SULTAN II. ABDÜLHAMİD’İN EĞİTİM POLİTİKALARININ MALİ BİR VEÇHESİ: EVKÂF-I MÜNDERİSENİN MAARİFE TERKİ

Year 2016, Issue: 57, 1839 - 1867, 15.09.2016

Yakup Karataş

https://doi.org/10.14222/Turkiyat1569

Abstract

Osmanlı kültür ve medeniyetinde önemli bir yeri olan vakıflar sosyo-ekonomik hayatın en önemli düzenleyici unsuruydu. XIX. yüzyılın değişen şartları içinde vakıf kurumunda kimi düzensizlikler meydana gelmişti. Yüzyılın sonlarına doğru mühim bir finansman kaynağı olan vakıflardan, zaman içerisinde işlevini kaybederek birilerinin haksız kazanç kapısı hâline gelmiş olanları devlet tarafından münderis sınıfında değerlendirilmiş ve eğitim gibi önemli bir alana terk ve tahsis edilmişti. Bu çalışmada bu tahsis hadisesi; tarihi süreç, resmi kayıtlar ve örnekleriyle ele alınacaktır. Sürecin özellikleri, sıkıntıları, aktörleri ve sonuçları keza arşiv belgelerinin ışığında incelenecektir.

References

•  Arşiv Belgeleri Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Maarif Nezâreti, Mektubi Kalemi BOA. Babıali Evrak Odası Belgeleri BOA. Dâhiliye Hukuk Müşaviriliği BOA. Dâhiliye İdari Kısım Belgeleri BOA. Dâhiliye Mektubi Kalemi Evrakı BOA. İrade Dâhiliye  Diğer Eserler Abdurrahman Vefik (R. 1330/M. 1914). Tekâlif kavaidi (İkinci Kısım), İstanbul: Kanaat Matbaası.
• Akgündüz, A. (1996). İslam hukukunda ve Osmanlı tatbikatında vakıf müessesesi. İstanbul: OSAV Yayınları. Evkâf-ı münderise talimatı (R.1325/M.1909-1910), İstanbul: Matbaa-i Amire. http://katalog.ibb.gov.tr/kutuphane2/kitablar/5500052000510004900049000950011400 pdf. (ET.15.11.2015).
• Genç, M. (2014). Klasik Osmanlı sosyal-iktisadi sistemi ve vakıflar. Vakıflar Dergisi (VD),
• Ankara: Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları, 42, 9-19. Güler, M. (2012). Osmanlı Devletinde vakıflar ve vakıf müessesesi. Osmanlı Teşkilat Tarihi El
• Kitabı, Ankara: Grafiker Yayınları, 317-342. Hatemi, H. (1985). Tanzimat’tan Cumhuriyete vakıf. Tanzimat’tan Cumhuriyete Türkiye
• Ansiklopedisi, İstanbul: İletişim Yayınları, 6, 1658-1678.
• Karataş, Y. (2010). Sultan II. Abdülhamid Döneminde Erzurum (sosyal, ekonomik, idari ve demografik yapı). (Yayımlanmamış Doktora Tezi) Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Keçeci Kurt, S. (2014). Belgelerle Bayezid Sancağı Maarifi (1856/1914). Erzurum.
• Kıray, E. (2008). Osmanlı’da ekonomik yapı ve dış borçlar. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Kırmızı, A. (2005). Usûl-i tedrîs hâlâ tarz-ı kadîm üzre: Konya Valisi Ferid Paşa’nın eğitimi ıslah çalışmaları. Dîvân İlmi Araştırmalar, 19, 195-229.
• Kodaman, B. (1999). Abdülhamid devri eğitim sistemi. Ankara: TTK Yayınları.
• Mahmud Cevad (2002), Maarif-i Umumiye Nezareti tarihçe-i teşkilat ve icraatı, (yay. haz. Mustafa Ergün vd.), Ankara: MEB Yayınları.
• Ortaylı, İ. (2008). Türkiye teşkilat ve idare tarihi, Ankara: Cedit Neşriyat.
• Öztürk, N. (1995). Evkâf-ı Hümayun Nezâreti. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul, 11, 521-524.
• Öztürk, N. Batılılaşma döneminde vakıfların çözülmesine yol açan uygulamalar. VD, 23, 297- Somel, S. A. (2001). Bir mali sorun olarak Osmanlı son döneminde eğitim yatırımları ve vergilendirme meselesi. Doğu Batı (Ekonomi), 4(17), 67-79.
• Ünal, M. A. (2011). Osmanlı tarih sözlüğü. İstanbul: Paradigma Yayınları.
• Ünal, U. (2015). İkinci Meşrutiyet öncesi Osmanlı rüştiyeleri. Ankara: TTK Yayınları.