Dijital Peculium Kavramı

Yıl 2021, Cilt: 70 Sayı: 3, 867 - 898, 22.10.2021

Ümit Vefa Özbay

https://doi.org/10.33629/auhfd.974632

Cited By: 1

Öz

Roma hukukunda köleler mal (res) statüsünde kabul ediliyordu. Mal gibi alınıp satılabiliyorlar, alacak veya borç konusu olabiliyorlardı. Ancak, köleler insan oldukları için düşünen ve irade sahibi canlı varlıklardı ve başkalarıyla birtakım hukuki ilişkilere girişmeleri kaçınılmaz bir şeydi. Kölelerin hukuki işlem yapabilmesinin önünü açmak ve onları ticaret hayatında aktif bir biçimde kullanabilmek adına Romalılar çeşitli düzenlemeler yaptılar. Bu düzenlemelerden en önemlisi aile babalarının kölelere (ve aile evlatlarına) aile mamelekinin belli bir kısmı üzerinde sınırlı yetki tanımasıydı. Söz konusu sermayeye peculium ismi verilmiştir. Sırtını Roma Hukuku’nun peculium kavramına dayayan dijital peculium kavramı ise günümüzde yapay zekâ tartışmalarında doktrinde kendisine yer bulmaktadır. Kavram bazı hukukçular tarafından yapay zekânın hukuki statüsü tatmin edici bir hal alana kadar, yapay zekâyı günlük hayata dâhil edebilme ve yapay zekâyı hesap verebilir bir hale getirme konusunda önerilmektedir. Çalışmamızda önce yapay zekâ ve robot kavramı kısaca tanımlanarak, yapay zekânın hukuki statüsüne yönelik fikirler değerlendirmeye alınacak, ardından Katz ve Pagallo’nun çalışmaları ile doktrindeki tartışmalarda kendisine yer bulmuş Dijital Peculium kavramı incelenecektir. Kavram incelenirken öncelikle Roma hukukundaki peculium kavramı tanıtılacak ve söz konusu kavrama dair düzenlemelerin çağdaş hukukumuzda, yapay zekâ düzenlemelerine ne gibi bir katkıda bulunabileceği tartışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

peculium, dijital peculium, yapay zeka, roma hukuku

The Concept of Digital Peculium

Öz

In Roman Law, slaves were considered as property (res). They could be bought and sold like commodities. But because they were human, they could think and had willpower. Therefore, it was inevitable for them to enter into some legal relations with others. The Romans made various arrangements in order to use the slaves in their commercial life. The most important of these was the peculium. It was the fund that the master allowed a slave to use as if it were the slave's. The concept of digital peculium, which is based on the peculium concept of Roman Law, finds its place in artificial intelligence discussions today. The concept is proposed for incorporating AI into daily life and making AI accountable until the legal status of AI is satisfactory. In the study, first of all, the concept of artificial intelligence and robot will be briefly defined. Ideas on the legal status of artificial intelligence will be evaluated, and then the concept of Digital Peculium, which came to the fore with the work of Katz and Pagallo, will be examined. While examining the concept of Digital Peculium, the concept of peculium in Roman Law will be introduced first. And it will be discussed how the regulations on the concept of peculium can contribute to artificial intelligence regulations in our contemporary law.

