MUHAMMED BİN HİNDUŞAH NAHÇIVANİ TARAFINDAN “SİHAHUL-FURS” SÖZLÜĞÜNDE KULLANILAN İSLAMİ TERİMLER

Year 2022, Volume: 7 Issue: 2, 96 - 105, 31.12.2022

Miryaqub Seyidov

Abstract

İran'da Türkler devletçilik, askeriye, ticaret, siyaset ve edebiyat alanlarında olduğu gibi sözlükbilimin gelişmesinde de büyük rol oynamışlardır. Özellikle Gazneli, Selçuklu ve İlhanlı devletlerinin İran'da hakimiyet kurmasından sonra İran, Türk-İslam kültürünün anavatanı olmuştur. Türk ve İslam kültürlerinin birbirini tamamlaması nedeniyle Türk bilim adamlarının İslam dini ile ilgili araştırmalara daha fazla ilgi gösterdiği gözlemlenmiştir. İran'da dilbilim alanında yazılmış ikinci Farsça-Farsça sözlük olan "Sihahul-furs" lüqatı da dönemin tanınmış bilginlerinden ve İlhanlı devleti döneminde İslam'ın en özel sorumluluklarından biri sayılan "Kadılık" görevinde bulunmuş Muhammed bin Hinduşah Nahçıvani tarafından kaleme alınmıştır.
Makalede dilbilimci alimin hayatı, eserleri, İlhanlı devleti döneminde üstlendiği bazı önemli görevler vb. gibi konularda değerli bilgiler işlenmiştir. Türk dünyasının önemli şahsiyetlerinden biri olan Muhammed bin Hinduşah Nahçıvani, "Sihahul-furs" sözlüğünde İslam ile ilgili birçok kelimeyi yeniden araştırmış ve bunlar hakkında önemli bilgiler sunmuştur. Bu değerli bilim adamının hazırlamış olduğu eser, İran tarihinde yazılmış ikinci Farsça-Farsça sözlük olması nedeniyle başta İran olmak üzere tüm Farsça konuşan ülkelerin sözlükbilimcilerinin ana kaynağı olmuştur. Bu sözlük İran tarihi ve Fars dili için ne kadar önemliyse, Türk-İslam kültürünün önemli bir mirası olması açısından da Türk dünyası için ayrı bir önem taşımaktadır.
"Sihahül-furs"da geçen İslam dini ile ilgili kelimelerin çoğu Arapça olmakla birlikte Farsça kökenli bazı kelimelere de rastlanmaktadır. Muhammed Nahçıvani bu kelimeleri Arapça karşılıklarıyla birlikte sözlüğünde açıklamış ve onlar hakkında detaylı bilgiler vermiştir. Sözlükteki kelimeler Kuran-ı Kerim'den, Türkiye Diyanet İşleri Başkanlığı kitaplarından, İranlı sözlükbilimcilerin çeşitli zamanlarda yazdığı sözlüklerden vb. gibi kaynaklar ışığında incelenmiştir.

Keywords

Nahçıvan, Şems Monşi, İrem

Supporting Institution

Nahçıvan Devlet Üniversitesi

Project Number

1

Thanks

Azerbaycan Nahçıvan Devlet Ünversitesinden selamlar!

References

• Ali Ekber, Nefisi. (1963). Nizamül-Etba. 1.Cilt, Tahran: Kitapfuruşiye Hayyam Matbaası.
• Ebu Mansur Ali İbn Ahmed Esedi. (1940). Lugat-e Furs (Haz: Abbas İkbal) Tahran: Meclis Matbaası.
• Muhammed Hüseyn İbn Halef Tebrizi. (1963). Burhan-e Kate. 1.cilt, Tahran: İbn Sina Matbaası.