Erzurum Tabyaları Cultural Route Proposal and Cultural Tourism Opportunities

Year 2022, Issue: 73, 84 - 96, 30.01.2022

Erman Aksoy

https://doi.org/10.54614/JTRI.2022.4600

Abstract

Through the advantages they provide urban competition, anticipated by globalization, and tourism, cultural values are being rapidly consumed, devalued, destroyed, and even demolished. In the meantime, efforts towards actively preserving cultural heritage are ongoing. As of the end of the 20th century, the approach to use the analysis of the bilateral interaction of cultural and natural heritage and tourism and the new/renewed concepts has been embraced as a tool in diversifying tourism. Accordingly, the thematic development of the Culture Route, defined as a cultural heritage category, the creation of destinations along with values specific to the location, and the integrated structuring have been adopted. As a result of designing War Sites, where cultural interaction is densely experienced, as Culture Routes, thematic emphases that reconcile hostile communities are foregrounded. To this end, defining the Culture Route in accordance with the criteria accepted by the “ICOMOS Declaration pertaining to Cultural Routes” is the subject of this article. The city of Erzurum has been deemed appropriate for forming a route owing to its rooted past, cultural heritage sites and natural values, with a focus on its war architecture (bastion), and has, therefore, been designated as the study area. Thus, the sustainable preservation and progress opportunities for this cultural route have been identified and awareness towards its representation in the World Heritage List has been initiated and presented for public opinion.

Keywords

Cultural Heritage, Cultural Route, Cultural Route Registration Criteria, Battlefields Tourism, Erzurum Tabyaları Cultural Route

Erzurum Tabyaları Kültür Rotası Önerisi ve Kültür Turizmi Olanakları

Abstract

Küreselleşmenin öngördüğü kentsel rekabete ve turizme sağladığı avantajlarla kültürel değerler, hızla tüketilmekte, değersizleştirilmekte, tahrip edilmekte hatta yok edilmektedir. Bu süreçte, kültürel mirası etkin olarak koruma çabaları devam etmektedir. 20. yüzyılın sonundan itibaren kültürel ve doğal mirasın turizm ile iki yönlü etkileşimi ve yeni(lenen) kavramlara göre analiz edilerek turizmin çeşitlenmesinde bir araç olarak kullanılması yaklaşımı benimsenmiştir. Bu yaklaşımla kültürel miras katagorisi olarak tanımlanan Kültür Rotasının tematik olarak geliştirilmesi, yere özgü değerler ile birlikte destinasyonların yaratılması ve bütünleşik olarak kurgulanması benimsenmiştir. Kültür Rotası olarak kültürel etkileşimin yoğun yaşandığı Savaş Alanlarının tasarlanması sonucu düşman halkları barıştıran tematik vurguları ön plana çıkmaktadır. Bu yaklaşımla, Kültür Rotasının “Kültür Yollarına İlişkin ICOMOS Bildirgesi” ile kabul ettiği kriterlere göre tanımlanması bu makalenin konusudur. Erzurum kenti sahip olduğu savaş mimarisi (tabyalar) odağında köklü geçmişi ve kültürel miras alanları ile birlikte doğal değerleri sayesinde rota oluşturmaya uygun görülerek çalışma alanı olarak belirlenmiştir. Böylece tanımlanan bu kültürel rotanın sürdürülebilir koruma ve kalkınma olanakları belirlenmeye ve Dünya Miras Listesinde temsiliyetine yönelik farkındalık yaratılmaya ve insanlığın görüşüne sunulmaya çalışılmaktadır.
Anahtar Kelimeler:

Keywords

Kültürel Miras, Kültür Rotası, Kültürel Rota Tescil Kriterleri, Savaş Alanları Turizmi, Erzurum Tabyaları Kültür Rotası, Kültürel Miras, Kültür Rotası, Kültürel Rota Tescil Kriterleri, Savaş Alanları Turizmi, Erzurum Tabyaları Kültür Rotası