Anahtar Kelimeler

Peculium, Digital Peculium, Artifical Intelligence, Roman Law

Kaynakça

• Aksoy H.: “Yapay Zekalı Varlıklar ve Ceza Hukuku”, International Journal of Economics, Politics, Humanities & Social Sciences, Cilt:4, Sayı; 1
• Alaexandre F.M.: ‘The Legal Status of Artificially İntelligent Robots (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi)
• Ashrafian H.: Artificial Intelligence and Robot Responsibilities: Innovating Beyond Rights, Sci Eng Ethics, 2015, sayı: 21
• Aydemir M.: Yapay Zekalı Robotların Ceza Sorumluluklarının Araştırılması, Suç Ve Ceza Dergisi, 2018, sayı 4
• Bak B.: Medeni Hukuk Açısından Yapay Zekanın Hukuki Statüsü ve Yapay Zekanın Kullanımından Doğan Hukuki Sorumluluk, TAAD, Yıl: 2018, Sayı: 35
• Bayamlıoğlu, E.: “Akıllı Yazılımlar ve Hukuki Statüsü: Yapay Zekâ ve Kişilik Üzerine Bir Deneme”, Uğur Alacakaptan’a Armağan, İstanbul 2008
• Benli/Şenel.: “Yapay Zekâ ve Haksız Fiil Hukuku” Ankara Sosyal Bilimler Üniversitesi, Hukuk Fakültesi Dergisi 2, no: 2 (2020)
• Berger A.: Encyclopedic Dictionary of Roman Law, Philadelphia 1953
• Bozkurt Yüksel A. E.: “Robot Hukuku”, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, Yıl:7, Sayı: 29
• Buckland W.W.: The Roman Law of Slavery, Cambridge, 1908
• Čerka/Grigiene/Sirbikyte.: “Is it possible to grant legal personality to artificial intelligence software systems?”, Computer Law & Security Review, C: 33, S: 5, 2017
• Cavinato/Casano.: “AI-"Agents": to be, or not to be, in the legal domain?”, Dundee Student Law Review, 2019, Cilt:5, Sayı.2
• Chesterman S.: Artifical Intelligence and the Limits of Legal Personality, International and Comparative Law Quarterly, 2020, Cilt: 69, Sayı: 4
• Davis W.S.: Roma İmparatorluğu Tarihi (Çev: Elif Bulanalp), İstanbul 2020
• Doğan K.: “Sürücüsüz Araçlar, Robotik Cerrahi, Endüstriyel Robotlar ve Cezai Sorumluluk” D.E.Ü. H.F.D Prof. Dr. Durmuş TEZCAN’a Armağan, C.21, Özel Sayı, 2019
• Dülger M.: “Bir Hukuk-Kurgu Denemesi: Yapay Zekalı Varlığın Hukuki Sorumluluğu (Olabilir Mi?)”, Hukuk ve Ötesi Dergisi, 2017, 1. 4-10
• Eduardovich R.: “Criminal Liability of the Artificial Intelligence”, Problems of legality, Yıl: 2017. Sayı 138
• Ercan C.: Robotların Fiillerinden Doğan Hukuki Sorumluluk Sözleşme Dışı Sorumluluk Hallerinde Çözüm Önerileri, TAAD, Yıl: 11, Sayı: 40 Ekim 2019
• Erdoğan, G.: “Yapay Zekâ ve Hukukuna Genel Bir Bakış”, Adalet Dergisi, 2021, Sayı: 66
• Eren F:. Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Ankara 2016
• Ersoy Ç.: Robotlar, Yapay Zekâ ve Hukuk, İstanbul 2018
• Finkelman, P.; Slavery and the Law, Maryland-USA, 2002
• Gagamauf R.: “Slaves Doing Business, The Role of Roman Law in the Economy of the Roman Household”, European Review of History, Cilt: 16, Sayı: 3
• Garliardi L.: “Yönetici Köle” (Çeviren: Leyla Tonguç Basmacı), Antik Roma (Editör: Umberto Eco) İstanbul 2021
• Gedik G.: “Robotlara Karşı Gerçek Kişilerin Korunması Açısından Robot Vergisi Önerisi”, MÜHF Hukuk Araştırmaları Dergisi Dergisi, Cilt 26, Sayı 1, Haziran 2020
• Gibbon E.: Roma İmparatorluğu’nun Gerileyiş ve Çöküş Tarihi (Çeviren Asım Baltacıgil) İstanbul 2019, 1. Cilt
• Güner C.: Yapay Zekanın Verdiği Zarardan Doğan Sözleşme Dışı Sorumluluğa Uygulanacak Hukuk, Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi - Yıl 8, Sayı 15, Haziran 2020
• Hallevy G.: The Criminal Liability of Artificial Intelligence Entities, Akron Intellectual Property Journal, 2010
• Hazel J.: Who’s who in the Roman World, Londra,. 2001
• Iustinianus – Institutiones (Çeviren: Ziya Umur) İstanbul 1968
• Kağıtcıoğlu M.: “Yapay Zeka ve İdare Hukuku (Bugünden Geleceğe Yönelik Bir Değerlendirme)” Hacettepe HFD, Cilt: 11 Sayı: 1
• Kara Kılıçarslan, S.: “Yapay zekanın Hukuki Statüsü ve Hukuki Kişiliği Üzerine Tartışmalar”, Yıldırım Beyazıt Hukuk Dergisi, Yıl: 4, Sayı 2019/2
• Karaaslan M.: “Peculium’un Roma Ekonomik Hayatındaki Rolü”, Dokuz Eylül Üniversitesi HFD, Prof. Dr. Şeref ERTAŞ’a Armağan, C. 19, Özel Sayı-2017
• Karadeniz Çelebican, Ö.: Roma Hukuku, Tarihi Kaynaklar, Genel Kavramlar Ankara, 2016
