). “Coğrafi Bilgi Sistemi Yardımı İle Isparta İli Kentiçi Trafik Kaza Analizi”. Pamukkale Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Mühendislik Bilimleri Dergisi, 12(3), 321-332.
• Sharkin, B. S. (2004). “Road Rage: Risk factors, assessment and intervention strategies”. Journal of Counselling and Development, 82, 191-198.
• Shinar, D. (1998). “Aggressive Driving: The contribution of the drivers and the situation”. Transportation Research Part F, 1, 137-160.
• Shinar, D., Bouria, M. and Kaufman, L. (2004). “Synchronization of Traffic Signals as a Means of Reducing Red-Light Running”. Human Factors and Ergonomics Society, 46(2), 367-372.
• Signori, E. I. and Bowman, R. G. (1974). “On the Study of Personality Factors in Research Ondriving Behavior”. Personality and Motor Skills, 38, 1067-1076.
• Stuckless, N. and Goranson, R., (1992). “The Vengeance Scale: Development of a measure of attitudes toward revenge”. Journal of Social Behavior and Personality, 7, 25-42.
• Sümer, N. (2002). “Trafik Kazalarında Sosyal Psikolojik Etmenler: Sürücü Davranışları, Becerileri ve Sosyal Politik Çevre”. Türk Psikoloji Yazıları, 5 (9-10), 1
• Sümer, N., Özkan, T. (2002). “Sürücü Davranışları, Becerileri, Bazı Kişilik Özellikleri ve Psikolojik Belirtilerin Trafik Kazalarındaki Rolleri”. Türk Psikoloji Dergisi, 17(50), 1-22.
• Tanrıkulu, S. (2003). “Trafik Kazalarının Önlenmesi Bağlamında Trafik Güvenliği Eğitiminin Rolü Ve Trafik Kültürü”. Polis Bilimleri Dergisi, 5(1), 45-60. Tavris, D. R., Kuhn, E. M. ve Layd’O, P. M. (2001). “Age and Gender Pattern in Motor Vehicle Crash Injuries:Importance of Type of Crash and Occupant Role”. Accident Analysis and Prevention, 33.
• Tonsing, J. C., Holloway, R. (2010). “A Study of Domestic Violence among the South Asian in Hong Kong”. The International Journal Of Interdisciplinary Social Sciences, 5(1), 367-376.
• Türkiye İstatistik Kurumu. (2011). Trafik Kaza İstatistikleri: Karayolu. Ankara: Türkiye İstatistik Kurumu Matbaası.
• WHO (2010). Violence Prevention: The evidence. Geneva: WHO Press.
• Yasak, Y., Eşiyok, B., Başbulut, A. Z. (2005). “Trafikte Öfke: Sürücü Öfke Ölçeği’nin (SÖÖ) Geçerlik ve Güvenirliği”. Trafik ve Yol Güvenliği 3. Ulusal Kongresi, 4-6 Mayıs, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Yıldız, S. A. (2004). “Ebeveyn Tutumları ve Saldırganlık”. Polis Bilimleri Dergisi, 6 (34), 131-150.