PARİS ANLAŞMASI SONRASINDA "ÇED KAPSAM DIŞI DEĞERLENDİRME " KARARLARI VE ÇEVRESEL KOLLUK FAALİYETLERİNİN İKLİM HUKUKU AÇISINDAN NİTELİĞİ

Yıl 2022, Cilt: 71 Sayı: 1, 515 - 542, 08.04.2022

Ilgın Özkaya Özlüer

https://doi.org/10.33629/auhfd.1063705

Cited By: 1

Öz

Çevre hukukunun, sanayi toplumunun ortaya koyduğu riskleri hukuki belirlilik ilkesi içinde tanımlanmasının ve bunu çevre hakkı kapsamında değerlendirilmesinin 50 yılı aşan tarihinde geliştiğini söylemek mümkündür. Bu zaman zarfında çevre hukukunun küresel düzeyde aldığı yolu, hem normatif düzenlemelerin gücü hem de çevre politikalarının etkisiyle ölçebiliriz. Çevre hukukunun korumayı amaçladığı çevresel varlıkların sürdürülebilir korunması yaklaşımı, koruma ve kullanma dengesinin sağlanması biçimine dönüşse de değişmeyen temel ilke, sanayi yatırımlarına ait risklerin ‘hukuki belirlilik ilkesi’ içinde tanımlanmasıdır.

Bu tanımlama, idare hukuku ölçütleri içinde ÇED mevzuatı ve bu doğrultuda gelişen uygulama pratikleriyle şekillenmiştir. Çevre Kanunu kapsamında, sanayi yatırımlarının yaratacağı bütünsel etki ve hukuki belirlilik bir arada düşünüldüğünde tüm yatırımların risk analiz sisteminin bir parçası olması gerektiği bu çalışmanın temasını oluşturmaktadır. Bu tema aynı zamanda, çevre hakkı ile korunan değerin, ÇED Yönetmeliği için de geçerli olacağı varsayımına dayalıdır. Bu doğrultuda öncelikle Çevre Kanunu ile korunan amaca bu çalışmada kısaca değinilerek, ÇED Yönetmeliğinin amacı dışına çıkan düzenleme ve uygulamaların, çevre hukukunun bütünlüğünü ortadan kaldıracak bir hukuk dizgesi yarattığı ortaya konulacaktır. Bu dizgenin süreklilik kazanması halinde de idare hukuku ile korunması arzulanan belirliliğin ve çevrenin korunması amacının gerçekleştirilmesinin söz konusu olamayacağı ileri sürülecektir.

Anahtar Kelimeler

Çevresel Etki Değerlendirme, Kapsam Dışı Değerlendirme Kararı, Çevre Hakkı, Paris İklim Sözleşmesi, Çevresel Kolluk

The "EIA Scoped Out" Decisions Following the Paris Convention, and the Nature of Environmental Law Enforcement Activities with Regards to Climate Law

Öz

It is possible to say that environmental law has developed over the 50 years of defining the risks posed by the industrial society within the principle of legal certainty and evaluating it within the scope of the right to the environment. We can measure the making inroads of the environmental law into the global level during this time, both with the power of normative regulations and with the impact of environmental policies. Although the approach of sustainable protection of environmental assets, which the environmental law aims to preserve, turns into maintaining a balance between protection and use, the basic principle that does not change is the defining of the risks of industrial investments within the 'legal certainty principle'.

This definition has been shaped by the EIA legislation within the administrative law criteria and the implementation practices developed in this regard. Considering the holistic effect and legal certainty the industrial investments shall create within the scope of the Environmental Law, the argument that all the investments should be a part of the risk analysis system constitutes the theme of this study. This theme is also based on the assumption that the value protected by the environmental right shall also apply to the EIA Regulation. In this regard, in this study, first of all by briefly mentioning the purpose protected by the Environmental Law, it will be revealed that the regulations and practices that go beyond the purpose of the EIA Regulation create a legal sequence that will destroy the integrity of the environmental law. It will be argued that in case this sequence gains continuity, it shall not be possible to realize the specificity, the certainty that is desired to be protected by the administrative law and to accomplish the aim of protecting the environment

Anahtar Kelimeler

Environmental Impact Assessment, Scoped Out Assessment Decision, Environmental Right, Paris Climate Convention, Environmental Law Enforcement