References

• Aksakallı, Z., Selçuk, G.N. ve Işık, C. (2017). “Nene Hatun Tarihi Milli Parkı’nın Hüzün Turizmi ve Mabetleşme Yönünden Değerlendirilmesi”. Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. ÖS-IV: 215-240.
• Albright, W. (1926). The Jordan Valley in the Bronze Age. Annual of the American Schools of Oriental Research-VI. 13-74
• Aliağaoğlu, A. (2008). “Savaş Alanları Turizmi İçin Tipik Bir Yer: Gelibolu Yarımadası Tarihi Milli Parkı”. Milli Folklor, 78: 88-104.
• Arkeolojihaber, https://www.arkeolojikhaber.com/galeri-yakutiyedeki-nene-hatun-mezari-723/ (Son erişim 07.12.2021)
• Aslanpa, O. (1984). Türk Sanatı. İstanbul.
• Belli, O. (1977). Urartular Çağı’nda Van Bölgesi Yol Şebekesi. İstanbul.
• Burney, C. A. (1958). Eastern Anatolia in the Chalcolithic and Early Bronze Age. Anatolian Studies VIII. 157-209.
• Burney, C. A. ve Lang, D. M. (1971). The Peoples of the Hills: Ancient Ararat and Caucasus, London: Weidenfeld and Nicolson.
• Braidwood, R. J. ve Braidwood, L. S. (1960). Excavations in the Plain of Antioch I: The Earlier Assemblages A-J. Chicago: Oriental Institute Publications.
• Ceylan, A. (2008). Doğu Anadolu Araştırmaları-I. 1998-2008. Erzurum.
• Council of Europe (2020). Cultural Tourism.
• Çam, N. (1993). Erzurum Tabyaları, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, Gaye Maatbacılık.
• Çevik, Ö. (2009). İskân Yeri Seçiminde Bilişsel Faktörlerin Olası Rolü: Rusa’nın Eiduru (Süphan) Dağı Önündeki Kent-Ayanis’’ Altan Çilingiroğlu’na Armağan Yukarı Deniz Kıyısında Urartu Krallığı’na Adanmış Bir Hayat. Ed. H. Sağlamtimur vd. Arkeoloji ve Sanat Yayınları. 195-202.
• Çiğdem. S., Topaloğlu. Y. ve Kılıç, M. (2018) Eski Çağ’da Doğu Anadolu’nun İktisadi Hayatı Üzerine Genel Bir Değerlendirme. Anadolu’nun Eskiçağlarında İktisadi ve Zirai Hayat. ed. L. G. Gökçek. E. Yıldırım. O. Pekşen. İstanbul: Değişim, 413-457
• Çilingiroğlu, A. (1997). Urartu Krallığı Tarihi ve Sanatı. İzmir: Yaşar Eğitim ve Kültür Vakfı.
• Çolakoğlu, E. (2014). “Kent Tarihi Ve Yerel Yönetim İlişkisi Yönüyle Erzurum”, Türk İdare Dergisi. 479, 29-58.
• Doğanay, H. ve Zaman, S. (2013). Türkiye Turizm Coğrafyası. Dördüncü Baskı. Ankara: Pegem Akademi.
• Doğaner, S. (2006). Savaş ve Turizm: Troya ve Gelibolu Savaş Alanları, Türk Coğrafya Dergisi, (46), 1-21.
• Dyson, (1973). The Archaeological Evidence of the Second Millennium B.C. on the Persian Plateau. The Cambridge Ancient History. 2 (1). Ed. I. E. S. Edwards, C. J. Gadd, N. G. L. Hammond, E. Sollberger. Cambridge. 686-715.
• Erkmen, M., Ceylan, A., Yurttaş, H., Karaosmanoğlu, M. ve Barın, G. (2002). “2000 yılı Erzurum Kale Kazısı”, 12. Müze Çalışmaları ve Kurtarma Kazısı Sempozyumu, Ankara, 73-85.
• Erkmen, M., Ceylan, A., Öztürk, F. ve Altunkaynak, G. (2007a). “2005 Yılı Erzurum Kale Kazısı”, Müze Çalışmaları ve Kurtarma Kazısı Sempozyumu, Ankara.