• Karadeniz Çelebican Ö.: “Roma Hukuku’nda Peculium Müessesesi, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 25, Sayı 3, 1968
• Kaser M.: Roman Private Law (Çeviren Dannenbring Rolf) Oxford 1965
• Katz A.: “Intelligent Agents and Internet Commerce in Ancient Rome” Society for Computers and Law, 2008
• Katz/MacDonald.: “Autonomous Intelligent Agents and the Roman Law of Slavery”, Future Law. Edinburgh University Press, 2020
• Kerr I. R.: “Spirits in the Materials World: Intelligent Agents as Intermediaries in Electronic Commerce”, Dalhousie Law Journal, Cilt: 22, sayı 189, 1999
• Kirschenbaum A.: Sons, Slaves and Freedmen in Roman Commerce, Washington D. C., 1987
• Koschaker/Ayiter: Roma Özel Hukuku’nun Ana Hatları, İzmir 1993
• Lawrence B.S.: “Legal Personhood for Artificial Intelligences”, North Carolina Law Review, Cilt: 70, Sayı: 4
• Lehman-Wilzig S.N.: “Frankenstein Unbound: Towards A Legal Definition Of Artificial Intelligence”, Futures, Cilt: 13, Sayı: 6
• Manap/Abdullah.: Regulating artificial intelligence in Malaysia: The two-tier approach. UUM Journal of Legal Studies, 2020, Cilt:11, Sayı 2
• McCarty L.T.: Reflections on Taxman: An Experiment in Artificial Intelligence and Legal Reasoning: 1977 Harvard Law Review
• Oleksiewicz/Civelek.: “From Artifical Intelligence To Artifical Consciousness” International Journal of Advenced Research, Cilt:7, Sayı: 3
• Pagallo U.: The Laws Of Robotics, Crimes, Contracts and Torts, Dordrecht, 2013
• Pagallo U.: “Killers, Fridges, and Slaves: A Legal Journey in Robotics”, 2011, AI & Soc.
• Pagallo U.: “Apples, Oranges, Robots: Four Misunderstandings in Today’s Debate on the Legal Status of AI systems” Phil. Trans. R. Soc 2018
• Perennou T.: State of the Art on Legal Issues, Ağustos 2014
• Rado T.: Roma Hukuku Dersleri – Borçlar Hukuku, İstanbul 2014
• Richards/Smart, “How should the law think about robots?”, We Robot 2012, Inagural Conference on Legal and Policy Issues Relating to Robotics, 2012
• Russel/Norvig.: Artifical Intelligence: A Modern Approach, New Jersey 1995
• Sarı, O.: “Yapay Zekanın Sebep Olduğu Zararlardan Doğan Sorumluluk”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 2020
• Say C.: “50 Soruda Yapay Zekâ”, Bilim ve Gelecek Kitaplığı, İstanbul 2019
• Schwarz A.B.: Roma Hukuku Dersleri (Çeviren Türkan Rado), İstanbul 1958
• Singh, S.: “Attribution of Legal Personhood to Artifically Intelligent Beings”, Bharati Law Review, Temmuz 2017
• Tahiroğlu/Erdoğmuş.: Roma Hukuku Dersleri, İstanbul 2014
• Takashi I.: “Digital Specific Property of Robots: A Historical Suggestion from Roman Law” Delphi - Interdisciplinary Review of Emerging Technologies, C: 1, Sayı: 1
• Taşdemir/Özbay/Kireçtepe: Robotların Cezai ve Hukuki Sorumluluğu Üzerine Bir Deneme, AÜHFD, Prof. Dr. Özcan Karadeniz Çelebican Armağanı,C 69, S.2, 2020
• Turing A.M.: “Computing Machinary and Intelligence”, MIND, cilt 59, sayı 236, 1950
• Türkoğlu Özdemir G.: “Roma Hukuku’nda Actio De Peculio”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt : 7, Sayı : 2
• Umur Z.: Roma Hukuku Ders Notları, İstanbul 1999
• Umur Z.:, Roma Hukuku Lügatı, İstanbul 1975
• Watson A.: The Digest of Justinian Vol 1, Philedelphia 1985
• Watson A.: Roman Slave Law, Atalanta, 1987
• Villaronga E.F.: “Responsibility in Robot and AI Environments”, E-Law Working Paper Series, Sayı:2019/2
• Visky K.: “Roma Hukuku’nda Kölelik ve Serbest Meslekler”, (Çev. Bülent Tahiroğlu) İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 1974, Cilt 40,
• Weng/Sugahara/Hashimoto/Takanishi, “Intersection of Tokku Special Zone, Robots, and the Law, International Journal of Social Robotics
• Willick, M. S.: “Artificial Intelligence: Some Legal Approaches and Implications,”, Al Magazine, Cilt: 4, Sayı: 2, 1983
• Zeytin/Gençay.: Hukuk ve Yapay Zekâ: E-Kişi, Mali Sorumluluk ve Bir Hukuk Uygulaması. Türk Alman Hukuk Fakültesi Dergisi, yıl:219, sayı:1
• Zorluel M.: “Yapay Zekâ ve Telif Hakkı”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, Mayıs-Haziran 2019, Sayı 142