Mukayeseli Hukukta ve Türk Hukuku’nda mülkiyet hakkı teminatı

Yıl 2016, Cilt: 65 Sayı: 3, 633 - 658, 01.09.2016

Veysel Başpınar

https://doi.org/10.1501/Hukfak_0000001820

Cited By: 2

Öz

Mülkiyet hakkı insanlık tarihi kadar eskidir. Bu hak devletten önce var olan temel haklardan birisidir. Bu sebeple mülkiyet hakkı, insan hakları beyannamelerinde daima yerini almıştır. Çünkü, mülkiyet hakkı, hem insan haklarının temel değerlerini korur, hem de insan haysiyeti ve adalet çerçevesinde ekonomik ilişkilerin ve toplumdaki diğer ilişkilerin de hürriyetini tesis ve temin eder hâle gelmiştir. Ancak bu hak, özellikle İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra hazırlanan veya onların etkisinde kalan bazı anayasalarda sınırlandırılmış, onun kullanılmasının toplum yararına aykırı olamayacağı yolundaki hükümlere açıkça yer verilmiştir. Bunun sonucu olarak mülkiyet hakkı dokunulmaz bir hak olma niteliğini kaybetmiş, 1961 Anayasası’nda (m. 36) temel haklar ve hürriyetler kısmından çıkarılarak, ekonomik ve sosyal haklar kapsamına alınmıştır. Mülkiyet hakkı, 1982 Anayasası’nda, gerçek ve olması gereken yerde, yani temel haklar ve hürriyetler arasındaki yerini yeniden alınmıştır (m. 35). Günümüzde, İkinci Dünya Savaşı’nın şartları, devletler ve toplumlar üzerindeki etkileri ve baskılar, büyük oranda sona ermiş bulunmaktadır. Bu sebeple, İHASEP. m. 1 metni, günümüz şartları ve hattâ teknolojik gelişmeler de dikkate alınarak, gelecekteki mülkiyet hakkı konularını da kapsayacak şekilde yeniden kaleme alınmalıdır. Yeni düzenlemede, devlet tarafından da olsa, mülkiyet hakkına gerçek ve tam karşılığı ödenmeden asla müdahale edilemeyeceği açıkça belirtilmelidir. Bunun için önce İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi 1 numaralı Ek Protokol’de yer alan mülkiyet hakkı, AB Anayasası’nda olduğu gibi, “mülkiyet ve miras hakkı teminat altına alınmıştır” veya “mülkiyet hakkı dokunulmazdır” ya da “mülkiyet hakkına dokunulamaz” şeklinde bir hükümle teminat altına alınmalıdır. Bundan sonra ülkeler, kendi iç hukuk sistemlerinde, mülkiyet hakkı ile ilgili düzenlemelerini gözden geçirmelidirler. Burada onlara İHASEP. m. 1’in yeni şekli yol gösterici olmalıdır. Böylece, iç hukuktaki mülkiyet ihlâli iddiaları sebebiyle, İHAM’a başvurular da büyük oranda azaltılmış olur. Ayrıca düzenleme ile sağlanan teminat sadece kâğıt üzerinde kalmamalı, uygulama için alt düzenlemeler (kanunlar, tüzükler, yönetmelikler vs.) hayata geçirilmeli, etkin ve fiilî bir koruma ile mülkiyet hakkı, devlet de dâhil olmak üzere herkese karşı korunmalıdır

Anahtar Kelimeler

Mülkiyet hakkı, mülkiyet teminatı, devletin negatif yükümlülüğü, insan hakları, AB Anayasası, Temel Haklar Şartı

Warranty of Property Right in Turkish and Comperative Law

Öz

Property right is as old as the history of humanity. This right is one of the fundamental rights that prevails the state. That is why it has taken a part in all bills of rights. This is because, property right protects the fundamental value behind human rights as well as it has become the phenomenon that provides the freedom and basis of economic and otherwise relations between people within the frameworks of human dignity and justice. In the constitutions that are prepared right after World War II or in the constitutions that are affected by them have included explicit provisions stating that property right can be limited and the using of property right should not be against the public good. Consequently, property right lost its hallmark as an untouchable right, was extracted from fundamental rights and freedoms section in the constitution of 1961 (Art. 36), and put into the economic and social rights section. In the constitution of 1982, it was put into its rightful position, fundamental rights and freedoms section (Art. 35). Today, the consequences and the effects and pressure of World War II on the states and populations have mostly extinguished. That is why, the text of UDHR Art. 1 should be reevaluated in a way that it involves the future subjects of property right considering the recent conditions and even the technological advancements. In the new regulation, it should be explicitly stated that no one, even the state cannot interfere with a property right without making full compensation. For this, firstly, property right that is included in European Convention on Human Rights Protocol 1 should be secured with a provision like in EU constitution, stating that “property and inheritance rights are under warranty”, or “property right is untouchable”, or “property right should not be touched”. Afterwards states should reevaluate their own internal provisions relating property right. In this regard, UDHR Art. 1 should be guiding for them. This way, applications to ECHR for violation of property rights within domestic law can be substantially diminished. Furthermore, the warranty for the property right should not stay only on paper, sub provisions for execution (laws, by-laws, regulations etc.) should be activated, with an active and effective warranty, property right should be protected against all including the government

Anahtar Kelimeler

Property right, warranty of property right, negative obligations of state, human rights, EU constitution, charter of fundemental rights