• Erkmen, M., Ceylan, A., Öztürk, F. ve Topaloğlu Y., (2007b). “2006 Yılı Erzurum Kale Kazısı. 29. Kazı Sonuçları Toplantısı, 29 (3), 491-504.
• Erkmen, M., Ceylan, A., Öztürk, F. ve Topaloğlu Y., (2008). “2007 Yılı Erzurum Kalesi Kazısı”. 30. Kazı Sonuçları Toplantısı, 30 (2), 217-232.
• Erkmen M., Günaşdı Y., Topaloğlu Y., Öztürk F. ve Ceylan A. (2010). “2009 Yılı Erzurum Kalesi Kazısı”. 32. Kazı Sonuçları Toplantısı, 32 (3), 148- 165.
• Erzen, A. (1992). Doğu Anadolu ve Urartular, Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Erzurum Müze Müdürlüğü. (2019). https://erzurum.ktb.gov.tr/TR-56080/kaleler-ve-kuleler.html
• Erzurumarşivi. http://erzurumarsivi.com/cumhuriyete-kadar-erzurum/ (Son erişim 26.10.2021)
• Erzurumportalı. https://erzurumportali.com/shf/3426/Erzurum-Ataturk-Evi-Ataturk-Muzesi (Son erişim 07.12.2021)
• Frangipane, M. (2009). Rise and Collapse of the Late Uruk Centres in Upper Mesopotamia and Eastern Anatolia. Scienze Dell’Antichita, 15, 25-41.
• Geçten O. (2017). “Aziziye ve Mecidite Tabyalarının Askeri Tahkimat Yapısı Olarak Mimarı Özelliklerinin İncelenmesi”, Türk Bilim Araştırmaları Vakfı. Ankara. 10(1): 1-11
• Gültekin N. ve Çetin, T.N.N. (2019). “Dünya Mirası Kültürel Rotalar Kapsamında Türkiye’deki Gelişim Koridorlarının Değerlendirilmesi”, Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi. 57-71.
• Gültekin, N. (2010). “Kültürel Miras Alanlarının Yönetimi. Yasal ve Yönetsel Boyutlarıyla Planlama”, Prof. Dr. Feral Eke Anısına, Ankara: GÜ. Mimarlık Fakültesi Şehir ve Bölge Planlama Bölümü. 258-269.
• Gündoğdu, H (1988), “Geçmişten Günümüze Erzurum Ve Çevresindeki Tarihi Kalıntılar., Şehr-İ Mübarek Erzurum. Ankara. 137-240.
• Gündoğdu, H., Bayhan, A. ve Arslan M. (2010). Sanat Tarihi Açısından Erzurum. Atatürk Üniversitesi Basımevi. Erzurum.
• Hilsenrath, J. (2020). “Global Viral Outbreaks Like Coronavirus, Once Rare, Will Become More Common”. The Wall Street Journal. https://www.wsj.com/articles/viral-outbreaks-once-rare-become-part-of-theglobal-landscape-11583455309
• ICOMOS. (2008). Kültür Rotaları Bildirgesi, http://www.icomos.org.tr/Dosyalar/ICOMOSTR_en0623812001536913379.pdf
• Işıklı, M. (2011). Doğu Anadolu Erken Transkafkasya Kültürü. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları
• Karpuz, H. (1993). Türk İslam Mesken Mimarisinde Erzurum Evleri, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Kaymaz, Ç. K., Birinci, S., ve Camcı, A. (2017). “Erzurum Kenti ve Yakın Çevresinde Askeri Turizm”. Journal of Human Sciences. 14(1), 250-280.
• Keagan, J. (1995). Savaş Sanatı Tarihi (Çev.F.Doruker). İstanbul.
• Kely, M. ve Bucellati (1974). The Early Trans-Caucasian Culture Geographical and Chronological Interaction. Chicago: University of Chicago.
• Kılıç, E. (1998). Gravür ve Eski Fotoğraflarla Erzurum/In Gravures and Old Photographs. İstanbul.
