Divanı Yakmak: Klasik Türk Şiiri Şairlerinin Şiir Üzerine Değerlendirmeleri

Year 2020, Issue: 67, 165 - 186, 31.01.2020

Orhan Kılıçarslan

https://doi.org/10.14222/Turkiyat4256

Abstract

Klasik şiirde tasavvuf ve onun alt dalları, bu edebî geleneği besleyen en geniş kaynaklardan birisidir. Başlangıcından itibaren klasik dönem ve sonrasında tasavvufi unsurlar mesneviler başta olmak üzere şiirin/sözün her şekli, türü ve aşamasında işlenegelmiştir. Klasik şiir içerisinde şairin meşrebi veya mezhebinden bağımsız olarak tasavvufi altyapıdan hareketle sözün kaynağına ilişkin genel bir kabul vardır. Sözün ilahi bir noktadan temayüz etmesi ve beslenmesi, şiirlerde bu üslup özelliğinin sıklıkla dillendirilmesine zemin hazırlamıştır. Bu çalışmada klasik edebiyat içerisinde tasavvufi altyapıdan hemen bütün şairlerin yararlandığı ve gelenek içerisinde ortak bir hafızanın var olmasından dolayı benzer üslup özelliklerinin kullanıldığı tespit edilmeye çalışılmıştır. “Şiirden/sözden vazgeçmek, sözü/kelamı bırakmak, divanı yakmak” gibi tabirlerle ifade edilen bu durum, mutasavvıf kimliği ile bilinen ve tasavvufi unsurları şiirinin ana malzemesi yapan şairler yanında klasik üslupta şiirleri olan ve tasavvuf neşvesini diğerleri kadar kullanmayan şairler tarafından da işlenmiştir. Bu ortaklık, özellikle şiirin/sözün kaynağı ve tasavvufun klasik edebiyattaki genel algısını yine söz ve/veya şiir üzerinden gösteren en önemli unsurlardan birisidir.

Keywords

Tasavvuf, Şiir, Söz

Burning The Divan: The Evaluations of Poets of Classical Turkish Poetry About Poems

Abstract

In classical poetry, Sufism and its sub-branches are one of the largest sources of this literary tradition. From the beginning and after the classical period, especially Sufi elements and masnavis; every form, type and stages of poetry/words are processed. Within the classical poetry, there is a general acceptance of the source of the speech based on the sufistic background regardless of the poet's legitimacy or sect. The expression and nurturing of the word from a divine point prepared the ground for the frequent expression of this stylistic feature in poems. In this study, it is tried to be determined that almost all poets benefit from mystical background in classical literature and similar style features are used because of common memory in tradition. This situation, which is expressed in terms such as renouncing poetry / expression, abandoning the word / kalam , burning the divan, has been handled by the poets who are known as sufism and who are the main materials of Sufi poetry as well as poets who have poems in classical style and who do not use Sufism. This partnership is one of the most important elements that show the source of poetry/expression and the general perception of Sufism in classical literature respectively; on the basis of the expression and/or poetry.