Kaynakça

• AKANDJI-KOMBE, Jean-François (Çev. Özgür Heval ÇINAR/ Abdulcelil KAYA), : Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Kapsamında Pozitif Yükümlülükler http://www.inhak.adalet.gov. tr/inhak_bilgi_bankasi/el_kitapl ari/poizitif_yukumluluk.pdf. E.T. 21.05.2016.
• AKTAN, Coşkun Can : Hak ve Özgürlükler Antolojisi, Ankara 2000.
• ARSAVA, Ayşe Füsun : AB’nin Anayasallaşma Sürecinde Temel Haklar Şartı, AAÇD. C. 3, S. 2, Y. 2004, s. 1-10.
• ATEŞ, Umut : İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi Kararları Işığında Mülkiyet Hakkı, HG. S. 3 (Aralık 2005), s…83-84.
• Avrupa Konvansiyonu : Avrupa İçin Bir Anayasa Oluşturan Antlaşma Taslağı, Avrupa Toplulukları 2003.
• BAŞPINAR, Veysel : Mülkiyet Hakkını İhlâl Eden Müdâhaleler, Ankara 2009.
• BAUR, J. F./STÜRNER, R. : Sachenrect, 18. Auf., München 2009.
• BLECKMAN, Albert : Das Eigentum im italienischen Verfassungsrecht, ZaöRV., Bd. 27 (1967), s. 94-121.
• BULUT, Nihat : Mülkiyet Konusundaki Temel Yaklaşımlar ve Türk Anayasasında Mülkiyet Hakkı, EÜHFD., C. X, S. 3-4, Y. 2006, s. 15-26.
• ÇAVUŞOĞLU, Naz : İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi ve Avrupa Topluluk Hukuku’nda Temel Hak ve Hürriyetler Üzerine, Ankara 1994.
• DAĞ, Rıdvan : Avrupa Birliği Temel Haklar Şartı ve Türkiye, http://archiv.jura.unisaarland.de/turkish/RDag.html.
• DAVIDSON, Jespersen : The American Legal System, Boston 1984.
• DOĞRU, Osman : İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi Hukukunda İşkence ve Kötü Muamele Yasağı, İstanbul 2006.
• ERGİNAY, Akif : Yeni Japon Anayasası, AÜHFD., C. 7, S. 1, Y. 1950, s. 494-506.
• ETGÜ, Mehmet Akif : Kamu Hukukunda Mülkiyet Hakkı ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin Mülkiyet Hakkına Bakışı, İstanbul 2009.
• GÖKPINAR, A./OSMANOV, B./ ŞÜKÜROVA, G. : Kırgızistan Medenî Kanunu, T.C. Bişkek Büyükelçiliği Ekonomi Müşavirliği, Bişkek 1996.
• GÜL, İbrahim : Danıştay Kararlarında “Kamu Yararı” Kavramı, ABD., S. 2, Y. 2014, s. 533-550.
• GÜRİZ, Adnan : Teorik Açıdan Mülkiyet Sorunu, Ankara 1969.
• HASGÖR, İbrahim : Türk ve Alman Kamulaştırma Hukukunda Kamu Yararı (Yayınlanmamış Doktora Tezi), İzmir 1997.
• KIMMEL, A./KIMMEL, C. : Verfassungen der EUMitgliedstaaten, 6. Auf. München 2005.
• MARTENET, Vincent : La responsabilité de l’Etat en matière immobilière, in: La garantie de la propriété à l’aube de XXIe siècle, Zürich 2009, s. 51-80.
• ÖZER, Attila : Gerekçeli ve 1961 Anayasası ile Mukayeseli 1982 Anayasası, Ankara 1996.
• RANDALL, Maya Hertig : L’expropriation matérielle à l’aune de la jurisprudence récente, in: La garantie de la propriété à l’aube de XXIe siècle, Zürich 2009, s. 29-50.
• SANDEFUR, Timoty (Çev. Şeyma AKIN) : Özgürlüğün Köşe Taşı: 21. Asır Amerikası’nda Mülkiyet Hakları, LD., Y. 14, S. 53-54.
• SARAÇ, Osman : Kamu Yararı Kavramı, MD., S. 139, Y. 2002, s. 16-26.
• SCHMID, J./ HÜRLİMANN-KAUP, B. : Sachenrecht, 2. Auf., Zürich 2003.
• STUDER, Josef : Sachenrecht, Zürich 2004. ŞAHİN, Adil : Ulusalüstü İnsan Hakları Hukukunda ve Türk Anayasa Hukukunda “Mülkiyet Hakkının Sınırlandırılması” Sorunu, LD., S. 53-54, Y. 2009, s. 85-103.
• ŞAHİN, Yusuf : Her Derde Deva: “Kamu Yararı”, LD., S. 53-54, Y. 2009, s. 109-116.
• TİKA : Ülkelerin Anayasaları, Ankara 1999.
• TURHAN, Hüseyin : İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi Kararlarının Niteliği ve Uygulanması, GH., 2007, S. 43, s. 42-48.
• TİRYAKİ, Refik : Ekonomik Özgürlükler ve Anayasa, Ankara 2008.
• UÇAR, M. Ali : Mülkiyet Hakkının Anayasal Gelişimi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul 1990.
• ZIMMERMAN, Paul :Das Verhältnis von Wirtschaftsfreiheit und Eigentumsharantie, Zürich 1979.