• Konukçu, E. (1988). “Tarih’de Erzurum”, Şehr-İ Mübarek Erzurum. Ankara. 1-133.
• Konyalı, İ. H. (1960). Abideleri Ve Kitabeleri İle Erzurum Tarihi. İstanbul.
• Koşay, H. Z. (1943). Karaz Sondajı. III. Türk Tarih Kongresi. Ankara. 165-169.
• Koşay, H. Z. (1984). Erzurum ve Çevresi Dip Tarihi. Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü.
• Koşay, H. Z. ve Turfan, K. (1959). Erzurum Karaz Kazısı Raporu. Belleten 23 (91). Ankara.
• Koşay, H. Z. ve Vary, H. (1964). Pulur Kazısı 1960 Mevsimi Çalışmaları Raporu 1960. Ankara.
• Kozak, A. M. ve Bahçe, S. A. (2012). Özel İlgi Turizmi, Ankara: Detay Yayıncılık.
• Köroğlu, K. (2011). Urartu Krallık ve Aşiretler’’, Urartu: Doğuda Değişim. Ed. K. Köroğlu – E. Konyar, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 12- 54.
• Kuftin, B. A. (1943). Urartskij Kolumbarij u podosvy Ararata i Kuro-Araksskij eneolit / An Urartian columbarium on the slopes of Ararat and the Copper Age of the Kuro-Araxes basin. Vestnik Gosudarstvennogo muzeja Gruzii.
• Küçükuğurlu, M. (2015). Erzurum Tabyaları ve Kışlaları, 3. Baskı. İstanbul: Erzurum Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları.
• Küçükuğurlu, M. (2016). Geçmişten Geleceğe Erzurum Tabyaları. Erzurum. 2016.
• Küçükuğurlu, M. (2018). Sorularla Erzurum Tarihi. Konya.
• Kültürportalı, https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/erzurum/gezilecekyer/kongre-binasi, (Son erişim 07.12.2021)
• Önder, M. (1988). Atatürk Evleri-Atatürk Müzeleri, Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi.
• Özkan, H. (2016). Saltuklu Mimarisi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları No: 1154, Güzel Sanatlar Enstitüsü Müdürlüğü Yayınları No: 2, Araştırmalar Serisi No: 2, Zafer Medya Grup.
• Öztürk, N. (2004). Anadolu’nun Karaz Seramiğine Ait Eski İle Yeni Görüşleri ve Yerleşim Yerleri. Atatürk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi-4 (32). Erzurum. 81-93
• Pehlivan, M. (1984). En Eski Çağlardan Urartu’nun Yıkılışına Kadar Erzurum ve Çevresi. (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Piotrovskiĭ, B. B. (1966). Il Regno Di Van Urartu. Roma.
• Sagona, A. (1999). The Bronze Age-The Iron Age Transition in Northeast Anatolia: A View from Sos Höyük. Anatolian Studies. 49. 153-157
• Sagona, A. (2000). Sos Höyük and The Erzurum Region in Late Prehistory: A Provisional Chronology for Northeastern Anatolia Area Anatolica XI Chronologies des pays du Caucasiens et de L’Euphrate aux I III e Millénaires. Ed. Marro- H. Hauptmann. 329-373
• Sagona, A. ve Sagona, C. (2000). Excavations at Sos Höyük 1998-2000 Fifth Preliminary Report. Ancient Near Eastern Studies. 37. 55-127.
• Sağlamtimur, A. H. (2001). Urartu Krallığı’nın Ekonomik Yapısı, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), İzmir: Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Salvini, M. (2006). Urartu Tarihi ve Kültürü̈ (B. Aksoy, Trans.). İstanbul: Arkeoloji Ve Sanat Yayınları.