Keywords

Sufism, Poetry, Expression

References

• Akdoğan, Yaşar. (t.y.) Ahmedî-Dîvân. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/10591,ahmedidivaniyasarakdoganpdf.pdf?0 (E. Tarihi: 28.07.2019) Akkuş, Metin. (1993). Nefî Divanı. Akçağ Yayınları. Ankara. Arslan, Mustafa. (2005). Bursalı İffet Divanı. Kitabevi Yayınları, İstanbul. Ayan, Hüseyin. (2002). Nesîmî Hayatıi Edebî Kişiliği, Eserleri ve Türkçe Divanının Tenkitli Metni. TDK Yay. Ankara. Ayvazoğlu, Beşir. (2014). Aşk Estetiği-İslâm Sanatlarının Estetiği Üzerine Bir Deneme-. Kapı Yay. İstanbul. Ayverdi, İlhan. (2005). Asırlar Boyu Târihî Seyri İçinde Misalli Büyük Türkçe Sözlük. Kubbealtı Neşriyatı, İstanbul. Bilkan, Ali Fuat. (2011) Nabi Divanı. Akçağ Yay. Ankara. Biltekin, Halit. (2018). Şeyhî Dîvânı. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/61044,seyhi-divanipdf.pdf?0 (E. Tarihi: 25.07.2019) Canım, Rıdvan. (2000). Latîfî Tezkiretü’ş-Şu’arâ ve Tabsıratu’n-Nuzamâ (İnceleme- Metin). AKM Yay. Ankara. Çavuşoğlu, Mehmed. (1971). Necâti Bey Dîvânı’nın Tahlili. Milli Eğitim Basımevi. İstanbul. Çavuşoğlu, Mehmed. (1979). Amrî Dîvan-Tenkidli Basım. Edebiyat Fakültesi Matbaası. İstanbul. Çavuşoğlu, Mehmed ve Tanyeri, Mehmet Ali. (1981). Hayretî Dîvan-Tenkidli Basım. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları. İstanbul. Doğan, Mukammed Nur. (1997). Fuzûlî’nin Poetikası. Kitabevi Yay. İstanbul. Erkan, Arif. (2012). Arapça-Türkçe Büyük Sözlük El-Beyan. Yasin Yayınevi. İstanbul. Güfta, Hüseyin. (2001). Erzurumlu Şair Hâzık. Özener Matbaası, İstanbul. İpekten, Haluk. (1974). Karamanlı Nizâmî Hayatı, Edebî Kişiliği ve Divanı. Sevinç Matbaası. Ankara. İpekten, Haluk vd. (2017). Heşt Bihişt. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü. İsen, Mustafa. (1998). Sehî Bey Tezkiresi Heşt-Behişt. Akçağ Yay. Ankara. İz, Fahir. (2014). Eski Türk Edebiyatında Nazım 2. Akçağ Yay. Ankara. Kahramanoğlu, Kemal. (2015). Modernliğin Gölgesinde Divan Şiiri. Palet Yay. Konya. Kalkışım, Muhsin. (2013). Şeyh Gâlib Dîvânı. Akçağ Yayınları. Ankara. Kavruk, Hasan. (2001). Şeyhülislâm Yahyâ Divânı. MEB Yayınları. Ankara. Kaya, Bayram Ali. (2017). Azmizâde Hâletî Dîvânı. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/56159,azmizade-haleti-divanipdf.pdf?0 (E. Tarihi: 25.07.2019) Kılıç, Mahmut Erol. (2017). Sufi ve Şiir Osmanlı Tasavvuf Şiirinin Poetikası. Sufi Kitap. İstanbul. Kurtoğlu, Orhan. (2017). Lebîb Dîvânı. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/55756,lebib-divanipdf.pdf?0 (E. Tarihi: 28.07.2019) Levend, Agah Sırrı. (1984). Divan Edebiyatı Kelimeler ve Remizler Mazmunlar ve Mefhumlar. Enderun Kitabevi. İstanbul. Mengi, Mine. (2015). Divan Şiirinin Arka Bahçesi. Akçağ Yay. Ankara. Mermer, Ahmet. (1991). Mezâkî Hayatı, Edebî Kişiliği ve Divanı’nın Tenkitli Metni. AKM Yay. Ankara. Mutçalı, Serdar. (2015). Arapça-Türkçe Sözlük. Dağarcık Yay. İstanbul. Okay, Orhan ve Ayan, Hüseyin. (2015). Hüsn ü Aşk Şeyh Galib. Dergah Yay. İstanbul. Pala, İskender. (2004). Ansiklopedik Divan Şiir Sözlüğü. Kapı Yay. İstanbul. Sami, Şemseddin. (2007). Kâmûs-ı Türkî. Çağrı Yay. İstanbul. Tarlan, Ali Nihad. (1992a). Ahmet Paşa Divanı. Akçağ Yayınları. Ankara. Tarlan, Ali Nihad. (1992b). Necatî Beg Divanı. Akçağ Yay. Ankara. Tarlan, Ali Nihad. (2004). Şeyhî Divanı’nı Tetkik. Akçağ Yay. Ankara. Tarlan, Ali Nihad. (2017). Fuzuli Divanı Şerhi. Akçağ Yay. Ankara. Tarlan, Ali Nihad. (1945). Hayâlî Bey Dîvânı. Burhaneddin Erenler Matbaası. İstanbul. Tatçı, Mustafa. (2016). Yûnus Emre Dîvân -Seçmeler-. DİB Yay. Ankara. Ülken, Hilmi Ziya. (2017). Türk Tefekkürü Tarihi. YKY Yay. İstanbul. Üzgör, Tahir. (1990). Türkçe Dîvân Dîbâceleri. Kültür Bakanlığı Yay. Ankara. Yavuz, Kemal ve Yavuz, Orhan. (2016). Muhibbî Dîvânı Bütün Şiirleri I-II. Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları. İstanbul.