Nesefî Tefsiri’nde Fitne Kavramı

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 3, 1485 - 1509

Hasibe Erdoğan Karimi

Öz

Allah, kâinattaki her şeyi dengeli bir şekilde yaratmıştır. Kur’an-ı Kerim, bu dengenin korunmasının önemini vurgular ve aşırılıklardan sakınmayı öğütler. Kur’an’da, denge bozulmaları ve aşırılıklar “fitne” olarak adlandırılır. Fitne, çok anlamlı bir kavramdır ve genellikle “imtihan etmek” manasında kullanılır. Bu anlam çeşitliliği, âlimlerin fitneyi doğru yorumlaması için detaylı çalışmalar yapılmasını gerektirir. Bu çalışma ile fitne kavramının geçtiği ayetler, Nesefî’nin (ö.710/1310) meşhur eseri “Nesefî Tefsiri” bağlamında tahlil edilmiştir. Bahsi geçen eserde Nesefî, fitne ile ilgili ayetleri anlaşılamayacak şekilde kısa veya sıkıntı verecek şekilde uzun açıklamayıp orta bir yol izlemiştir. Eserin tamamında olduğu gibi fitne kavramı ile ilgili ayetleri de kolay, anlaşılır ve akıcı bir üslupla ifade etmiştir. Ayetleri tevil ederken önemli gördüğü hususlarda kelime tahlilleri yaparak konu ile ilgili örnekler vermiştir. Ayrıca ayetler hakkındaki farklı görüşlere de yer vererek kendi görüşlerini ifade etmiştir. Nesefî, ayetlerde geçen fitne kavramını genel olarak imtihan etmek anlamında tevil etmiştir. Bu çalışmada Kur’an-ı Kerim’deki fitne kavramının geçtiği ayetlerin daha iyi anlaşılabilmesi amacıyla Nesefî ile birlikte bazı âlimlerin de ayetler hakkındaki görüşlerine yer verilerek fitne kavramı mukayeseli bir şekilde açıklanmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kelâm, İmam Nesefî, Nesefî Tefsiri, Fitne, Fesat, İmtihan etmek

The Concept of Fitna in Nafsī's Tafsir

Öz

Allah has created everything in the universe in a balanced way. The Holy Qur'an emphasises the importance of maintaining this balance and advises to avoid excesses. In the Qur'an, disturbances of balance and excesses are called ‘fitna’. Fitna is a polysemous concept and is generally used in the sense of ‘testing’. This diversity of meanings requires detailed studies for scholars to interpret fitna correctly. In this study, the verses in which the concept of fitna is mentioned are analysed in the context of al-Nasafī's (d.710/1310) famous work ‘al-Nasafī Tafsir’. In the aforementioned work, al-Nasafī did not explain the verses related to fitna in a short way so that they could not be understood or in a long way so as to cause distress, but followed a middle way. As in the whole work, he expressed the verses related to the concept of fitna in an easy, understandable and fluent style. While interpreting the verses, he analysed the words and gave examples related to the subject. He also expressed his own views by including different opinions about the verses. Al-Nasafī interpreted the concept of fitna in the verses generally in the sense of testing. In this study, in order to better understand the verses in the Qur'an in which the concept of fitna is mentioned, the concept of fitna has been tried to be explained in a comparative way by including the views of some scholars together with al-Nasafī on the verses.