• Sevin, V. (1989). Urartulara Ait Dünyanın En Eski Karayolu’’ Anadolu Araştırmaları XI. 47-56.
• Sevindi, C. ve Kaya, G. (2019). Kuş Gözlemciliği Turizmi Açsından Tortum Gölü Sulak Alanı (Uzundere Erzurum). Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 23 (Özel Sayı) , 2203-2218.
• Silberman, N. (2006). The ICOMOS-Ename Charter Initiative: Rethinking the Role ofHeritage Interpretation in the 21st Century. The George Wright Forum. 23(1): 28-39.
• Sukenik, Y. (1947). On the Technique of Khirbet Kerak Ware. Bulletin of the American Schools of Oriental Research 106. 9-17
• Topaloğlu, Y. (2016). Erzurum ve Çevresi Tunç Çağı Yerleşmeleri. Turkish Studies 11. (2). 1193-1230
• Topaloğlu, (2019). Doğu Anadolu’nun Tarihsel Çerçevesi. Alaybeyi Höyük, ed. G. Altunkaynak. Ankara: Bilgin Kültür Sanat Yayınları, 65-100
• UNESCO, (2004). World Heritage Committee Twenty-eighth Session Suzhou-China (WHC-04/28.COM/INF.13A-10 May 2004, Paris). http://unesdoc.unesco.org/images/0013/001346/134684e.pdf,
• UNESCO. (2006). Somut Olmayan Kültürel Miras Hakkında. UNESCO Türkiye Milli Komisyonu: http://www.unesco.org.tr/?page=11:129:5:
• UNWTO. (2020). International Tourism Results 2019 And Outlook 2020. https://webunwto.s3.eu-west-1.amazonaws.com/s3fs-public/2020-01/UNWTO_Barom20_01_January_excerpt_0.pdf
• Uşaklı, A B. (2008). Savaşın Dönüşümü ve Teknoloji, Ankara, Lalezar Kitabevi,
• Ünal, R. H. (1993). Erzurum Yakutiye Medresesi. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları 1103, Tanıtma Eserleri Dizisi: 27, Sevinç Matbaası.
• Yakar, J. (2011). Etno Arkeolojik Veriler Işığında Doğu Anadolu’nun Urartu Döneminde Sosyo-Ekonomik Yapısı Urartu: Doğuda Değişim. Ed. Köroğlu-Konyar, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 126-148.
• Yaylalı, S. (2007). Doğu Anadolu Erken Tunç Çağ Kültürü. Doğudan Yükselen Işık Arkeoloji Yazıları Atatürk Üniversitesi 50. Kuruluş Yıldönümü Arkeoloji Bölümü Armağanı Kitabı. Ed. B. Can- M. Işıklı İstanbul. 165-187
• Yurttaş, H. (2000). “Fuat Bey'in Erzurum Haritasi”. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi. 0(15). https://dergipark.org.tr/tr/pub/ataunitaed/issue/2845/38939
• Yurttaş, H., Özkan, H., Köşklü, Z., Tali, Ş., Okuyucu, D., Geyik, G. ve Kındığılı, M. (2008). Yolların, Suların ve Sanatın Buluştuğu Şehir Erzurum, Ankara: Kariyer Matbaacılık.
• Zaman, M. Sevindi, C. ve Birinci, S. (2018). Tarihi Yolların Buluştuğu Erzurum Şehrindeki Beşeri Turistik Eserler, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 22(Özel Sayı): 581-601
• Zaman, S. ve Coşkun, O. (2012). Milli Parklarda Kaynak Değer Kullanımı İçin Bir Örnek: Nene Hatun Tarihi Milli Parkı. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16(3), 117-134.
• World Heritage Committee (2010). WHC-10/34.COM/20 Brasilia. Brazil https://whc.unesco.org/archive/2010/whc10-34com-20e.pdf