Celil Memmedguluzâde’nin “Kamança” Piyesinde Savaş, Şeref ve Hümanizm Meseleleri

Yıl 2021, Cilt: 8 Sayı: 3-Ek, 44 - 56, 25.12.2021

Afina Barmanbay

Öz

Ünlü “Molla Nesreddin” dergisinin editörü Celil Memmedguluzâde, XX. yüzyıl başlarında Azerbaycan edebiyatında tenkidî realizm akımının öncülerindendir. Araştırmalarda üzerine fazla değinilmese de Celil Memmedguluzâde’nin eserlerinde güçlü realizme rağmen bir romantik eğilim de söz konusudur. Bu yönden bakıldığında yazarın “Kamança” piyesi, realizmle romantizmin kavuştuğu bir eserdir denilebilir. Diğer yönüyle ise “Kamança” piyesi, Karabağ’da Ermeni problemini konu eden ilk eserlerdendir. Genel olarak bakıldığında Azerbaycan edebiyatında en fazla Ermeni karakterlere, Celil Memmedgulzade eserlerinde rastlanmaktadır. Ermeni çetelerinin yapmış olduğu katliamlara şahit olsa da Celil Memmedgulzâde, edebî eserlerinde objektif yazar kimliğini korumayı başarmıştır. Ermeni meselesinin doğurduğu toplumsal felaketlerin fertlerin hayatına etkilerini ele alan “Kamança” eseri, yazıldığı tarihin ve anlatılan konunun üzerinden 100 yıldan fazla geçmesine rağmen güncelliğinden hiç bir şey kaybetmemiştir.

Anahtar Kelimeler

Kamança, Celil Memmedguluzâde, Ermeni, Savaş, Hümanizm.

The Problems of War, Honour and Humanism in Jalil Mammadguluzadeh’s Play "Kamancha"

Öz

Jalil Mammadguluzadeh, the editor of a famous journal "Molla Nasreddin", was one of the pioneers of critical realism movement in the Azerbaijani literature at the beginning of the 20th century. Despite the strong tendencies of realism observed in Jalil Mammadguluzadeh’s works, there are also romantic features that have not been much studied yet. From this point of view, we can say that Jalil Mammadguluzadeh’s play "Kamancha" is a literary work where realism and romance meet. On the other hand, "Kamancha" is one of the first works on the Armenian problem in Karabakh. In general, it is in the works of Jalil Mammadguluzadeh that most of the Armenian characters in Azerbaijani literature can be found. Although Mammadguluzadeh witnessed the massacres committed by Armenian gangs, he managed to preserve objectivity in his literary works. The play "Kamancha" that describes the impact of the social disasters caused by the Armenian problem on the lives of individuals has not lost its actuality even though more than 100 years since the day it was written and the events described in it.

Anahtar Kelimeler

Kamancha, Jalil Mammadguluzadeh, Armenians, War, Humanism

Kaynakça

• MEHMETKULUZADE, H., Azerbaycan’da Yenilikçi Bir Öncü: Celil Mehmetkuluzade. (haz. Fatma Özkan), Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 2002.
• MƏHƏMMƏDQULUZADƏ, C., Kamança, Fon:6, Saxlanma vahidi 11 (S.V.), Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Əlyazmalar İnstitutu, Bakı 1920.
• MƏMMƏDQULUZADƏ, C., Əsərləri, 2 cilddə, C.I , (Tərtib, müqəddimə və izahların müəllifi: İsa Həbibbəyli), Əcəmi, Naxçıvan 2009.
• RƏSULZADƏ, M.Ə., Əsrimizin Siyavuşu. Çağdaş Azərbaycan Ədəbiyyatı, Çağdaş Azərbaycan Tarixi, Gənclik Nəşriyyatı, Bakı 1990.
• SARAÇLI, Ə., Azərbaycan Yazıçıları Cümhuriyyət Dönəmində, Elm Nəşriyyatı, Bakı 2007.
• UYGUR, E., Azerbaycan Edebiyatında Türk-Ermeni İlişkileri, I. Uluslararası Türk Dünyası Kültür Kurultayı, 09-15 Nisan, 2006, İzmir, (Düzenleyen: Ege Üniversitesi, Türk Dünyası Araştırmaları Enstitüsü), I. Uluslararası Türk Dünyası Kültür Kurultayı Bildiri Kitabı V, Lazer Ofset, Ankara 2007, s. 2239-2244.