Kaynakça

• • AKKAŞ, Yalçın, “Türkiye’de ÇED Mevzuatının Diğer Mevzuat Bakımından Gelişimi”, Uluslararası Çevresel Etki Değerlendirmesi Kongresi, Ankara, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Yayını, 2013, s. 85-98.
• • ALICA, Süheyla Suzan, “Çevresel Etki Değerlendirmesinin Yargı Kararları Çerçevesinde İrdelenmesi”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 15, Sayı 3, 2011, s. 97-130.
• • ALICA, Süheyla Suzan, “Çevre Denetiminde İdarenin Sorumluluğu”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 15, Sayı 4, 2011, s. 87-119.
• • ALICA, Süheyla Suzan, “ÇED Sürecinde İzleme ve Denetim ile İdari Yaptırımlar, Konuya İlişkin Yargı Kararları”, Uluslararası Çevresel Etki Değerlendirmesi Kongresi, Ankara, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Yayını, 2013, s. 113-125.
• • ALICA, Süheyla Suzan, ÇED Raporu Yetmez, Taahhütler Denetlenmeli, https://www.savunmahareketi.org/ced-raporu-yetmez-taahhutler-denetlenmeli/
• • ATAKLI, Şermin, “Türkiye Uygulamasında Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED)”, Çevre Sorunlarına Çağdaş Yaklaşımlar: Ekolojik, Ekonomik, Politik ve Yönetsel Perspektifler, Ed.: MARIN, Mehmet / YILDIRIM, Uğur, İstanbul, Beta Yayınları, 2003, s. 515-532
• • AYKUL, Ömer, “Türkiye’de Çevresel Etki Değerlendirme Hukuku”, Avrupa Birliği’ne Uyum ve Çevresel Etki Değerlendirmesi Çalıştayı Sonuç Bildirgesi, İstanbul, TEMA Vakfı Yayınları, 2015, s. 34-57.
• • BARTH, Hans Günter, “Çevre Politikası ve Ekolojiye Yönelik Planlama Enstrümanı Olarak Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED)”, Ed.: USLU, Orhan, Ankara, Türkiye Çevre Sorunları Vakfı Yayını, 1991, s. 17-42.
• • BOZOĞLU, Baran, 21.Yüzyılda İklim Krizi, Paris Anlaşması ve İklim Değişikliğine Uyum, Dorlion Yayınevi, Ankara, 2019.
• • BUDAK, Sevim; YURTCANLI, Seda ; GÜL, İlknur, “20. Yılında Türkiye’de Çevresel Etki Değerlendirmesi Süreci: Değişimler, Dönüşümler, Kırılganlıklar, İsyanlar”, XII. Kamu Yönetimi Forumu (KAYFOR 12) Bildiriler Kitabı, Ed.: GENÇ, Fatma Neval, Adnan Menderes Üniversitesi Yayınları, 2014, s. 148-167.
• • BURSA, Murat Sungur, “ÇED Yönetmeliği ve Uygulamalar”, ÇED Eğitimi, Ankara, Türkiye Çevre Sorunları Vakfı Yayını, 1994, s. 51-56.
• • DEMİR, Ahmet, "Doğal Çevre Tahripleri ve Ekonomi İlişkileri Üzerinde Bir Araştırma", Ankara Üniversitesi SBF Dergisi 28, 1973, s.132-166.
• • DEMİRAL Berkan ; EVİN, Hakan, “Türkiye’de Çevre Politikalarının Gelişiminin Çevresel Etki Değerlemesi Yönetmeliği Üzerinden Değerlendirilmesi”, II. Uluslararası Çevre ve Ahlak Sempozyumu (ISEM 2014) Bildiriler Kitabı, Adıyaman, Adıyaman Üniversitesi Yayını, 2014, s. 39-50.
• • DEMİRKOL, Selami, “Kamu Yönetiminde Bir İlk; ÇED Raporu Uygulaması ile İşlem Üretme Sürecine Halkın Katılımının Sağlanması”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, Sayı 107, 2013, s. 51-74.
• • GÜLER, İlke Örçen, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Y.2019 Bahar, 4(8), s.194-215.
• • GÜNEŞ, Ahmet M., “Almanya’da Çevresel Etki Değerlendirmesi Uygulaması”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, Cilt 66, Sayı 1, 2008, s. 39-62.
• • GÜNEŞ, Şule, “Uluslararası ÇED Yükümlülüğü”, Uluslararası Çevresel Etki Değerlendirmesi Kongresi, Ankara, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Yayını, 2013, s. 107- 112.
• • KABOĞLU, İbrahim Nihan Yancı Özalp, Çevre Hakkı, Tekin Yayınevi, İstanbul, 2021.
• • KARAHANOĞULLARI, Onur Kamu Hizmeti (Kavram ve Hukuksal Rejim), 3. Baskı, Turhan Kitabevi, Ankara, 2015.
• • KAYA, Cemil, İdarenin Takdir Yetkisi ve Yargısal Denetimi, On İki Levha Yayınları, İstanbul, 2011.