Anahtar Kelimeler

Theology, Imam al-Nasafī, al-Nasafī Tafsir, Fitna, Mischief, Testing

مفهوم فتنه در تفسیر نسفی

Öz

Anahtar Kelimeler

کلام, امام نسفی, تفسیر نسفی, فتنه, فساد, امتحان کردن

Kaynakça

• Abdülbâkî, M. F. (2016). Mu’cemu’l Mufehres İlâvelerle Kur’an-ı Kerim Lügati (6. B.). (M. Çanga, Çev.). Timaş Yayınları.
• Ateş, S. (1988). Yüce Kur’ân’ın Çağdaş Tefsîri (C.12). Yeni Ufuklar Neşriyat.
• Beydâvî, K. (2011). Envâru’t- Tenzîl ve Esrârüt- Te’vîl (Beydâvî Tefsîri). (Ş. Eren, Çev.). (C.4). Selsebil Yayınları.
• Buhârî, E. A. M. İ. İ. (1989). Sahîh-i Buhârî ve Tercemesi. (M. Sofuoğlu, Çev.). (C.15). Ötüken Yayıncılık.
• Ebû Dâvûd, S. B. E.-B. İ. E.-S. (1989). Sünen-i Ebû Dâvûd Terceme ve Şerhi. (N. Yeniel ve H. Kayapınar, Çev.). C.17, Şamil Yayıncılık.
• İbn Manzûr, C. M. b. C. (1971). Lisânü’l- Arab. C.15, Dar-ı el- Kutub el- İlmiyeh.
• İbnü'l-Cevzî, C. E.-F. A. (1987). Zâdü’l-Mesîr fî 'İlmi't-Tefsîr. C.3, (M. b. A. Abdullah, Thk.).
• İsfahanî, R. (2012). Müfredât Kur’an Kavramları Sözlüğü (3. Baskı). (A. Güneş ve M. Yolcu, Çev.). Çıra Yayınları.
• İşler, E. (1999). Fitne Katilden Beter mi? –Fitne Kelimesi ve Türkçeye Çeviri Sorunu. İslâmiyât Dergisi, 2(2), 137–153.
• Karaman, H., Çağrıcı, M., Dönmez, İ. K., ve Gümüş, S. (2020). Kur’an Yolu Türkçe Meâl ve Tefsir (8. baskı). C.5, DİB Yayınları.
• Kemalî, M. H. (1992). İslam’da İfade Hürriyeti: Fitne Kavramının Tahlili. İslâmî Sosyal Bilimler Dergisi, 1(2), 40–61.
• Keskin, H. (2002). Kur’an’da Fitne Kavramı. Rağbet Yayınları.
• Mâtürîdî, E. M. M. (2019). Te’vîlâtü’l- Kur’ân Tercümesi (B. Topaloğlu ve M. Erdoğan, Çev.). C.17, Ensar Vakfı Yayıncılık.
• Mukâtil bin Süleymân, M. (2006). Tefsîr-i Kebîr (M. B. Eryarsoy, Çev.). C.4, İşaret Yayınları.
• Müslim, E. H. M. B.E-H. (1988). Sahîh-i Müslim ve Tercemesi. (M. Sofuoğlu, Çev.). C.8, İrfan Yayınevi.
• Nesefî, E. B. A. İ. A. (2003). Medâriku’t- Tenzil ve Hakâiku’t- Te’vil (Nesefî Tefsiri) (H. Ünal, Çev.). C.10, Ravza Yayınları.
• Öztürk, Y. N. (2014). Kur’an’ın Temel Kavramları (26. baskı). C.2, Yeni Boyut.
• Parlıyan, A. (2004). Sünen-i Tirmizî Tercemesi. C.3, Konya Kitapçılık.
• Râzî, F. (1989). Tefsîr-i Kebîr (Mefâtihu’l- Gayb) (S. Yıldırım, S. Kılıç, L. Cebeci ve S. Doğru, Çev.). C.23, Huzur Yayınevi.
• Taberî, E. C. M. b. C. (1995). Taberî Tefsîri (K. Aytekin ve H. Karakaya, Çev.). C.9, Hisar Yayınevi.
• Tekineş, A. (2005). Muhaddislere Göre Fitnelerden Kurtuluş Çareleri Kitabu’l-Fitenler Örneği. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 7(12), 101–130.
• Yazır, E. M. H. (1999). Hak Dini Kur’ân Dili. C.10, Yenda Yayın-Dağıtım.
• Zebidî, M. e. H. e.-V. (2001). Tâcu’l- Arus min Cevâhiri’l- Kamus. C.40, Kuveyt Hükümeti Yayını.
• Zemahşerî, E.-K. C. M. b. Ö. b. M. e.-H. (2017). El-Keşşâf ‘an Hakâ’iki Gavâmidi’t-Tenzîl ve Uyûni’l-Ekâvîl Fî Vucûhi’t-Te’vîl (M. Coşkun, Ö. Çelik, N. Çağıl ve A. Bebek, Çev.). C.6, Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları.