Nasîruddîn Tûsî’nin Ahlâk-ı Nâsirî Eserinde Talim-Terbiye ve Tedris Üzerine Görüşleri

Yıl 2021, Cilt: 8 Sayı: 3, 984 - 1001, 25.09.2021

Yeşim Kuyumcu

Öz

Nasîruddîn Muhammed Tûsî (1201-1274) bilim ve felsefe tarihinde önemli bir yeri olan Azerbaycan’lı Türk-İslam âlimlerimizden biridir. Matematik, geometri, astronomi, mantık, tıp, felsefe, kelam, ahlak, psikoloji, pedagoji, coğrafya, edebiyat, güzel sanatlar ve ilahiyat gibi çeşitli alanlarda 70’den fazla özgün eseri telif etmiş, ansiklopedik bir bilgin olarak şöhret kazanmıştır (Memmedov, 1994: 243). İlaveten siyaset, madenbilim, tarih, coğrafya, fıkıh, tefsir ve tasavvuf da onun sınırlı da olsa ilgilendiği ve kitap yazdığı alanlar arasındadır. Tûsî, astronomi ve matematik alanlarında yazdığı teliflerin yanısıra Arşimed, Öklid ve Batlamyus gibi bilginlerin eserlerine düzeltme olarak yazdığı tahrirleriyle de ünlüdür (Wickens, 1964: 13; Sıddıki, 1990: 185; Ülken; 1983: 134; Memmedov, 1994: 243). En dikkat çekici özelliği bilim ve bilimsel araştırmalara olan tutkusudur.
Tûsî, toplumları bir bütün olarak ele alır; ekonomiye, işbölümü ve adalete çok önem verir ve toplumların gelişmişlik düzeyini bu açıdan değerlendirir. Toplumun istenilen düzeye gelebilmesinde en önemli faaliyetin tahsil, talim ve terbiye olduğunu önemle vurgular. Bu alanda yaptığı bilimsel çalışmalar, eserler ve ortaya koyduğu fikirler bugün de hala geçerliliğini korumaktadır.

Anahtar Kelimeler

Tûsî, Ahlâk-ı Nâsırî, Talim-Terbiye, Eğitim-Öğretim

Teşekkür

Çalışmalarım süresince engin bilgi ve tecrübesiyle desteğini esirgemeyen değerli danışman hocam Sayın Prof. Dr. Hıfzı DOĞAN’a, fikirleriyle katkıda bulunan sevgili hocalarım Doç. Dr. İrade Şemsizade ve Doç. Dr. Mehbube Qurbanova’ya en derin saygılarımla…

Nasîruddîn Tûsî’s Views on Training-Discipline and Education in the Work of Ahlâk-ı Nâsirî

Öz

Nasiruddin Muhammad Tusi (1201-1274) is one of theTurkic -Islamic scholars from Azerbaijan who had an important place in the history of science and philosophy. He wrote more than 70 original works in various fields such as mathematics, geometry, astronomy, logic, medicine, philosophy, theology, ethics, psychology, pedagogy, geography, literature, fine arts and theology, and gained fame as an encyclopedic scholar. In addition, politics, metallurgy, history, geography, Fiqh, Tafsir, and Sufism are among the fields that he was interested in and wrote books, albeit limited. Tusi is also famous for his copyrights in the fields of astronomy and mathematics, as well as his Tahrir he wrote as correction to the works of scholars such as Archimedes, Euclid, and Ptolemy. His most notable feature is his passion for science and scientific research. Tusi considers societies as a whole, attaches great importance to the economy, division of labor, and justice, and evaluates the level of development of societies from this perspective. He emphasizes that the most important activity for society to reach the desired level is education, training, and discipline. His scientific studies works, and ideas in this field are still valid today.

Anahtar Kelimeler

Tûsî, Ahlak-ı Nasırî, Training-Discipline, Education-Training

Kaynakça

• Ahlâk-ı Nâsırî üzerine yapılan çalışmalarda bu eserin Türkçeye çevrilmemiş olmasının büyük bir eksiklik olduğu vurgulanır. Bu boşluğu doldurmak için H. Nazlıgil ile birlikte, Rahim Sultanov’un Farsçadan Azerbaycan diline çevirmiş olduğu Ahlâk-ı Nâsırîyi notlarla birlikte Türkçeye aktardık. Eser, şu anda basıma hazır haldedir (Taştan).
• Memmedov, Zakir. (1994). Azerbaycan Felsefesi Tarihi, Bakü.
• Nime, Şeyh Abdullah. (1367). Felasefe-i Şia; Seyyid Cafer Gazban çevirisi; Tahran: İntişarat-ı İngılab-ı İslamî.
• Rasathanenin çalışmaları ve aletleri hakkında geniş bilgi için bkz. Sayılı, Aydın, “Hace Nasir-i Tûsî ve Rasadhane-i Meraga”, Yadname-i Hace Nasiruddin Tûsî (Tahran: İntişârât-ı Daneşgah, 1336 HŞ).
• Rızavi, Müderris, (1334). Ahval ve Asari Hace Nasiri Tûsî, Tahran: İntişârât-ı Daneşgah, H.Ş.
• Rızayev, Ağababa, (1996). Nasreddin Tûsî: Hayatı, İlmi, Dünya Görüşü, Bakü.
• Sıddık, İsa. (1363). Tarih-i Ferheng-i İran; Tahran: İntişarat-ı Danışgah-ı Tahran.
• Sıddıki, Bahtiyar Hüseyin. (1990). “Nasuriddin Tûsî”, Çev. Kasım Turhan, İslam Düşüncesi Tarihi (Ed. M.M. Şerif), C.2, İstanbul.
• Sultanov, Rahim. (1980). “Nasreddin Tusi ve Ahlak-ı Nasiri Adlı Eseri”, Nasireddin-i Tusi, Ahlak-ı Nasiri, Çev. R. Sultanov, Bakü.
• Tûsî, Nasiruddin. (1326). Esasu’l-İktibas; Müderris Rezevî tashihi; İntişarat-ı Danışgah-ı Tahran.
• Tûsî, Nasiruddin. (1359). Telhisu’l-Muhassil; Tahran: Müessese-i Mütalaat-ı İslamî.
• Tûsî, Nasiruddin. (1361). Ahlâk-ı Muhteşemî; Tahran: İntişarat-ı Danışgah.
• Tûsî, Nasiruddin. (1362). Şive-i Danişpejuhî; Bâkır Gubarî çevirisi; Tahran: Defter-i Neşr ve Tahkikat-ı Bedr.
• Tûsî, Nasiruddin. (1363). Ravzatu’t-Teslim; Tahran: Neşr-i Hami.
• Tûsî, Nasiruddin. (1366). Ağaz ve Encam-ı Cihan; Hasanzade Âmulî talikatıyla; İntişarat-ı Ferheng ve İrşad-ı İslamî.
• Tûsî, Nasiruddin. (1369). Ahlâk-ı Nasırî; Müçteba Minuyî ve Ali Rıza Muradî tashihi ve açıklamasıyla; Tahran: Harezmî.
• Tûsî, Nasiruddin. (tarih yok). Şerh-i İşarat ve’t-Tenbihat; Tahran: Matbaa-yı Haydari, c. 2, s. 307
• Tûsî, Nasreddin. (1980). Ahlâk-ı Nasırî, Bakü.
• Tûsî’nin Moğollar döneminde İslam bilim ve kültürüne sağladığı katkı için bkz. Cevad, Mustafa, “İhtimamu Nâsırîddin et-Tûsî bi İhyai’s-Sekafeti’l-İslamiyye fi Eyyami’l-Moğol”, Yâdnâme-i Hace Nasiruddin Tûsî, (Tahran: İntişârât-ı Daneşgah, 1336 H), ss. 86-115.
• Ülken, Hilmi Z. (1983). İslam Felsefesi, İstanbul.
• Wickens, G.M. (1964). The Nasiren Ethics by Nasir ad-Din Tûsî, London.