• • KAYA, Yasemin, Çok Taraflı Çevre Anlaşmalarına Uyum Sorunu ve Türkiye Üzerine Bir Değerlendirme, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi Y.2011, C.16, S.2, s.439-462. • KORUCU, M. Kemal, “Merkezileşmeden Zaman-Mekân Sıkışmasına: Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, Sayı 127, 2016, s. 193- 222.
• • ÖĞÜTÇÜ, Muhlis, Çevre Kolluk İşlemleri, Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir, 2000.
• • ÖZKAN, Gürsel, “Kümülâtif Etki Değerlendirmesinin Yargısal Denetimi”, Uluslararası Avrasya Ekonomileri Konferansı 2019 Bildiriler Kitabı, 3.Bölüm: Hukuk, s. 352-361
• • ÖZKAYNAK, Begüm, “Etki Değerlendirme: Neden ve Nasıl?”, Avrupa Birliği’ne Uyum ve Çevresel Etki Değerlendirmesi Çalıştayı Sonuç Bildirgesi, İstanbul, TEMA Vakfı Yayınları, 2015, s. 22-27.
• • ÖZLÜER, Mahmut Fevzi, Ekolojik Krizin Yeniden Üretiminde Hukuk, TBB Dergisi 2021 (156), s.87-138.
• • SAÇLI, Ahmet, Kalkınma Politikalarında Çevresel Etki Değerlendirmesi Sorunsalı – Türkiye Örneği, Memleket Siyaset Yönetim, S.13, N.29, Y.2018, s.117-134.
• • SAYGILI, Abdurrahman, “Avrupa Birliği’nin Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönergesine Kısa Bir Bakış”, Ankara Avrupa Çalışmaları Dergisi, Cilt 3, Sayı 2, Bahar 2004, s. 65-79.
• • SAYGILI, Abdurrahman, Çevre Hukuku Açısından Çevresel Etki Değerlendirmesi, Ankara, İmaj Yayınevi, 2007.
• • SEVER D. Çiğdem, “Kolluk Yetkilerinin Devredilmezliği İlkesi açısından Özel Güvenlik”, Sarper Süzek’e Armağan, C. 3. S. 3279-3310.
• • SEVGİ, Orhan ; BEŞKARDEŞ, Vedat ; VELİOĞLU Nimet, “Çevresel Etki Değerlendirmelerinde Canlı Kavramının Kullanımı Bağlamında Yaşanan Etik İhlaller”, İş Ahlakı Dergisi, C.12, s.2, s.14-62.
• • SERTER, Gencay, “Türkiye’de Çevresel Etki Değerlendirmesinin Tarihsel Süreçteki Gelişimi”, Planlama Dergisi, Sayı 1, 2006, s. 43-52.
• • ŞİMŞEK, Tacettin, “Çevresel Etki Değerlendirmesi: Mevzuat, Uygulama ve Sorunlar”, Danıştay ve İdari Yargı Günü, 142. Yıl Sempozyumu, Ankara, Danıştay Matbaası, 2010, s. 63-91.
• • TEKİNSOY, Özge Okay, İdare Hukukunda Kamu Düzeni Kavramı, 12. Levha Yayınları, İstanbul, 2011.
• • TOPRAK KARAMAN, Zerrin, “Sosyo-Ekonomik Çevre ve Çevresel Etki Değerlendirmesi”, Türk İdare Dergisi, S. 410, Y. 63, Mart 1996, s. 59-83.
• • TURAN, Emine Su ; GÜNER, Esra Deniz, “Türkiye’de Çevresel Etki Değerlendirme Mevzuatındaki Değişimler”, Doğal Afetler ve Çevre Dergisi, Cilt 3, Sayı 1, Ocak 2017, s. 39-47.
• • ULUSOY, Canan Karakaş, Çevresel Etki Değerlendirme Sürecinde Çevre – Ekonomi İkilemi, Kent ve Çevre Araştırmaları Dergisi Cilt:1, Sayı:1, Aralık 2019, s.58-82.
• • VATANSEVER BOŞÇA, Aysun / ŞAHİN HAMAMCI, Nihan, “Kümülatif Çevresel Etki Değerlendirmesi”, Uluslararası Çevresel Etki Değerlendirmesi Kongresi, Ankara, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Yayını, 2013, s. 33-47.
• • YAŞAMIŞ, Firuz Demir, “Türkiye’de Çevresel Etki Değerlendirmesinin İçinde Bulunduğu Sorunlar ve Çözüm Yolları”, Türk İdare Dergisi, Sayı 410, 1996, s. 37-57.
• • YILMAZ TURGUT, Nükhet, “Çevre Hakkı - Kuramsal ve Ampirik Çerçeve, İlgili Temel Kavram ve İlkeler: Yargının Rolü”, Danıştay ve İdari Yargı Günü 142. Yıl Sempozyumu, Ankara, Danıştay Matbaası, 2010, s. 13-62.
• • YILMAZ TURGUT, Nükhet, “Çevreyi Koruyucu Uluslararası Sözleşmelerin Yadsınamaz Önemi”, Uluslararası Çevre Koruma Sözleşmeleri, Ankara, Türkiye Barolar Birliği Yayını, 2014, s.11-38.
• • YILMAZ TURGUT, Nükhet, Çevre Politikası ve Hukuku, İmaj Yayıncılık, Ankara, 2012.
• • YİĞİT, Nuri, Çevresel Etki Değerlendirme, Ankara, Kılavuz Yayınları, 2002
• • YURTERİ, Coşkun, “Ulusal ve Uluslararası ÇED Çalışmalarının Bir Mukayesesi”, Uluslararası Çevresel Etki Değerlendirmesi Kongresi, Ankara, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Yayını, 2013, s. 27-31.